Η ελευθερία του λόγου προκαλεί ανασφάλεια σε όλες τις εξουσίες και η υπεράσπισή της είναι χρέος της κοινωνίας των πολιτών
Με τη συμμετοχή Ελλήνων και ξένων εικαστικών καλλιτεχνών, σκηνοθετών του θεάτρου και του κινηματογράφου, συγγραφέων, δημοσιογράφων, bloggers, νομικών, πανεπιστημιακών και εκπροσώπων οργανώσεων κατά της λογοκρισίας πραγματοποιήθηκε, χθες στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, ημερίδα υπό τον τίτλο «Τέχνη, ελευθερία, λογοκρισία».
Το θέμα που απασχόλησε τους εισηγητές ήταν οι κίνδυνοι τους οποίους αντιμετωπίζει σε όλη την υδρόγειο η ελευθερία της έκφρασης στο επίπεδο της τέχνης, τη δημοσιογραφίας και των ιδεών. Όπως σημείωσε ο John Ralston Saul, πρόεδρος της PEN International (2009-2015), η λογοκρισία έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως. Οι συγγραφείς καταλήγουν στη φυλακή από το Μεξικό μέχρι την Κίνα και ο Τύπος διώκεται επειδή αρνείται να παραμορφώσει τα γεγονότα. Όσο για την τέχνη, δεν οφείλει να είναι ευγενής και προσιτή, όπως της ζητούν όσοι θέλουν να δικαιολογήσουν την επιβολή της λογοκρισίας.
Παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου, όπως παρατηρήθηκε κατ' επανάληψη στην ημερίδα, έχουν σημειωθεί πρόσφατα όχι μόνο σε χώρες εκτός Ευρώπης, αλλά και στην καρδιά των δυτικών δημοκρατιών (μεταξύ άλλων στην Αγγλία, τη
Γαλλία και την Ιταλία), όπου η λογοκρισία χρησιμοποιεί πάντοτε τον φόβο για να νομιμοποιηθεί. Η ελευθερία του λόγου προκαλεί ανασφάλεια σε όλες τις εξουσίες και η υπεράσπισή της είναι χρέος της κοινωνίας των πολιτών. Η τέχνη, βέβαια, όπως και η δημοκρατία (ομοίως και οι ιδέες), δεν είναι υπεράνω κριτικής. Το ουσιαστικό, εντούτοις, ερώτημα δεν είναι αν κρίνεται το περιεχόμενο του λόγου, αλλά αν παραβιάζεται η ελευθερία της έκφρασής του. Και ερωτήματα σαν κι αυτά δεν αποτελούν πολυτέλεια στην Ελλάδα της κρίσης και της οικονομικής και της κοινωνικής δυσπραγίας από τη στιγμή που η διερεύνησή τους αποτελεί έναν τρόπο για να πάμε, τουλάχιστον από αυτόν τον δρόμο, μπροστά.
Η ελευθερία του λόγου, όπως τονίστηκε από πολλούς ομιλητές της ημερίδας, κινδυνεύει όχι μόνο από τους τρομοκράτες, αλλά και από τις κυβερνήσεις οι οποίες εφαρμόζουν καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Και ο αγώνας κατά της λογοκρισίας δεν μπορεί παρά είναι ο αγώνας για να γίνουν σεβαστές οι διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Και το ίδιο κεφαλαιώδης είναι ο αγώνας για να διασφαλιστούν η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της τέχνης. Ως προς την τελευταία, σκοπός των καλλιτεχνών δεν είναι να προκαλέσουν για να προκαλέσουν, αλλά απλώς να κάνουν τη δουλειά τους ως καλλιτέχνες. Κάνοντας, όμως, τη δουλειά τους ως καλλιτέχνες δεν μπορούν να αποστρέψουν το βλέμμα από όσα συμβαίνουν στην κοινωνία και κάτι τέτοιο καταλήγει γρήγορα ενοχλητικό. Ως εξ αυτού είναι απολύτως αναγκαία και η νομική θωράκιση της καλλιτεχνικής ελευθερίας.
Ιδιαιτέρως απασχόλησε τις εργασίες της ημερίδας και το ζήτημα του σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας. Μπροστά, ωστόσο, στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης δεν νοείται να υποχωρεί η ελευθερία της τέχνης, που πρέπει να παραμένει απαραβίαστη αν δεν προσβάλλει τον πιστό προσωπικά: είναι άλλο, όπως υπογράμμισε ο Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, να διανέμεται ένα σατιρικό περιοδικό με αιχμή τον Μωάμεθ στα Ηλύσια Πεδία και άλλο να το μοιράζουν έξω από ένα τζαμί. Και επιπλέον ουδείς δικαιούται να διώξει τη βλασφημία: ο βλάσφημος, όπως σημείωσε ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, μπορεί να πάει στην κόλαση, αλλά δεν επιτρέπεται να πάει στη φυλακή.
Στην ημερίδα, την οποία διοργάνωσαν η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και η Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έλαβαν μέρος οι Κωστής Παπαϊωάννου, Vicky Baker, Ν. Κ. Αλιβιζάτος, J. Ralston Saul, Ξένια Κουναλάκη, Kris Verdonck, Στ. Ζουμπουλάκης, Χρήστος Γραμματίδης, Ηλίας Κανέλλης, Lemine Ould M. Salem, Daniel Wetzel, Πηγή Δημητρακοπούλου, Δημήτρης Χριστόπουλος, Χρήστος Χωμενίδης, Caroline Fourest και Κώστας Κωστάκος. Την επιμέλεια της διοργάνωσης είχαν οι Χρήστος Καρράς, Αφροδίτη Παναγιωτάκου και Κ. Παπαϊωάννου.
