Ποιες είναι οι πραγματικές βλέψεις του Τούρκου προέδρου απέναντι στον ισλαμικό κόσμο και στο κεμαλικό παρελθόν
Το μεσημέρι της Παρασκευής ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προχώρησε στην ανάγνωση εδαφίων του Κορανίου στην Αγιά Σοφιά μετά την απόφασή του να μετατρέψει τον ναό σε τέμενος μετά από 86 χρόνια. Ακολούθησε η πρώτη ισλαμική προσευχή που διηύθυνε ο Πρόεδρος Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας Αλί Ερμπάς.
Έξω από την Αγιά Σοφιά συγκεντρώθηκαν χιλιάδες Τούρκοι για την προσευχή ωστόσο απουσίαζαν ξένοι ηγέτες που δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Τούρκου προέδρου.
Η DW αποκαλύπτει ποιες είναι οι πραγματικές βλέψεις του Ερντογάν πίσω από αυτήν την απόφαση, ποια είναι τα ανοικτά μέτωπα που έχει να αντιμετωπίσει καθώς και τους στόχους που έχει να «ικανοποιήσει» στο εσωτερικό της χώρας του.
Οι βλέψεις του Ερντογάν είναι ευρύτερες
Η Άγκυρα λίγα εικοσιτετράωρα πριν από αυτή την ημέρα, που είναι και η επέτειος της Συνθήκης της Λωζάνης, εξέδωσε NAVTEX για περιοχή νοτιοανατολικά του Καστελόριζου, όπου σύμφωνα με αυτήν προτίθεται να κάνει έρευνες το σεισμογραφικό Ορούτς Ρέις. Μια περιοχή, στην οποία ήταν αναμενόμενο να γίνει η όποια ενέργεια της Άγκυρας, πριν από τον Σεπτέμβριο. Αυτές οι συντεταγμένες έχουν κατατεθεί στον ΟΗΕ από την Τουρκία το 2012 ως υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας. Μάλιστα είχαν κόψει τεμάχια και είχαν αδειοδοτήσει την εταιρία Τουρκικών Πετρέλαιων (ΤΡΑΟ). Όπως ήταν αναμενόμενο, η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο κορυφώθηκε.
Σε τι όμως αποβλέπει ο πρόεδρος της Τουρκίας με την πολύπλοκη κατάσταση που έχει διαμορφώσει σε παράλληλα μέτωπα, από τη Συρία και το Ιράκ ως τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο; Στο ανακοινωθέν του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας που συνήλθε εντός της εβδομάδας στην Άγκυρα, υπήρχαν μηνύματα για όλα αυτά τα μέτωπα. Αναλυτές τονίζουν ότι ο Ερντογάν επιχειρεί να καθιερώσει την Τουρκία ως μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Γι αυτό δίνει έμφαση στην αμυντική βιομηχανία. Επιδιώκει να απεξαρτηθεί στο μέγιστο δυνατό από τον έλεγχο των υπερδυνάμεων στα εξοπλιστικά.
«Η Τουρκία δεν διαπραγματεύεται»
Και σε τι αποσκοπεί ειδικότερα η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος; Μάλιστα όταν μόλις ένα χρόνο πριν έλεγε «Δεν θα παρασυρθούμε σε αυτά τα παιχνίδια». Κατά κάποιους ο Ταγίπ Ερντογάν αναγκάστηκε να προχωρήσει σε αυτό το βήμα, καθώς ιδιαιτέρως ο εθνικιστής εταίρος του Μπαχτσελί χάνει ψηφοφόρους.
Στο διάγγελμα που έκανε λίγες ώρες μετά την απόφαση του δικαστηρίου και αφού υπέγραψε άμεσα τη δική του εντολή για την μετατροπή, είχε τρία σημεία που έδωσαν το στίγμα των προσδοκιών του τούρκου προέδρου από την κίνηση αυτή.
Πρώτον, ικανοποίησε το πάγιο αίτημα όλων των ισλαμo-εθνικιστών από την δεκαετία του '30. Δεύτερον, έδωσε στο εσωτερικό και τη διεθνή κοινότητα το μήνυμα ότι δεν διαπραγματεύεται τα κυριαρχικά του δικαιώματα. Και τέλος έστειλε ένα μήνυμα προς τον σουνιτικό κόσμο και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Ειδικά με την αναφορά που έκανε στην απαρχή της απελευθέρωσης του τεμένους Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ.
Απομάκρυνση από το κεμαλικό παρελθόν
Ουσιαστικά με την Αγία Σοφία τζαμί, ως σύμβολο κατάκτησης, θεωρητικά διεκδικεί και την ηγεσία του σουνιτικού Ισλάμ. Σαν στόχος φαντάζει μεγαλεπήβολος. Ειδικότερα αν κανείς σκεφθεί την απόλυτη απόρριψη της Σαουδικής Αραβίας. Όμως ο Ερντογάν με αυτή την απόφαση διαγράφει και μια ακόμη υπογραφή του Κεμάλ Ατατούρκ από την ιστορία.
Η αιτιολόγηση της απόφασης του Ερντογάν για την Αγία Σοφία ενισχύεται επίσης με την προσπάθεια επιστροφής ψηφοφόρων αλλά και την άσκηση επιρροής στους αναποφάσιστους που αυξάνονται.
Όπως είναι γνωστό, στις τελευταίες δημοτικές εκλογές παρά την στήριξη του εθνικιστικού κόμματος του Μπαχτσελί, ο Ερντογάν υπέστη ήττα στους μητροπολιτικούς δήμους Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας. Τώρα μάλιστα ο Μπαχτσελί χάνει τη βάση του, η οποία μετακινείται προς το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ, αλλά και ο ίδιος ο Ερντογάν προς τα δύο μικρά για την ώρα κόμματα που ξεπήδησαν από το Κόμμα του. Αυτό του Μπαμπατζάν και αυτό του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου.
Η Τουρκία ως ισχυρή περιφερειακή δύναμη
Παράλληλα το κύρος του στον ισλαμικό κόσμο θα ενίσχυε κατά πολύ τη θέση του στην Μέση Ανατολή. Έχει απέναντί του τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αλ Σίσι, ο οποίος ετοιμάζεται για στρατιωτική εμπλοκή στην Λιβύη, αλλά και αραβικές χώρες όπως τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που στέκουν απέναντι στην προσπάθειά του να καταστεί η Τουρκία μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη.
Ήδη έχει πάντως τα πρώτα θετικά μηνύματα και όχι μόνο από την Παλαιστίνη, το Κατάρ που είναι πλέον παραδοσιακός του σύμμαχος και φυσικά την κυβέρνηση Σάρατζ στην Λιβύη. Προσβλέπει σε μια επιρροή που θα λειτουργεί αμφίδρομα. Θα εξυπηρετεί τις κινήσεις του σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη αλλά θα τροφοδοτεί και το προφίλ του στο εσωτερικό. Ειδικά τώρα που αιμορραγεί σε ψηφοφόρους σε μια άκρως δύσκολη περίοδο για την οικονομία, η οποία χτυπήθηκε και από τον κορωνοϊό, οι δε πραγματικές συνέπειες θα φανούν το φθινόπωρο.
Ο Ερντογάν αγνοεί τη Δύση και την Ελλάδα
Τις αντιδράσεις της Δύσης φαίνεται πάντως ότι ο Ερντογάν δεν τις υπολογίζει. Τις αντιδράσεις από την Ελλάδα τις αγνοεί. Όσο για την ΕΕ, οι σχέσεις βρίσκονται στο ναδίρ και δεν περιμένει πλέον κάτι περισσότερο από κονδύλια για το μεταναστευτικό, ενώ οι σχέσεις του με Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες είναι σε μια περίπλοκη φάση αμοιβαίων συμφερόντων και συγκρούσεων, ειδικότερα στη Συρία και τη Λιβύη. Σε βαθμό που φαινομενικά δεν σηκώνουν ρήξεις για ένα θέμα, όπως η Αγία Σοφία, όσο κι αν βαραίνει το κλίμα.
Πιθανές κυρώσεις από την Unesco φαίνεται επίσης ότι θα αντιμετωπιστούν με τη διατήρηση των ψηφιδωτών και την απρόσκοπτη πρόσβαση στους επισκέπτες.
Πάντως η Αγία Σοφία σήμερα και αύριο το πρωί θα παραμείνει ανοιχτή για να μπουν και να προσευχηθούν οι μουσουλμάνοι μετά την επίσημη πρώτη προσευχή της Παρασκευής που έκανε ο πρόεδρος Ερντογάν και μεγάλο μέρος του υπουργικού συμβουλίου.
