Η ιστορική σύσκεψη στο Παλάτσο Βενέτσια υπό τον Μουσολίνι και το στρατιωτικό επιτελείο της Ιταλίας
Τον Οκτώβριο του 1940, ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι είχε πλέον πάρει τις αποφάσεις του για εισβολή και κατάληψη της Ελλάδας. Μάλιστα, η έντονη δυσαρέσκειά του προς τον σύμμαχό του Αδόλφο Χίτλερ για την ανάπτυξη γερμανικών στρατευμάτων στη Ρουμανία χωρίς να τον ενημερώσει, ώθησε τον «Ντούτσε» στη χαρακτηριστική φράση που απηύθυνε προς τον γαμπρό του και υπ. Εξωτερικών της Ιταλίας, Τσιάνο: «Ο Χίτλερ με φέρνει πάντα προ τετελεσμένων γεγονότων. Θα τον πληρώσω με το ίδιο νόμισμα. Θα πληροφορηθεί από τις εφημερίδες ότι κατέλαβα την Ελλάδα», αναφέρει ο Τσιάνο στο «Ημερολόγιό του»
Στις 15 Οκτωβρίου 1940, ο Μουσολίνι συγκαλεί το ανώτατο πολεμικό συμβούλιο στο «Παλάτσο Βενέτσια» στη Ρώμη όπου και θα ανακοινώσει στους επιτελείς του την οριστική απόφαση για επίθεση και κατάληψη της Ελλάδας και θα αποσαφηνιστεί το τελικό σχέδιο των ιταλικών επιχειρήσεων.
Στην ιστορική αυτή σύσκεψη υπό τον Μουσολίνι, έλαβαν μέρος ακόμα: ο υπ. Εξωτερικών Τσιάνο, ο στρατάρχης και αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων Μπαντόλιο, ο υπ. Στρατιωτικών Σοντού, ο γενικός διοικητής της Αλβανίας Τζακομίνι, ο αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού Ροάτα και ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής στην Αλβανία, Πράσκα.
Ο Μπενίτο Μουσολίνιι επιθεωρεί ιταλικά στρατεύματα στη Ρώμη.
Οι δύο φάσεις της ιταλικής επιχείρησης
Μέσα από τα πρακτικά της συνάντησης, προκύπτει ότι ο Μουσολίνι έδωσε την εντολή της κατάληψης της Ηπείρου, της Ζακύνθου, της Κεφαλονιάς, της Κέρκυρας και της Θεσσαλονίκης σε πρώτη φάση και σε δεύτερη, την προέλαση και κατάληψη της Αθήνας. Μάλιστα, ως ημερομηνία της έναρξης της επίθεσης ορίστηκε η 26η Οκτωβρίου, ωστόσο λίγες ημέρες πριν την εισβολή, οι στρατιωτικοί επιτελείς έπεισαν τον Μουσολίνι να αναβάλει για λίγο την επίθεση, λόγω «ανετοιμότητας» των ιταλικών στρατευμάτων. Τελικά, ο «Ντούτσε» μετέθεσε κατά δύο ημέρες την επιχείρηση, για το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου. Μάλιστα, μία ημέρα πριν, ενημέρωσε την Γερμανία, την Ουγγαρία και την Ιαπωνία, για την κήρυξη του πολέμου στην Ελλάδα.
Στην ανώτατη σύσκεψη στο «Παλάτσο Βενέτσια», ο Μουσολίνι ζήτησε από τους επιτελείς του να του παρουσιάσουν τα σχέδια της επίθεσης και εκτιμήσεις για το πόσο χρόνο θα χρειαστούν τα ιταλικά στρατεύματα μέχρι να φτάσουν στην Αθήνα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συνάντηση εκφραζόταν η σιγουριά ότι οι ιταλικές δυνάμεις θα χρειαστούν δύο εβδομάδες για την κατάληψη της Ηπείρου ενώ για τη Θεσσαλονίκη υπήρχαν προβληματισμοί μόνο και μόνο λόγω της…κακοκαιρίας. Η μοναδική επιφύλαξη εκφράστηκε από τον στρατάρχη Μπαντόλιο, ο οποίος τόνισε ότι χρειάζονται 20 μεραρχίες για την κατάληψη της Ελλάδας ενώ στην Αλβανία υπήρχαν μόνο 9 διαθέσιμες. Βέβαια αυτά ήταν «λεπτομέρειες» για τον Μουσολίνι, ο οποίος είχε πάρει τις αποφάσεις του και απλά άκουγε τους υφισταμένους του για τυπικούς λόγους.
Mουσολίνι (αριστερά) και Χίτλερ, μελετούν στρατιωτικό χάρτη, τον Σεπτέμβριο του 1941.
«Οι Έλληνες δεν είναι άνθρωποι που θα τους άρεσε να πολεμήσουν»
Το πρωί της 15ης Οκτωβρίου λοιπόν, στη σύσκεψη του Πολεμικού Συμβουλίου, υπήρξαν ορισμένοι χαρακτηριστικοί διάλογοι που αποτυπώνουν την υπεροψία της φασιστικής Ιταλίας και την υποβάθμιση της ελληνικής αντίστασης:
Μουσολίνι: Ο σκοπός της συσκέψεως αποβλέπει στην αποσαφήνιση του τρόπου ενέργειας, τον οποίο σε γενικές γραμμές έχω αποφασίσει να εφαρμόσω εναντίον της Ελλάδος… Ποια είναι η κατάσταση του ηθικού του ελληνικού πληθυσμού;
Τζακομόνι (γενικός διοικητής της Αλβανίας): Φαίνεται ότι είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Τσιάνο (υπ. Εξωτερικών): Παρουσιάζεται μια σαφής διαίρεση μεταξύ του πληθυσμού και μιας ηγετικής τάξεως πολιτικών και πλουτοκρατών. Η τελευταία διατηρεί ζωντανό το πνεύμα της αντιστάσεως και την αγγλοφιλία στη χώρα.
Πράσκα (στρατιωτικός Διοικητής Ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία): Έχουμε προπαρασκευάσει μια επιχείρηση κατά της Ηπείρου, η οποία θα είναι έτοιμη να διεξαχθεί στις 26 τρέχοντος (Οκτώβρης 1940) και η οποία παρουσιάζει πολύ ευνοϊκές προοπτικές. Μας δίδει τη δυνατότητα καταλήψεως της Ηπείρου σε βραχύ χρονικό διάστημα (10-15 ημερών).
Μουσολίνι: Αυτές οι ενέργειες πρέπει να εξελιχθούν συγχρόνως. Γνωρίζετε ποιο είναι το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών;
Πράσκα: Δεν είναι άνθρωποι που θα τους άρεσε να πολεμήσουν…
Ιταλοί αιχμάλωτοι πολέμου, βαδίζουν σε δρόμο της Αθήνας, στις 8/2/1941.
Το πλάνο της επίθεσης και η λήψη της οριστικής απόφασης
Μουσολίνι: Λόγω της ευθύνης που αναλαμβάνω στο ζήτημα αυτό, σας τονίζω να μη σας απασχολήσουν υπέρ το δέον οι ενδεχόμενες απώλειες, αν και από ανθρωπιστική άποψη ενδιαφέρομαι για τη ζωή και του τελευταίου στρατιώτη. Το επισημαίνω αυτό διότι ενίοτε ο στρατιωτικός ηγέτης σταματά μερικές φορές, μπροστά στις απώλειες του στρατού του σε άνδρες.
Μπαντόλιο: (Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Ιταλικών Δυνάμεων): Το ζήτημα έχει δύο όψεις. Την ελληνική και αυτήν της αγγλικής βοήθειας. Συμφωνώ απόλυτα με το ότι αποκλείεται σχεδόν απόβαση αγγλικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Οι Άγγλοι είναι πολύ περισσότερο απορροφημένοι με την Αίγυπτο, παρά με την Ελλάδα και με δυσφορία επιβιβάζουν σε πλοία στρατό για τη Μεσόγειο.
Μουσολίνι: Θα ρίξουμε στον αγώνα 400 αεροσκάφη, για να καλύψουμε και ενδεχόμενη αγγλική ενίσχυση των Ελλήνων.
Μπαντόλιο: Πρέπει να καταλάβουμε ολόκληρη την Ελλάδα εάν επιθυμούμε να έχουμε οριστικά και θετικά αποτελέσματα. Γι’ αυτό χρειάζονται 20 μεραρχίες, ενώ στην Αλβανία έχουμε εννέα και μία ιππικού. Είναι φανερό ότι κάτω από τις συνθήκες αυτές χρειάζονται τρεις μήνες.
Εξετάζοντας το ελληνικό ζήτημα, επισημαίνω ότι εάν περιοριστούμε στην Ήπειρο δεν θα ανταποκριθούμε στην περίσταση. Δεν υπερβάλλω, τονίζοντας ότι εάν θέλουμε να καταλάβουμε την Ελλάδα, πρέπει να καταλάβουμε και την Κρήτη και την Πελοπόννησο.
Μουσολίνι: Για να διασαφηνίσουμε όσα αναπτύχθηκαν, ερωτώ, πώς αντιμετωπίζετε την προέλαση προς Αθήνα, μετά την κατάληψη της Ηπείρου;
Πράσκα: Δεν τη βλέπω δυσχερή. Πέντε ή έξι μεραρχίες αρκούν.
Μουσολίνι: Μου φαίνεται τώρα, ότι οι απόψεις αποσαφηνίζονται. Επίθεση σε Ήπειρο, Θεσσαλονίκη. Πιθανή βουλγαρική επέμβαση. Απόλυτη συμφωνία για την κατάληψη της Αθήνας.
Πράσκα: Από την Αθήνα διασχίζομε την Ελλάδα και φθάνομε στη Θεσσαλονίκη.
Μουσολίνι: Ποια είναι η απόσταση Ηπείρου – Αθήνας;
Πράσκα: 250 χιλιόμετρα και το οδικό δίκτυο μέτριο.
Μουσολίνι: Πώς είναι το έδαφος;
Πράσκα: Ψηλοί λόφοι και τραχείς.
Μουσολίνι: Η κατεύθυνση των κοιλάδων;
Πράσκα: Από τα ανατολικά προς τα δυτικά, γεγονός που ευνοεί την προέλαση προς την Αθήνα.
Μουσολίνι: Σημαντικό αυτό.
Ροάτα (αρχηγός του Επιτελείου του Στρατού Ξηράς): Αυτό ισχύει μόνο μέχρι ένα σημείο. Διότι μετά υπάρχει οροσειρά, ύψους 2.000 μέτρων, που πρέπει να διαβεί ο στρατός μας (σ.σ. εννοεί την Πίνδο).
Μουσολίνι: Αφού διευκρινίστηκαν όλα αυτά, ας πάμε σε δύο άλλα σημεία. Πόσες μεραρχίες νομίζετε ότι πρέπει να στείλουμε, συμπληρωματικά, στην Αλβανία, προκειμένου να καταλάβουμε όλο το έδαφος μέχρι την Αθήνα;
Πράσκα: Αρχικά αρκούν τρεις μεραρχίες, οργανωμένες ως ορεινές. Θα το δείξουν όμως οι περιστάσεις. Τα στρατεύματα αυτά μπορούν να μεταφερθούν στον λιμένα της Άρτας εντός μιας νυκτός μόνο.
Μουσολίνι: Ποια είναι η συμβολή των αλβανικών τακτικών στρατευμάτων και ποια των αλβανικών συμμοριών;
Πράσκα: Έχουμε υποβάλει σχετικό σχέδιο. Θα μπορούσαν πάντως να οργανωθούν συμμορίες των 2.500-3.000 ανδρών, πλαισιωμένες με αξιωματικούς μας.
Μουσολίνι: Συνεπώς μπορείτε να οργανώσετε κάποιο αριθμό συμμοριών (σ.σ. αλβανικών, από Τσάμηδες κυρίως).
Πράσκα: Τα πάντα είναι οργανωμένα. Τηλεγράφησα ήδη να ετοιμάσουν τα πάντα και να ειδοποιηθούν τα άτομα (σ.σ. εννοεί τους συμμορίτες, Τσάμηδες).
Μουσολίνι: Πώς εξοπλίζετε τις συμμορίες;
Πράσκα: Με ελαφρά μυδραλιοβόλα και βόμβες.
Μουσολίνι: Για την Αλβανία χρειάζονται τουλάχιστον 100 αντιαεροπορικά πυροβόλα, για να αποφευχθεί η απώλεια του ηθικού (σ.σ. του πληθυσμού και του ιταλικού στρατεύματος) από βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Να στείλετε όλα τα «Σκόντα» και τα «Αίρλικον».
Μουσολίνι: Νομίζω ότι εξετάσαμε όλες τις απόψεις.
Μπαντόλιο: Οι λεπτομέρειες θα καθοριστούν από το Γενικό Επιτελείο.
Μουσολίνι: Ανακεφαλαιώνω. Επίθεση στην Ήπειρο. Πίεση στη Θεσσαλονίκη και σε δεύτερη φάση προέλαση προς Αθήνα.
*Tα πρακτικά της σύσκεψης κυκλοφόρησαν μέσα από το βιβλίο του Ιταλού πρέσβη στην Ελλάδα το 1940, Εμμανουέλε Γκράτσι, (ο οποίος επέδωσε και το τελεσίγραφο στον Μεταξά το πρωί της 28ης Οκτωβρίου) με τίτλο «Η Αρχή του Τέλους» και το αντίστοιχο βιβλίο του Έλληνα πρέσβη Β. Π. Παπαδάκη «Διπλωματική Ιστορία του Πολέμου 1940-‘45) και αναδημοσιεύθηκαν από το αρχείο της εφημερίδας «Πατρίς».
