Ανάλυση του κοσμήτορα της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ankara Yıldırım Beyazıt, καθηγητή Κουντρέντ Μπουλμπούλ
Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση που δίνει μια οπτική που υπάρχει στην Τουρκία του Ερντογάν για το ΝΑΤΟ, φιλοξενεί στην ιστοσελίδα της η κρατική ραδιοτηλεόραση της γειτονικής χώρας, trt.tr.
Πρόκειται για την ανάλυση του κοσμήτορα της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ankara Yıldırım Beyazıt, καθηγητή Κουντρέντ Μπουλμπούλ ο οποίος γράφει συγκεκριμένα:
«Σε ορισμένες δηλώσεις από την Αμερική τον τελευταίο καιρό, αμφισβητείται η παρουσία της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ εξαιτίας των S-400, του συριακού ζητήματος και της σκληρής κριτικής από πλευράς της Τουρκίας στην στήριξη που παρέχουν οι ΗΠΑ σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Πενς δήλωσε: «Η Τουρκία πρέπει να αποφασίσει. Θέλει να παραμείνει ως ένας κρίσιμος εταίρος στην πιο επιτυχημένη στρατιωτική συμμαχία της ιστορίας ή να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια αυτής της συνεργασίας με τις απρόσεκτες αποφάσεις της που ενδέχεται να πλήξουν τη συμμαχία μας;». Σε απάντηση ο αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας της Τουρκίας Οκτάι έκανε την εξής δήλωση: «Οι ΗΠΑ πρέπει να αποφασίσουν. Θέλουν να παραμείνουν ως φίλοι της Τουρκίας ή να θέσουν σε κίνδυνο την φιλία μας αποδυναμώνοντας την άμυνα του συμμάχου τους στο ΝΑΤΟ απέναντι στους εχθρούς της συνεργαζόμενοι με τρομοκράτες;».
Καταρχάς να πούμε ότι οι κριτικές σε σχέση με την παρουσία της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, διατυπώνονται μόνο από την Αμερική και όχι από αξιωματούχους του ΝΑΤΟ ή τα υπόλοιπα μέλη.
Η συνεισφορά και το κόστος του ΝΑΤΟ για την Τουρκία
Οι φασιστικές χώρες της Ευρώπης έχασαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κέρδισαν οι δημοκρατικές χώρες. Μετά τον πόλεμο ξεκίνησαν οι διαδικασίες μετάβασης στη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο.
Το ΝΑΤΟ το οποίο ιδρύθηκε μετά τον πόλεμο, ήταν μια συμμαχία που είχαν ιδρύσει οι δημοκρατικές χώρες.
Η Τουρκία επιθυμούσε να βρίσκεται μέσα στο δυτικό μπλοκ εξαιτίας των διεκδικήσεων που εξέφραζε ανοιχτά η Ρωσία το 1945 σε σχέση με τα στενά και των απειλών της εναντίον της Τουρκίας.
Η σπουδαιότερη και πιο πολύτιμη ίσως συμβολή της διαδικασίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και του ΝΑΤΟ στην Τουρκία, ήταν ο ρόλος του στη διαδικασία μετάβασης στη δημοκρατία. Αν δεν υπήρχαν οι εξωγενείς συνθήκες την εποχή εκείνη, αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να είχε καθυστερήσει.
Το ΝΑΤΟ αποτέλεσε εγγύηση για την Τουρκία κατά της ρωσικής απειλής επί Ψυχρού Πολέμου.
Μαζί με την παραπάνω αρκετά πολύτιμη συνεισφορά του ΝΑΤΟ στην Τουρκία, υπήρξε και αρνητικό κόστος. Το καθεστώς της Καθοδήγησης που θεσμοποιήθηκε στην Τουρκία με το πραξικόπημα του 1960, δεν μπορεί να εξηγηθεί ξέχωρα από το ΝΑΤΟ και ειδικά από την Αμερική. Υφίσταται μια διαδεδομένη άποψη για την ύπαρξη και στις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ, σχημάτων τύπου Γκλάντιο που είχε εμφανιστεί στην Ιταλία και είχε σχέση με το ΝΑΤΟ. Είναι γνωστό το σημείωμα «τα παιδιά μας τα κατάφεραν» που είχε δοθεί στον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ στο πραξικόπημα του 1980 στην Τουρκία. Και τέλος, η απόπειρα πραξικοπήματος της FETÖ στις 15 Ιουλίου συνδέεται από πολλούς με τις ΗΠΑ.
Η συνεισφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ
Από τότε που ιδρύθηκε, δεν έλειψε η παρουσία Τούρκων στρατιωτών σε πολλούς πολέμους ή παρεμβάσεις υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Ο πόλεμος της Κορέας όπου είχαμε πολλούς μάρτυρες, είναι ο πιο γνωστός. Ο σύζυγος της θείας μου ήταν βετεράνος του πολέμου της Κορέας. Ο ταγματάρχης Σουκιούρ Μπάγντατλι που έπεσε μάρτυρας το 2012 όταν συνετρίβη το ελικόπτερο του στο Αφγανιστάν ενώ υπηρετούσε στην ISAF, ήταν καλός μου φίλος. Επί της ευκαιρίας θέλω να τιμήσω τη μνήμη και των δύο.
Αλλά η βασική συνεισφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ είναι η νομιμότητα που εξασφαλίζει ειδικά για τις επιχειρήσεις του στις μουσουλμανικές χώρες. Η παρουσία του ΝΑΤΟ σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες όπου οι επιθέσεις είναι σφοδρές, επικρίνεται χαρακτηριζόμενη ως δύναμη εισβολής ή μια νέα επίθεση σταυροφόρων. Ένα ΝΑΤΟ δίχως την Τουρκία θα βρεθεί συχνότερα αντιμέτωπο με τέτοια σχόλια.
Είναι το NATO αναντικατάστατο; Ή το ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία;
Τα κυριότερα κράτη στον κόσμο στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και το Οθωμανικό Κράτος. Αυτές οι χώρες θα θεωρούνταν επίσης οι πιο επιδραστικές στη διεθνή πολιτική στις αρχές του 21ου αιώνα. Σε αυτά τα κράτη θα μπορούσε να προστεθεί η Τουρκία που αντικατέστησε το Οθωμανικό Κράτος και η Κίνα.
Η Τουρκία ιστορικά είναι από τους δημιουργούς του παιχνιδιού, μια από τις ηγετικές χώρες. Το ότι δεν μπορεί να κάνει ακριβώς αυτό που της αναλογεί, δεν της αφαιρεί αυτή την ιδιότητα. Η Τουρκία είναι η μόνη μουσουλμανική χώρα του ΝΑΤΟ. Η πρόσκληση που απευθύνθηκε στην Τουρκία μαζί με την Ισπανία για να συμπροεδρεύσει της Συμμαχίας των Πολιτισμών, είναι ένα αποτέλεσμα της ιστορικής κληρονομιάς που έχει.
Για τον λόγο αυτό η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια συνηθισμένη δυτική χώρα μέσα στο ΝΑΤΟ. Η στήριξη και η συνεισφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνην χωρών όπως της Ελλάδας και της Ιταλίας. Μια Τουρκία που θεωρείται ως μία συνηθισμένη δυτική χώρα, δεν μπορεί να συνεισφέρει αρκετά ούτε στο NATO ούτε στην παγκόσμια ειρήνη. Λόγω του ιστορικού της βάθους, του δυναμικού της και της συνεισφοράς που θα μπορούσε να κάνει στην παγκόσμια ειρήνη, η Τουρκία πρέπει να έχει σε βάθος σχέσεις και με το ΝΑΤΟ, και με την Ρωσία, και με την Δύση, την Ανατολή, τον Βορρά, τον Νότο, με όλες τις κατευθύνσεις. Για την Τουρκία αυτές οι σχέσεις δεν είναι εναλλακτικές η μία της άλλης.
Αυτοί που υποστηρίζουν ότι το ΝΑΤΟ είναι αναντικατάστατο για την Τουρκία, τονίζουν την συνεισφορά του ΝΑΤΟ με την έννοια των ισοζυγίων στην περιοχή και της Ρωσίας. Υπενθυμίζουν ότι μια Τουρκία χωρίς το ΝΑΤΟ θα δυσκολευτεί περισσότερο απέναντι στην ρωσική απειλή στο παρελθόν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι δικαιολογημένες επισημάνσεις. Παρόλα αυτά όμως η στήριξη του ΝΑΤΟ προς την Τουρκία ενάντια στην ρωσική απειλή του παρελθόντος, δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με την ανάγκη της Τουρκίας. Το ΝΑΤΟ στήριξε την Τουρκία όχι για την ανάγκη της αλλά σκεπτόμενο ότι η αύξηση της δράσης της Ρωσίας αποτελεί απειλή για το ίδιο. Δηλαδή το ΝΑΤΟ ήταν και πάλι αναγκασμένο να παράσχει αυτή την υποστήριξη ως ένα βαθμό ακόμα και αν η Τουρκία δεν ήταν μέλος. Για παράδειγμα σήμερα η Ινδία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά οι ΗΠΑ την στηρίζουν περισσότερο από κάθε άλλο μέλος του ΝΑΤΟ έναντι του κινεζικού επεκτατισμού. Με λίγα λόγια το ΝΑΤΟ που θέλει να έχει τον λόγο σε παγκόσμιο επίπεδο και να περιβάλλει την Ρωσία, την Κίνα ή κάποια άλλη χώρα, ούτως η άλλως υποχρεούται να στηρίξει τις άλλες χώρες, είτε αυτές είναι μέλη, είτε όχι.
Η Τουρκία βεβαίως και πρέπει να συνεχίσει την ύπαρξη της μέσα στο NATO. Αλλά την στιγμή που χαράσσονται ξανά τα σύνορα στη Μέση Ανατολή, που επιθυμείται η ίδρυση ενός κράτους τρομοκρατίας αμέσως δίπλα στην Τουρκία, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ να μην περιμένουν να σωπάσει η Τουρκία επειδή είναι μέλος. Να μην ονειρεύονται μια τέτοια Τουρκία.
Χώρες η θέση των οποίων ενισχύεται ολοένα και περισσότερο στην παγκόσμια πολιτική όπως η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Ινδία, η Μαλαισία, το Πακιστάν και η Κίνα, δεν είναι μέλη στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία είναι μια χώρα που μπορεί πάντοτε να χαράξει την πορεία της, είτε μέσα στο ΝΑΤΟ, είτε έξω από αυτό. Να καταλήξουμε με το ιστορικό που είχε πει ο Ισμέτ Ίνονου σε απάντηση στην περίφημη επιστολή Τζόνσον του 1964: Ένας νέος κόσμος θα ξαναιδρυθεί και η Τουρκία θα πάρει την θέση της εκεί. Μια Τουρκία δίχως ΝΑΤΟ μπορεί μεν να χάσει κάποια πράγματα αλλά να συνεχίσει την πορεία της. Παρόλα αυτά ένα ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία δεν θα έχανε και λίγα».
