Αποφεύγοντας τη «Θουκυδίδειο παγίδα»
Είναι γνωστό ότι οι Έλληνες πανεπιστημιακοί καθηγητές διαπρέπουν στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Σε σχέση με το πληθυσμό της χώρας οι Έλληνες αποτελούν μάλλον την πιο πολυάριθμη ομάδα πανεπιστημιακών καθηγητών ανά τον κόσμο. Άρα λοιπόν ένας Έλληνας καθηγητής πανεπιστημίου στο εξωτερικό δεν αποτελεί κάποια αξιομνημόνευτη είδηση.
Όμως, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και αξίζουν ειδικής αναφοράς. Μια από αυτές είναι της Ελληνίδας, από το Ηράκλειο της Κρήτης, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Διεθνούς Οικονομίας (UIBE) του Πεκίνου, Πελαγίας Καρπαθιωτάκη. Και αυτό γιατί, καταρχάς, λίγοι είναι οι ξένοι γενικώς και οι Έλληνες ειδικότερα που διδάσκουν σε κινεζικά πανεπιστήμια.
Ιδιαίτερα δε όταν δεν διδάσκουν κάποιο από τα συνήθη αντικείμενα που θα περίμενε κανείς από έναν Έλληνα πανεπιστημιακό στην Κίνα, όπως ελληνική γλώσσα, ιστορία και πολιτισμό αλλά κάτι άλλο. Πολλώ δε μάλλον όταν αυτό το «κάτι άλλο» δεν είναι κάποιο «ουδέτερο» γνωστικό αντικείμενο, όπως θα μπορούσε να είναι κάποιο κομμάτι των φυσικών επιστημών, αλλά κάτι που αφορά άμεσα και έντονα τη γεωπολιτική στρατηγική της σημερινής Κίνας. Για την ακρίβεια, η κ. Καρπαθιωτάκη είναι η μόνη Ελληνίδα και από τους ελάχιστους ξένους που κατέχουν μόνιμες θέσεις διδασκαλίας σε κινεζικά πανεπιστήμια στο κρίσιμο αντικείμενο των Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών.
Και φυσικά η κ. Καρπαθιωτάκη δεν περιορίζεται στη διδασκαλία. Η βασική της ενασχόληση είναι η έρευνα πάνω στην BRI (Belt and Road Initiative), τον περιβόητο «Νέο Δρόμο του Μεταξιού», που επιδιώκει να δημιουργήσει η Κίνα, αλλάζοντας τον κόσμο όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα. Η σημασία αυτού του προγράμματος είναι απλά κοσμογονική και δεν έχει προηγούμενό του στην ανθρώπινη ιστορία. Το αρχικό του κόστος έχει εκτιμηθεί ότι θα φθάσει τα πέντε τρισεκατομμύρια δολάρια και αυτό είναι απλώς το λιγότερο σημαντικό του στοιχείο. Η πραγματική σπουδαιότητά του είναι ότι θα δημιουργήσει μια νέα γεωγραφία στον πλανήτη και μια νέα γεωπολιτική δομή, μέσα στην οποία, παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα έχει έναν σημαντικό δυνητικό ρόλο να παίξει, ο οποίος θα μπορούσε να της προσφέρει λύσεις σε πολλά ζητήματα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Αποφεύγοντας τη «Θουκυδίδειο παγίδα»
Την ίδια στιγμή η Κίνα αντιμετωπίζει την εχθρότητα και την καχυποψία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης γενικότερα, που βλέπουν την άνοδό της ως στρατηγική απειλή και προσπαθούν να την περιορίσουν για να μην τεθεί σε κίνδυνο η δυτική παγκόσμια ηγεμονία. Έτσι, η διεθνής ανάλυση σήμερα σχεδόν μονοπωλείται από ερωτήματα αν η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εγκλωβιστούν σε μια «Θουκιδίδειο Παγίδα» που μπορεί να τις οδηγήσει ακόμη και σε πολεμική αναμέτρηση, αν θα υπάρξει εμπορικός πόλεμος, ποιες θα είναι οι σχέσεις Ρωσίας – Κίνας, τι ακριβώς θα κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την Κίνα και μια σειρά από άλλα ζητήματα. Με δυο λόγια, η Κίνα είναι σήμερα ο βασικός παράγοντας που διαμορφώνει τις διεθνείς ισορροπίες και σχηματοποιεί το διεθνές σύστημα.
Και η κ. Καρπαθιωτάκη βρίσκεται στον πυρήνα αυτών των εξελίξεων. Όχι μελετώντας τις συνέπειες από την άνοδο της Κίνας όπως κάνουν πολυάριθμοι άλλες πανεπιστημιακοί και αναλυτές στην Ευρώπη την Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά συμμετέχοντας άμεσα στη διαμόρφωση της κινεζικής υψηλής στρατηγικής. Συγκεκριμένα, το Πανεπιστήμιο UIBE στο οποίο ανήκει η κ. Καρπαθιωτάκη είναι ένα πανεπιστήμιο της ελίτ και η δουλειά του είναι ακριβώς να προωθήσει την BRI και γενικότερα την υψηλή στρατηγική της Κίνας στον οικονομικό τομέα και όχι μόνο. Και για τον σκοπό αυτό έχει δημιουργήσει ένα think tank το οποίο ασχολείται ακριβώς με αυτό το ζήτημα, βασική ερευνήτρια στο οποίο είναι η κ. Καρπαθιωτάκη.
Η Ελληνίδα πανεπιστημιακός λοιπόν μελετά τις αντιδράσεις των δυτικών χωρών στην άνοδο της Κίνας προτείνοντας και αξιολογώντας στρατηγικές για τη διαχείριση των αντιδράσεων αυτών. Θα πρέπει δε να επισημανθεί ότι λόγω των ιδιαιτεροτήτων του κινεζικού συστήματος εξουσίας, τα πανεπιστήμια δεν είναι «ουδέτερα» ακαδημαϊκά ιδρύματα, που διεξάγουν έρευνα χάριν της επιστήμης και μόνον αλλά ex oficio συμβουλευτικά όργανα του κρατικού μηχανισμού. Και η συγκεντρωτική μορφή του κινεζικού συστήματος εξουσίας εγγυάται ότι οι συμβουλές τους καταλήγουν στην κορυφή. Η κ. Καρπαθιωτάκη λοιπόν συμμετέχει σε έναν μηχανισμό που ασκεί αποφασιστική επίδραση στα διεθνή δρώμενα.
Ένας πυρήνας Ελλήνων στα κινεζικά Think Tank
Και θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί για ποιον λόγο οι Κινέζοι να έχουν μια ξένη γενικώς και μια Ελληνίδα ειδικώς σε μια τέτοια κρίσιμη θέση. Η απάντηση είναι ότι χρειάζονται ανθρώπους υψηλής μόρφωσης και πνευματικού επιπέδου, με ευχέρεια στις ξένες γλώσσες που να μην σκέφτονται και να λειτουργούν όπως αυτοί και να κατανοούν τη δυτική νοοτροπία χωρίς όμως να είναι πολίτες κάποιας μεγάλης δύναμης που να έχει άμεσο ή εν δυνάμει γεωπολιτικό ανταγωνισμό με την Κίνα. Για να μην μιλήσουμε για την ιδιαίτερη συγγένεια που έχουν η Ελλάδα με την Κίνα ως δύο μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί, γεγονός που αποτελεί ένα από τα κρυφά χαρτιά της Ελλάδας για το πλασάρισμά της σε μια καλή θέση στο μελλοντικό διεθνές σύστημα.
Το πόσο μεγάλη σημασία δίνουν οι Κινέζοι σε απόψεις από το εξωτερικό και ιδιαίτερα Ελλήνων στην υψηλή τους στρατηγική, φαίνεται σημειολογικά και από μια εκδήλωση που οργάνωσε η κ. Καρπαθιωτάκη ως υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων της ACOES (Academy of China Open Economy Studies) προσφάτως στο Πεκίνο. Συγκεκριμένα, κάλεσε τον Αναπληρωτή Καθηγητή της Γεωπολιτικής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνο Γρίβα, ως κεντρικό ομιλητή σε μια κλειστή εκδήλωση υψηλού επιπέδου αναφορικά με την ειρηνική άνοδο της Κίνας (‘Peaceful Rise of China’) και τις προκλήσεις που αυτή αντιμετωπίζει. Την εκδήλωση οργάνωσαν η ACOES και το Beijing Open Economy Research Institute (BOERI), τα οποία είναι think tank του UIBE μαζί την Ένωση Διεθνούς Εμπορίου της Κίνας (China International Trade Association) και την παρακολούθησαν περίπου πενήντα προσκεκλημένοι καθηγητές διαφόρων πανεπιστημίων και διδακτορικοί φοιτητές.
Πάνω στην ομιλία του Έλληνα καθηγητή τοποθετήθηκαν καθηγητές από άλλα κινεζικά πανεπιστήμια. Ορισμένοι από αυτούς ήταν ο κ. Chen Qi, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Tsinghua και διευθυντής του Κέντρου Σινοαμερικανικών Σχέσεων, η κ. Chen Fengying, πρώην διευθύντρια του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Οικονομίας της Κίνας, ο κ. Dai Changzheng κοσμήτορας της Σχολής Διεθνών Σχέσεων του UIBE, ο κ. Lin Limin καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων και ο κ. Chu Shulong, καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Tsinghua University, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνούς Στρατηγικής και Ανάπτυξης, σύμβουλος για διεθνή θέματα της κινεζικής κρατικής τηλεόρασης CCTV, διευθυντής της Ένωσης Σινοαμερικανικής Φιλίας (China – US Friendship Association) και επικεφαλής του κινεζικού τμήματος (Director of China Council) στο Συμβούλιο Ασφάλειας και Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού (Asia-Pacific Security Cooperation Council).
Χαρακτηριστικό του υψηλού επιπέδου της εκδήλωσης ήταν ότι παρευρέθηκαν ο κ. Jin Xu- Πρόεδρος της Ένωσης Διεθνούς Εμπορίου της Κίνας (China International Trade Association), ο κ. Yan Changhong, μέλος της Εθνικής Επιτροπής της Συμβουλευτικής Πολιτικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος (CPPCC) και πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομικών Επιστημών της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών και ο Καθηγητής Lin Guijun, Πρόεδρος της Ακαδημαϊκής Επιτροπής του Πανεπιστημίου Διεθνούς Οικονομίας (UIBE) εκτελεστικός κοσμήτορας της ACOES και ακαδημαϊκός διευθυντής του BOAO FORUM, ο οποίος συνόψισε και τα συμπεράσματα της εκδήλωσης.
Το BOAO FORUM είναι ουσιαστικά το «Νταβός της Ανατολής» και στην πραγματικότητα η σημασία του σταδιακά τείνει να ξεπεράσει αυτή του Νταβός, δεδομένου ότι το οικονομικό κέντρο του πλανήτη μετακινείται προς την Ασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκδήλωση είχε ιδιαίτερο ελληνικό χρώμα, δεδομένου ότι εκτός από την κ. Καρπαθιωτάκη και τον κ. Γρίβα, παρέμβαση έκανε και η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πεκίνου κ. Έλενα Αβραμίδου, η οποία αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης της «ήπιας ισχύος» της Κίνας δια του πολιτισμικού στοιχείου, καθώς και η κ. Tatiana Lacerda Prazeres, πρώην υφυπουργός Διεθνούς Εμπορίου της Βραζιλίας και εν συνεχεία σύμβουλος του Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO) στη Γενεύη.
Η κ. Prazeres είναι Βραζιλιάνα αλλά η μητέρα της είναι Ελληνίδα με καταγωγή από το Καστελόριζο. Με πυρήνα λοιπόν την κ. Καρπαθιωτάκη, φαίνεται πως διαμορφώνεται σιγά σιγά ένας πυρήνας Ελλήνων διανοητών που συμμετέχουν ενεργά στον ευρύ πολυεθνικό μηχανισμό που δημιουργεί η Κίνα καθώς αλλάζει τον πλανήτη.
