Οι ισορροπίες στη Συρία εμφανίζονται ιδιαίτερα εύθραυστες. Κάποιοι κάνουν λόγο για ενδεχόμενο νέου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ οι συμμαχίες και τα παιχνίδια πολιτικής στρατηγικής δίνουν και παίρνουν. Το news.gr, επιχειρεί, θέτοντας 6 απλά ερωτήματα στον ομότιμο καθηγητή, Διεθνών Σχέσεων του Παντείου, Αλέξανδρο Κούτση να δώσει μία σχετικά απλουστευμένη και κατανοητή προσέγγιση των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
1. Ποια είναι πραγματικά η Συρία
“H Συρία ανέκαθεν και από τον καιρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε τη στρατηγική πρωτοκαθεδρία στην περιοχή. Ήταν η μεγάλη Συρία, που περιελάμβανε Ισραήλ, την Ιορδανία, το Λίβανο, την Παλαιστίνη και την σημερινή Συρία υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία”.
“Η Συρία αποτελούσε ανέκαθεν περιοχή στρατηγικής σημασίας γιατί είναι η πύλη προς τη Μέση Ανατολή. Όποιος έλεγχε τη Συρία έλεγχε και τη Μέση Ανατολή. Αυτή τη θέση την κατέχει ως και σήμερα κι ας είναι μικρότερη σε έκταση από τότε”, εξηγεί ο κύριος Κούτσης..
Όπως σημειώνει μάλιστα μέσα στον ίδιο τον αραβικό χώρο, τη Συρία και τη Δαμασκό ως κέντρο πολιτικής δύναμης ανταγωνίζονται τρία ακόμη κέντρα στη Μέση Ανατολή: Το Κάιρο, το Ριάντ και η Βαγδάτη.
Το Κάιρο είναι ανταγωνιστικό διότι η Συρία έχει παράδοση παναραβισμού για την ένωση του αραβικού χώρου, μιλώντας για επανένωση των κομματιών που αποσχίστηκαν από τη Μεγάλη Συρία και γι' αυτό έχει επίσης λόγο να επεμβαίνει στο χώρο αυτό. “Η Αίγυπτος με εξαίρεση την περίοδο Νάσερ ήθελε ένα διασπασμένο αραβικό χώρο, τον οποίο θα ηγεμονεύει. Τα άλλα δύο ανταγωνιστικά κέντρα είναι το Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας και Βαγδάτη. Η Σ. Αραβία είναι ανταγωνίστρια ως σύμμαχος των Αμερικανών, ένα καθεστώς που ανταγωνιζόταν το καθεστώς στη Συρία. Σε αυτό το πλαίσιο του ανταγωνισμού, όταν η Συρία ενισχύεται, τα τρία κέντρα συμμαχούν με στόχο να την αποδυναμώσουν. Όταν ενισχύεται το Κάιρο, η Συρία συνεργάζεται με άλλους για να το αποδυναμώσει κ.ο.κ. Η Σαουδική Αραβία έχει συμφέρον να αποδυναμώσει τον Άσαντ για να παίξει σημαντικό ρόλο στην Ιορδανία, το Λίβανο και την Αίγυπτο, ενώ δεν βλέπει με καλό μάτι την Αραβική Άνοιξη”, συμπληρώνει ο διεθνολόγος.
Σημειώνει μάλιστα ότι οι Αμερικάνοι λειτουργούν με τη λογική των συντηρητικών της, επηρεάζοντας και το Κογκρέσο. Η πολιτική αυτή λέει ότι τα αραβικά κράτη είναι σύνθετα και αποτελούνται από θρησκευτικές ή κοινοτικές μειονότητες. Προκειμένου οι Αμερικάνοι να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους και την ασφάλεια του Ισραήλ, πρέπει τα κράτη αυτά να διασπαστούν στις μονάδες που τα απαρτίζουν. Θυμίζει ότι το Δεκέμβριο του 1996 έγραψαν ένα κείμενο οι νεοσυντηρητικοί, με το οποίο έλεγαν ότι "θα ξεκινήσουμε από το Ιράκ και θα συνεχίσουμε με τη Συρία. Θα βρούμε ένα τρόπο να προκαλέσουμε πόλεμο στη Συρία και να τη βάλουμε στη διάστασή της". Όπως λέει ο Δρ. Κούτσης όμως, αν δεν ήταν η Αλ Κάιντα, οι Αμερικανοί θα είχαν προχωρήσει στη διάλυση της Συρίας.
2. Γιατί εκεί στη Συρία σκοτώνει ο ένας τον άλλον;
Το καθεστώς, Άσαντ - πατέρας και γιος – εδράζονται στους Αλεβίτες που αποτελεί αίρεση των Σιιτών. “Είναι κοσμικό καθεστώς, το οποίο δεν θέλει ανάμειξη θρησκείας και πολιτείας και είναι δικτατορικό. Εδώ και πολλές δεκαετίες υποβόσκει ένα ρεύμα εκδημοκρατισμού στη Μέση Ανατολή, το οποίο φούντωσε μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003. Μετά την Αραβική άνοιξη σε Τυνησία και Αίγυπτο ήρθε άνεμος εξέγερσης στη Συρία. Παρερμηνεύτηκαν όμως διάφορα ζητήματα. Οι Σύριοι νόμιζαν - οι αντάρτες δηλαδή-, ότι αν εξεγερθούν και αρχίσουν ένοπλο αγώνα, η Αμερική θα επέμβει όπως έκανε και στη Λιβύη και να βοηθήσει τους αντάρτες με απαγόρευση πτήσεων σε συγκεκριμένη περιοχή και βομβαρδισμό των στρατευμάτων του Άσαντ. Η Αμερική όμως δεν το έκανε μην γνωρίζοντας τι θα ακολουθήσει”.
Όπως εξηγεί, η καθυστέρηση εμπλοκής της Αμερικής έδωσε αφορμή στα εξτρεμιστικά ισλαμικά στοιχεία να εμπλακούν και στο πεδίο της μάχης. Εξτρεμιστικά στοιχεία που ήρθαν από Λιβύη, το Αφγανιστάν, αλλά και Σουνίτες, οι οποίοι μάχονταν στο Ιράκ εναντίον του σιιτικού καθεστώτος, πήγαν να πολεμήσουν τους σιίτες στη Συρία. Οι εξτρεμιστές αυτοί τύπου Αλ Κάιντα είναι αυτοί έχουν το πάνω χέρι στην αντιπολίτευση.
“Εκεί που είχε γίνει μία εξέγερση για εκδημοκρατισμό, βρισκόμαστε σήμερα σε εμφύλιο μεταξύ καθεστώτος Άσαντ και μίας αντιπολίτευσης που λέγεται ότι στηρίζεται από την Αλ Κάιντα, κάτι που δεν ισχύει σε απόλυτο βαθμό”.
Ουσιαστικά, όπως λέει ο κύριος Κούτσης, οι συγκυρίες ήταν εκείνες που οδήγησαν στον εμφύλιο, ενώ ο Ομπάμα έκανε ένα ακόμα λάθος. Όταν είδαν ότι πριν από ένα χρόνο οι εξτρεμιστές ενισχύουν τη θέση τους στην αντιπολίτευση έκανε προσπάθεια εξεύρεσης λύσης με συνάντηση των δυνάμεων στη Γενεύη.
“Ο Άσαντ πήγε στη συζήτηση αυτή και είπε: 'Να σώσω ότι σώζεται'. Στη συζήτηση όμως δεν πάει η αντιπολίτευση, η οποία έθεσε ως προαπαιτούμενο την παραίτηση Άσαντ. Αυτό ήταν ένα λάθος των Αμερικανών, καθώς νομίζοντας ότι οι αντάρτες θα κερδίσουν στρατιωτικά δεν τους πίεσε να πάνε στη Γενεύη και από 50.000 νεκρούς φτάσαμε σήμερα σε έναν αριθμό άνω των 100.000.
3. Ποιά είναι η θέση της Ρωσίας και του Ιραν; Γενικά ποιοί είναι με ποιούς
"Η Ρωσία ξέρει ότι όποιος ελέγχει τη Συρία, ελέγχει τη Μέση Ανατολή. Η Συρία από την άλλη, αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επειδή δεν μπορούσαν οι σύμμαχοι να βοηθήσουν τη Ρωσία με όπλα για να αντισταθεί στην εισβολή των Γερμανων, οι Σύριοι πήραν τα όπλα μέσω του Ιράν. Γνωρίζει καλά ότι όποιος θέλει να εισβάλει στη Ρωσία θα εισβάλει με ορμητήριο τη Συρία. Πιθανός έλεγχος των ΗΠΑ στη Συρία μπορεί να σημάνει και δημιουργία βάσης για το αντιπυραυλικό σύστημα της Αμερικής", αναφέρει ο καθηγητής του Παντείου.
"Η Συρία έχει ναυτικές διευκολύνσεις στο λιμάνι της Ταρτούς. Το μόνο λιμάνι που έχει σε θερμά ύδατα στη Μεσόγειο και εξυπηρετεί το ναυτικό της. Έχασε τη Λιβύη, και σε καμία περίπτωση δεν θέλει να χάσει και τη Συρία".
Εξηγεί ότι υπάρχουν πολλοί Ρώσοι που παντρεύτηκαν Σύριους. Μία μεγάλη ρωσική κοινότητα στη Συρία με συγγενικές, αλλά και θρησκευτικές σχέσεις. Έτσι, η Ρωσία θέλει να παίξει το ρόλο του προστάτη των Χριστιανών Ορθοδόξων της Συρίας.
"Το Ιράν έχει κι αυτό στρατηγικά συμφέροντα στη Συρία. Υποστηρίζει τη σιϊτική μειονότητα μέσω Χεζμπολάχ και εμμέσως εξοπλίζει τη Συρία και εκπαιδεύει τους δικούς της Αντάρτες. Η Συρία είναι η γέφυρα μεταξύ Ιράν και Χεζμπολάχ".
"Η Αίγυπτος αντίθετη σε επίθεση, μένει εκτός παιχνιδιού. Η Αμερική παίζει το ρόλο υποστηρικτή της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Η Τουρκία στηρίζει ως η μεγάλη ζημιωμένη του παιχνιδιού, γιατί είχε κάνει άνοιγμα στη Συρία και είχε ανταλλαγή εμπορευμάτων γύρω στα 10 δισ. δολάρια το χρόνο, είχε το σχέδιο της ισλαμικής αγοράς στη Μέση Ανατολή και ασκούσε μέσω της Συρίας πίεση στο Ισραήλ για να προστατέψει τους Παλαιστινίους. Χάνει τώρα όλα αυτά που ειχε οργανώσει και οι παραμεθόριες περιοχές που είχαν σχέσεις με τη Συρία έχουν οικονομική κρίση, γιατί δεν μπορούν να κάνουν ανταλλαγές και εμπόριο. Η Τουρκία επιμένει γι' αυτό ότι πρέπει να κάνει πλήρη επίθεση η Αμερική εναντίον της κυβέρνησης Άσαντ", αναλύει ο κύριος Κούτσης.
4. Γιατί τόσος θόρυβος για τα χημικά όπλα; Εχει ξεκαθαριστεί ποιος τα χρησιμοποίησε ή είναι απλά η αφορμή όπως έγινε και με το Ιρακ;
"Είναι κάτι αντίστοιχο με το Ιράκ. Τη στιγμή που ο Άσαντ κερδίζει στο πεδίο της μάχης, πήρε την Κουσάιρα πριν από ένα μήνα και ανακαταλαμβάνει εδάφη και τη στιγμή που στη Συρία βρίσκεται επιτελείο του ΟΗΕ και η απειλή του Ομπάμα κρέμεται πάνω από το κεφάλι του Σύρου προέδρου, ότι αν χρησιμοποιηθούν θα επέμβει, ο Άσαντ δεν έχει κανένα λόγο να το κάνει. Εγώ θεωρώ πιθανότερο να κάνει το βήμα για χημικά η αντιπολίτευση για να προκαλέσει αμερικανική επέμβαση".
Σημειώνει ότι οι επιφυλάξεις του Κέρι για να δημοσιοποιήσει τις αποδείξεις που έχει, θέτει σε αμφισβήτηση το γεγονός. "Αν δεν δω αποδείξεις δεν παίρνω θέση. Αν είναι όντως ο Άσαντ πίσω από αυτή την περίπτωση, να ανατραπεί και να πάει στη Χάγη, αλλά με φιλολογία δεν κάνουμε πολέμους".
5. Τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Ποιές είναι οι εναλλακτικές
Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή του Παντείου, μία μόνο εναλλακτική υπάρχει αυτή. Να 'πιάσουν' οι Αμερικάνοι τους αντάρτες και να πουν: 'Δεν είμαστε σίγουροι αν είναι ο Άσαντ ή όχι υπεύθυνος για τα χημικά, συνεχίστε μόνοι σας ή πηγαίνετε στη Γενεύη για τη χάραξη νέας πολιτικής".
Τονίζει δε ότι πρέπει να προκηρυχθούν άμεσα νέες εκλογές για Κοινοβούλιο, νέο Πρόεδρο και νέο Σύνταγμα. Αν δεν καθίσουν στο τραπέζι, οι αντάρτες θα χάσουν την υποστήριξή τους από την Αμερική. "Σας θυμίζω ότι η Συρία έχει μία πολλή μεγάλη δημοκρατική κοσμική παράδοση και θα πάμε σε εκλογές αν οι Αμερικανοί κάνουν αυτό που πρέπει. Πρέπει κι αυτοί με τη σειρά τους να αποφασίσουν ότι αν δεν έχουν στοιχεία να αποδείξουν ότι είναι ο Άσαντ υπεύθυνος για τα χημικά, δεν αποκλείεται να είναι και αθώος".
"Πιστεύω πάντως ότι αν ο Άσαντ θελήσει να πάει σε εκλογές θα του πουν κατέβα, αλλά είναι απίθανο να κερδίσει. Στην παρούσα χρονική συγκυρία πρέπει να γίνει μοιρασιά σε όλες τις μειονότητες που υπάρχουν σε Συρία, ως η μόνη λύση για να λήξει η κρίση και όλοι να έχουν μερίδιο στη Βουλή", αναφέρει μεταξύ άλλων ο κύριος Κούτσης.
"Χρειάζεται βούληση από την Αμερική ότι θα δεχτεί να μπει σε αυτή τη διαδικασία και ότι θα δεχτεί το αποτέλεσμα. Μην ξεχνάτε ότι η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές το 2006, αλλά δεν το δέχτηκε η Αμερική. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το Μόρσι στην Αίγυπτο. Πρέπει ότι γίνει στη Συρία να γίνει αποδεκτό από τη διεθνή κοινότητα".
6. Με ποιόν τρόπο μπορεί αυτό να καταλήξει σε παγκόσμιο πόλεμο όπως πολλοί λένε;
"Η Ρωσία δεν θα διακινδυνεύσει τώρα που βρίσκεται σε ανάκαμψη διπλωματικά και στρατιωτικά να πάει σε πόλεμο με την Αμερική και να χάσει. Μπορεί να ξεκινήσει ψυχρός πόλεμος και θα ξεσπούν διάφοροι πόλεμοι δεξιά και αριστερά, αλλά ο Άσαντ δεν είναι ανόητος για να χτυπήσει το Ισραήλ, προκαλώντας την ολοκληρωτική επέμβαση των Αμερικανών", καταλήγει ο Αλέξανδρος Κούτσης.
