Απεβίωσε σε ηλικία 97 ετών ο Κενάν Εβρέν, στρατηγός εν αποστρατεία, πρώην πρόεδρος της Τουρκίας (1982-1989), ο οποίος κατέλαβε την εξουσία με το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980.
Δικαστήριο της Αγκυρας είχε καταδικάσει σε ισόβια κάθειρξη τον Εβρέν, επειδή "διαμόρφωσε ατμόσφαιρα κατάλληλη για στρατιωτικό πραξικόπημα μέσω σειράς παράνομων πράξεων". Εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, είχε παρακολουθήσει την αγόρευση του εισαγγελέα μέσω τηλεδιάσκεψης. Με τον ίδιο τρόπο είχε καταθέσει και απαντήσει σε ερωτήσεις κατά τη διάρκεια των προηγούμενων συνεδριάσεων. Κατά τη διάρκεια συνεδρίασης τον Νοέμβριο 2012 είχε αναλάβει την ευθύνη για την επέμβαση του στρατού χωρίς ενοχές και είχε δηλώσει ότι ενήργησε με τον τρόπο αυτόν από αγάπη για την πατρίδα. "Πράξαμε αυτό που ήταν σωστό εκείνη την εποχή. Και αν ήταν σήμερα, θα ξαναέκανα το ίδιο πράγμα", είχε δηλώσει τότε ο Κενάν Εβρέν.
Το Πραξικόπημα και το ψευδοκράτος
Ο Κενάν Εβρέν πέρασε στην ηγεσία της Τουρκίας ως επικεφαλής του στρατιωτικού πραξικοπήματος που πραγματοποιήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1980, αμέσως μόλις απεδείχθη ότι η εθνοσυνέλευση δεν ήταν σε θέση να εκλέξει νέο πρόεδρο, στην θέση του Φαχρί Κορούτουρκ. Ένα συμβούλιο εθνικής ασφαλείας, αποτελούμενο από μέλη της ανωτάτης στρατιωτικής ηγεσίας, ονόμασε τον στρατηγό Εβρέν αρχηγό του κράτους, διέλυσε τα πολιτικά κόμματα και την εθνοσυνέλευση, ανέστειλε το σύνταγμα και κήρυξε τον στρατιωτικό νόμο.
Η επέμβαση του στρατού, τρίτη στη σειρά μετά τα αντίστοιχα πραξικοπήματα του 1960 και 1971, κρίθηκε αναγκαία, αφού η πολιτική βία είχε εξαπλωθεί σε όλη την Τουρκία με συγκρούσεις, βομβιστικές επιθέσεις, δολοφονίες και απαγωγές. Καθημερινώς έφτασε να υπάρχουν 20-25 νεκροί από πράξεις πολιτικής βίας. Ήδη η προηγούμενη κυβέρνηση Ντεμιρέλ είχε κηρύξει τον στρατιωτικό νόμο σε πολλούς νομούς της χώρας. Στην αρχή η μεγάλη μάζα του τουρκικού πληθυσμού δέχτηκε με ανοχή, αν όχι με ανακούφιση την στρατιωτική δικτατορία. Το καθεστώς Εβρέν, εν τούτοις, υπήρξε ιδιαίτερα σκληρό. Επεβλήθη καθεστώς λογοκρισίας, διαλύθηκαν τα εργατικά συνδικάτα, φυλακίστηκαν πολιτικοί αρχηγοί, ενώ επισήμως κηρύχθηκαν εκτός νόμου τόσο οι οργανώσεις της αριστεράς όσο και (τυπικώς) της άκρας δεξιάς. Στις επίσημες καταγραφές αναφέρονται περίπου 650.000 συλλήψεις, 230.000 προσαγωγές σε δίκη, 300 θάνατοι στη φυλακή, 171 θάνατοι από βασανιστήρια, 517 καταδίκες σε θάνατο, 50 εκτελέσεις. Οι πραγματικοί όμως αριθμοί δεν θα γίνουν ποτέ γνωστοί.
Ωστόσο, η δικτατορία Εβρέν είχε όσο καμία προηγούμενη την πλήρη υποστήριξη των Αμερικανών και του Ν.Α.Τ.Ο.. Ο εκπρόσωπος της συμμαχίας χαρακτήρισε την επέμβαση του στρατού «θετική ενέργεια», το Στέιτ Ντηπάρτμεντ δήλωσε ότι επρόκειτο περί «εσωτερικής υποθέσεως» της Τουρκίας, ενώ την επομένη της ανατροπής του Ντεμιρέλ έσπευσε στην Άγκυρα ο διοικητής της νότιας πτέρυγας του Ν.Α.Τ.Ο. αμερικανός ναύαρχος Γουίλιαμ Σαρπ, υπογραμμίζοντας έτσι την υποστήριξη και του αμερικανικού παράγοντος. Διαφορετική αλλά όχι πάντως επικριτική ήταν η αντίδραση στις Βρυξέλλες. Οι εκπρόσωποι της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος δήλωσαν ότι θα τηρούσαν «στάση αναμονής» επειδή «με την Άγκυρα (η Ε.Ο.Κ.) συνδέεται με ταυτότητα συμφερόντων, φιλία και ιστορία».
Τον Ιούλιο του 1982 το στρατιωτικό καθεστώς έδωσε στην δημοσιότητα σχέδιο νέου συντάγματος, το οποίο επεξεργάσθηκε μια διορισμένη Συμβουλευτική Συντακτική Συνέλευση. Τον Νοέμβριο του ιδίου έτους διεξήχθη δημοψήφισμα, το οποίο ενέκρινε το νέο σχέδιο συντάγματος με ποσοστό 91,4% των ψήφων.
Ο Εβρέν, ενισχυμένος από το δημοψήφισμα του 1982, το οποίο προέβλεπε αυξημένες αρμοδιότητες για τον Πρόεδρο, σε σχέση με άλλα συντάγματα, παρέμεινε στην θέση του Προέδρου του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας και του Προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ αποχώρησε οικειοθελώς από την θέση του αρχηγού του γενικού επιτελείου στρατού και αποστρατεύτηκε τον Ιούνιο του 1983. Από την θέση του προέδρου αποχώρησε το 1989 και έκτοτε ιδιωτεύει.
Το καθεστώς Εβρέν παραχώρησε την εξουσία στους πολιτικούς τον Δεκέμβριο του 1983. Στις εκλογές επετράπη η λειτουργία τριών μόνο νέων κομμάτων, ενώ σε πολλούς παλαιούς πολιτικούς απαγορεύτηκε η επανεμφάνιση στην πολιτική σκηνή πριν από την παρέλευση μίας δεκαετίας.
Επί περιόδου Εβρέν έγινε στην κατεχόμενη Κύπρο η ανακήρυξη του ψευδοκράτους της λεγομένης «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου».
(Πηγή: Wikipedia)
