Της Μαρίας Θανοπούλου
Άτεκνα ζευγάρια "στριμώχνουν" τα όνειρα και την ελπίδα τους να αποκτήσουν ένα παιδί σε μια μακρά λίστα αναμονής με τίτλο "υποψήφιοι γονείς"… Είναι άνθρωποι που η φύση τους στέρησε την ευτυχία να φέρουν στον κόσμο το δικό τους παιδί και καταφεύγουν στο θεσμό της υιοθεσίας. Είναι άνθρωποι που θέλουν να προσφέρουν αγάπη σε ένα παιδί που την έχει στερηθεί, σε ένα παιδί που από τις πρώτες ημέρες της ζωής του βρέθηκε σε μια άλλη λίστα…Στη λίστα με τίτλο "άτυχα παιδιά"…Ξέρουμε τι σκέφτεστε…Όμως στη χώρα μας όταν μιλάμε για υιοθεσία αναφερόμαστε σε μια χρονοβόρα διαδικασία καθώς ο μέσος χρόνος που απαιτείται για την υιοθεσία ενός υγιούς παιδιού από κρατικό ίδρυμα είναι τα 5 χρόνια.
Η χρονοβόρα διαδικασία της υιοθεσίας…
Δημήτρης Βεζυράκης: "Η αναμονή εξαρτάται από τα "θέλω" των γονέων".
Κάθε χρόνο στο Κέντρο Βρεφών "Η Μητέρα" φθάνουν περίπου 200 αιτήσεις από ανθρώπους που θέλουν να προσφέρουν σε ένα παιδί μια ζεστή αγκαλιά και την οικογενειακή θαλπωρή που τόσο έχει ανάγκη…Αποστολή του Κέντρου είναι να διερευνήσει κατά πόσο αυτοί οι άνθρωποι είναι ικανοί να αναλάβουν την ευθύνη του μεγαλώματός του. Θα πρέπει να επισημάνουμε πως το γεγονός ότι ένα παιδί βρίσκεται σε κάποιο ίδρυμα δε σημαίνει ότι είναι "νομικά ελεύθερο" να δοθεί προς υιοθεσία, καθώς θα πρέπει να συναινέσουν οι φυσικοί γονείς. Κάποιοι είναι ξεκάθαροι και δηλώνουν πως δε θέλουν να το κρατήσουν, οπότε ο εισαγγελέας μπορεί να πάρει την απόφαση να δοθεί το παιδί για υιοθεσία, υπάρχουν όμως και οι γονείς που αρνούνται ενώ έχει διαπιστωθεί από την κοινωνική υπηρεσία ότι δε μπορούν να το μεγαλώσουν, οπότε σε αυτή την περίπτωση με δικαστική απόφαση αφαιρείται η επιμέλεια και παραχωρείται στο ίδρυμα. Αυτή η διαδικασία όμως μπορεί να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα, στο οποίο το παιδί δε μπορεί να δοθεί για υιοθεσία. Σήμερα, στο Βρεφοκομείο "Άγιος Στυλιανός" στη Θεσσαλονίκη φιλοξενούνται 27 παιδιά ενώ στο Κέντρο Βρεφών "Η Μητέρα" 85, νεογέννητα έως 5 χρόνων. Είναι παιδιά που οι γονείς τους για διάφορους λόγους αδυνατούν να τα μεγαλώσουν, είναι παιδιά που παραμένουν εκεί μέχρι οι συνθήκες στην οικογένειά τους να αλλάξουν και να μπορέσουν να επιστρέψουν και κάποια άλλα που λόγω ενός προβλήματος υγείας δεν τα θέλει κανένας…Ο διοικητής του Κέντρου Προστασίας του Παιδιού Αττικής "Η Μητέρα", κύριος Δημήτρης Βεζυράκης επισημαίνει «αντί να λέμε πως η υιοθεσία είναι μια χρονοβόρα διαδικασία, καλό θα είναι να λέμε τη σωστή λέξη, που είναι ψυχοφθόρα αναμονή, η οποία εξαρτάται από τα "θέλω" των υποψηφίων γονέων και παράλληλα από τη στελέχωση των υπηρεσιών. Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμα κι αν η στελέχωση ήταν καλύτερη, δε σημαίνει ότι οι αιτήσεις θα εξεταζόντουσαν πιο γρήγορα και κάποιος θα μπορούσε να υιοθετήσει για παράδειγμα σε 6 μήνες, διότι πάλι τα παιδιά δε θα υπήρχαν. Δε σημαίνει ότι όποια οικογένεια περνάει μια κρίση παίρνουμε το παιδί εν είδει παιδομαζώματος και το δίνουμε σε κάποια άλλη που δεν έχει. Σε μια ευνομούμενη κοινωνία η Πολιτεία στηρίζει την οικογένεια που αντιμετωπίζει πρόβλημα και τη βοηθάει να κρατήσει το παιδί. Το 2012 είχαμε αύξηση 113% στην επιστροφή των παιδιών στη φυσική τους οικογένεια, κάτι που σημαίνει επιπλέον πως τα παιδιά δεν εγκαταλείπονται, όπως βγαίνουν κάποιοι και λένε, λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα παιδιά εγκαταλείπονται γιατί η μητέρα τους είναι χρήστρια ναρκωτικών ουσιών, χαμηλής νοημοσύνης, ψυχιατρικό περιστατικό ή γιατί το ζευγάρι γεννάει ένα παιδί με αναπηρία. Η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων γονέων θέλουν να υιοθετήσουν ένα βρέφος το οποίο να είναι υγιές. Όπως καταλαβαίνετε, λοιπόν, το ποιοτικό χαρακτηριστικό της ζήτησης αυξάνει αυτή την αναμονή. Ένα παιδί υγιές και ελεύθερο προς υιοθεσία τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του έχει υιοθετηθεί, ένα παιδί με αναπηρία τεσσάρων χρόνων είναι ακόμα στο "Μητέρα". Άρα η υιοθεσία δεν έχει να κάνει μόνο με τις διαδικασίες αλλά και με τα "θέλω" των υποψηφίων γονέων. Εάν ένα ζευγάρι πει "θέλω να υιοθετήσω ένα παιδί με αναπηρία" σε 8 μήνες θα το έχει υιοθετήσει". Υπήρξαν ζευγάρια που νόμιζαν ότι θα μπορούσαν να μεγαλώσουν ένα παιδί με αναπηρία αλλά δεν το άντεξαν, με αποτέλεσμα να το επιστρέψουν πίσω στο "Μητέρα", λες και ήταν αντικείμενο, πληγώνοντάς το για δεύτερη φορά…"Η υπόθεση της υιοθεσίας τελειώνει στο δικαστήριο ωστόσο μέχρι να φτάσει εκεί, το διάστημα που μεσολαβεί, δεδομένου ότι έχει βρεθεί το ζευγάρι που θα το υιοθετήσει κι εμείς θέλουμε να φύγει για το καλό του από το ίδρυμα, τους επιτρέπουμε να το πάρουν σπίτι τους. Δε θέλουμε να περιμένουμε το δικαστήριο, το οποίο μπορεί να κάνει ένα, δύο χρόνια. Σε αυτό το διάστημα έχει τύχει να μας επιστρέψουν παιδιά…".
Εγκαταλελειμμένα μωρά…
Σε ποσοστό 96% τα παιδιά φθάνουν στα ιδρύματα από τα δημόσια μαιευτήρια, στα οποία τα εγκαταλείπουν οι γονείς τους. Σήμερα, 13 μωρά από λίγων ημερών έως 6 μηνών μεγαλώνουν μόνα τους μέσα στο μαιευτήριο "Έλενα Βενιζέλου". Μπαίνοντας στο θάλαμο νιώθεις τα ματάκια τους να "καρφώνονται" πάνω σου…Σα να ξέρουν και να θέλουν να σου πουν..Και μη νομίζετε ότι πρόκειται για παιδάκια από ξένες χώρες, όπως αναφέρει ο διοικητής των ενοποιημένων πλέον μαιευτηρίων "Έλενα Βενιζέλου" και "Αλεξάνδρα", κύριος Νίκος Φαλδαμής, τα μισά έχουν γεννηθεί από ελληνίδες μητέρες. "Στόχος μας είναι η καλύτερη δυνατή παροχή υπηρεσιών σε αυτά τα παιδιά, έτσι ώστε στο μικρό διάστημα που βρίσκονται στα χέρια των ανθρώπων του νοσοκομείου, να νιώθουν ότι βρίσκονται σε αγκαλιά οικογενειακή. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς και το προσπαθούμε σε καθημερινή βάση. Μπορώ να πω ότι το επιτυγχάνουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό εάν σκεφτεί κανείς ότι όταν πρόκειται να αποχωρήσει ένα παιδί φιλοξενούμενο και να πάει είτε στη φυσική του μητέρα, είτε σε ένα περιβάλλον οικογενειακό ή ακόμα σε ένα Κέντρο Προστασίας, οι άνθρωποι του νοσοκομείου κλαίνε. Κλαίνε γιατί αποχωρίζονται ένα παιδί, στο οποίο δίνουν όνομα και δένονται μαζί του".
Μόλις φθάσει ένα μωρό στο θάλαμο, οι μαίες προσπαθούν να του βρουν ένα όνομα που να του ταιριάζει. Είναι μια διαδικασία που τους αρέσει πολύ όπως μας λέει η μαία, κυρία Κωνσταντίνα Ράπτη, η οποία εργάζεται τα τελευταία οκτώ χρόνια στο συγκεκριμένο τμήμα. "Είναι ένα ιδιαίτερο και ευαίσθητο τμήμα. Θέλει άμυνες γιατί δε μπορείς να δένεσαι με κάθε παιδί που περνάει από εδώ...Πρέπει να είσαι συγκρατημένη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε θα δίνεις αγάπη σε αυτά τα παιδιά που την έχουν τόσο ανάγκη, απλά πρέπει να είσαι λίγο αποστασιοποιημένη. Ευτυχώς, είναι πολύ λίγα τα παιδιά που μένουν εδώ για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί τότε κατά τη γνώμη μου υπάρχει πρόβλημα. Ένα παιδί που θα φύγει από εδώ 7 μηνών, ενός έτους, είναι ένα παιδί που σε γνωρίζει, που όταν μπαίνεις μέσα στο θάλαμο σου χαμογελάει. Μου κοστίζει πολύ όταν φεύγουν από εδώ παιδιά ενώ καταλαβαίνουν. Και βέβαια με στεναχωρεί το ότι δεν έχουν καμία επαφή με τον έξω κόσμο, δηλαδή μπαίνουν σε ένα αυτοκίνητο και παθαίνουν σοκ. Βλέπουν εικόνες που δεν έχουν ξαναδεί". Η κυρία Ράπτη μας μίλησε για ένα κοριτσάκι που τον πρώτο χρόνο της ζωής του, η μοναδική εικόνα που είχε αντικρίσει ήταν αυτή του θαλάμου. Έσβησε το πρώτο του κεράκι μέσα στο νοσοκομείο και φεύγοντας εκτός από το φάκελο με τα στοιχεία που δήλωσε η μητέρα του, πήρε και το άλμπουμ με τις φωτογραφίες που της ετοίμασαν οι μαίες…Τη ρωτήσαμε εάν έμαθε τι απέγινε αυτό το κοριτσάκι αλλά όπως μας είπε δε θέλησε ποτέ να ρωτήσει, όχι γιατί δεν το σκέφτεται…"Δε θα άντεχα να μάθω ότι τρία χρόνια αφού έφυγε από εδώ είναι ακόμη στο ίδρυμα. Από τη στιγμή που βγαίνουν από αυτή την πόρτα για μένα έχει τελειώσει γιατί μόνο έτσι μπορώ να κρατήσω τις ισορροπίες μου. Δε θα μπω ποτέ στη διαδικασία να κρίνω μια μάνα. Δεν ξέρεις ποτέ κάθε άνθρωπος τι προβλήματα έχει μέσα στο σπίτι του…Βλέπεις κάποιες μητέρες που πραγματικά θέλουν τα παιδιά τους, νιώθουν άσχημα, κλαίνε αλλά είναι τέτοιες οι συνθήκες αντικειμενικά που δε μπορείς να τους τα δώσεις. Είναι άρρωστες, παίρνουν ψυχοφάρμακα, δεν υπάρχει κανείς στο περιβάλλον τους που μπορεί να βοηθήσει…Για αυτές πραγματικά στεναχωριέσαι. Τι μπορείς να κάνεις όμως…Πάνω από όλα είναι το καλό του παιδιού".
Οι μητέρες που εγκαταλείπουν τα παιδιά τους…
"Όλες αυτές οι γυναίκες έχουν ένα κοινό στοιχείο: δεν έχουν πάρει αγάπη και φροντίδα από την οικογένειά τους", επισημαίνει η κοινωνική λειτουργός, κυρία Μαριάνθη Νικολοπούλου, η οποία έρχεται καθημερινά σε επαφή με αυτές τις γυναίκες. "Είτε η προϊσταμένη, είτε ο γιατρός, είτε οποιοσδήποτε μας πει κάτι για μια γυναίκα η οποία έχει αμφιθυμική στάση μέσα στο νοσοκομείο, εμείς πρέπει να τη δούμε γιατί τις περισσότερες φορές υπάρχει άσχημη εξέλιξη. Μιλάμε μαζί της προκειμένου να καταλάβουμε ποιος είναι ο λόγος που έχει θυμό, στεναχωριέται πολύ εύκολα, δε θέλει να φάει, δεν έχει επισκέψεις ή καπνίζει πάρα πολύ, κάτι που δε συνάδει με μια λεχωίδα και σχεδόν πάντα μας λέει ότι κάτι δεν πάει καλά. Τις περισσότερες φορές τα ρίχνει σε κάποιο σύντροφο, στην οικογένειά της και φυσικά ποτέ στον εαυτό της. Αφήνουμε αυτό το κουβάρι να εξελιχθεί και να το δούμε σιγά σιγά μέχρι τη στιγμή που θα μας πει ότι "δε μπορώ να φροντίσω το παιδί μου". Είναι πολύ σημαντικό να μας το πει η ίδια γιατί σημαίνει ότι καταλαβαίνει τις αδυναμίες της, οπότε την καθησυχάζουμε, της δίνουμε χρόνο και όταν δούμε ότι αυτός ο χρόνος περνάει και δεν υπάρχει καμιά ελπίδα, προσπαθούμε να βρούμε κάποιον από το οικογενειακό της περιβάλλον, ο οποίος ενδεχομένως θα μπορούσε να βοηθήσει. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον δεν αφήνει να στηρίξουμε αυτή τη γυναίκα για να πάρει το παιδί. Έχουμε και κάποια παιδιά που γεννιούνται από χρήστριες μητέρες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν αύξηση 100%. Έρχονται εξαθλιωμένες από το κέντρο της Αθήνας, πολύ λίγες έχουν μαζί τους την οικογένειά τους και λίγο πριν τον τοκετό παίρνουν τη δόση τους…Εμείς και σε αυτές τις περιπτώσεις προσπαθούμε να τους μιλήσουμε, να βρούμε κάποιον συγγενή που θα μπορούσε να βοηθήσει. Όταν καταλήξουμε ότι μία γυναίκα δε μπορεί να πάρει το παιδί της, της ζητάμε να μας κάνει μια υπεύθυνη δήλωση, στην οποία θα μας γράψει τους λόγους που αδυνατεί να το μεγαλώσει. Οι λόγοι συνήθως που λένε είναι ότι δε μπορούν να το φροντίσουν γιατί δεν υπάρχει σύντροφος ή δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα. Στην τελευταία περίπτωση, όταν τους λέμε "θα σας δώσουμε εμείς τα χρήματα, θα το πάρετε;", μας απαντούν όχι. Άρα δεν είναι αυτός ο λόγος. Στη συνέχεια φτιάχνουμε το φάκελο του παιδιού και τον στέλνουμε στον Εισαγγελέα. Εάν η γυναίκα πάει να απολογηθεί, τότε ο εισαγγελέας θα το ψάξει περισσότερο εάν όχι, τότε το παιδί θα πάει στο Κέντρο Βρεφών "Η Μητέρα", όπου φυσικά θα ξαναγίνει έλεγχος".
Γυναίκες από όλη την Ελλάδα προσφέρουν μητρικό γάλα…
Στο μαιευτήριο "Έλενα Βενιζέλου" λειτουργεί η μοναδική τράπεζα γάλακτος, η οποία μάλιστα το 2010 έγινε ένα από τα δέκα ιδρυτικά μέλη της ευρωπαϊκής τράπεζας γάλακτος. Η παιδίατρος, νεογνολόγος και υπεύθυνη του τμήματος προαγωγής μητρικού θηλασμού και τράπεζας μητρικού γάλακτος, κυρία Στέλλα Εγγλέζου μας ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερες γυναίκες από διάφορα μέρη της Ελλάδας προσφέρουν μητρικό γάλα κι έτσι μπορούν να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες των μωρών. Ο διοικητής του μαιευτηρίου, κύριος Φαλδαμής, δε θα ξεχάσει ποτέ το τηλεφώνημα που δέχθηκε από μία κυρία από την Καρδίτσα, η οποία τον άφησε έκπληκτο όταν του είπε πως θέλει να στείλει στο νοσοκομείο εβδομήντα κιλά μητρικό γάλα, με αποτέλεσμα να οργανωθεί ολόκληρη αποστολή προκειμένου να φθάσει στην Αθήνα για να προσφερθεί στα μωρά του "Έλενα".
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι θετοί γονείς
Οι θετοί γονείς δεν είναι απαραίτητο να είναι παντρεμένοι, θα πρέπει όμως να έχουν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους και να μην υπερβαίνουν το 60ο ενώ η διαφορά της ηλικίας τους με το παιδί πρέπει να είναι μεγαλύτερη από τα 18 χρόνια και μικρότερη από τα 50.
Ποια είναι η διαδικασία
Υπάρχουν τρεις τρόποι για να υιοθετήσει κανείς ένα παιδί, είτε μέσω των τεσσάρων ιδρυμάτων που έχουμε στη χώρα μας, δηλαδή το Κέντρο Βρεφών "Η ΜΗΤΕΡΑ", το Δημοτικό Βρεφοκομείο Θεσσαλονίκης "Άγιος Στυλιανός", την Παιδόπολη "Άγιος Ανδρέας" και το Αναρρωτήριο Πεντέλης, είτε ιδιωτικά, με μεσολαβητές το γυναικολόγο της βιολογικής μητέρας του παιδιού και έναν δικηγόρο, είτε μέσω του θεσμού της διακρατικής υιοθεσίας.
Κρατική Υιοθεσία
Οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει αρχικά να υποβάλλουν μία αίτηση σε ένα από τα κρατικά ιδρύματα, την οποία στη συνέχεια θα πρέπει να καταθέσουν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας τους. Φυσικά, σε περίπτωση που οι βιολογικοί γονείς του παιδιού που πρόκειται να υιοθετηθεί είναι εν ζωή και δεν έχουν εκπέσει τη γονική μέριμνά του, θα πρέπει να συναινέσουν ενώπιον του δικαστηρίου.
Τα απαραίτητα έγγραφα
Οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει να προσκομίσουν στο δικαστήριο τα εξής έγγραφα: τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του υιοθετούμενου παιδιού, ένα πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, τα ποινικά μητρώα τους, πιστοποιητικά περί μη διώξεως από την αρμόδια εισαγγελία, εκκαθαριστικά σημειώματα από τη ΔΟΥ στην οποία ανήκουν, εάν έχουν στην κατοχή τους ακίνητα, τα συμβόλαια τα οποία αποδεικνύουν την κυριότητά τους, πιστοποιητικά υγείας, αντίγραφα των ταυτοτήτων τους, την έγγραφη συναίνεση των βιολογικών γονέων, την αίτηση που κατέθεσαν στο κρατικό ίδρυμα και τέλος εάν έχουν παιδιά, θα πρέπει να κατατεθεί και η δική τους συναίνεση.
Ιδιωτική Υιοθεσία
Σε αυτή την περίπτωση η υιοθεσία του παιδιού γίνεται χωρίς τη διαμεσολάβηση ιδρύματος ή κάποιας κοινωνικής υπηρεσίας αλλά με απευθείας επαφή των θετών γονέων με τους βιολογικούς. Συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους είναι κάποιος δικηγόρος ή γυναικολόγος. Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία είναι ακριβώς ίδια με αυτή που ακολουθείται στις υιοθεσίες μέσω ιδρυμάτων. Θα πρέπει να πούμε πως σύμφωνα με το νόμο, απαγορεύεται ρητά και αποτελεί ποινικό αδίκημα, η λήψη χρηματικού ή άλλου ανταλλάγματος από τους βιολογικούς γονείς του παιδιού ή τα άτομα που θα μεσολαβήσουν για τη διευθέτηση της υιοθεσίας.
Διακρατική Υιοθεσία
Το 2009 η χώρα μας κύρωσε τη Συμφωνία της Χάγης, βάσει της οποίας ένα ζευγάρι μπορεί να καταθέσει αίτηση στην Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών ή στον κατά τόπο αρμόδιο διαπιστευμένο οργανισμό και να ζητήσει να υιοθετήσει ένα παιδί από άλλο κράτος. Οι υποψήφιοι γονείς αφού λάβουν τα στοιχεία του παιδιού θα πρέπει να ταξιδέψουν στη χώρα που βρίσκεται και εάν ενδιαφέρονται να προχωρήσει η διαδικασία της υιοθεσίας, η οποία θα ολοκληρωθεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου της χώρας, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο.
