Το παιδί σας τις τελευταίες ημέρες δεν έχει όρεξη για φαγητό...Αναρωτιέστε τι του συμβαίνει και πώς πρέπει να αντιμετωπίσετε την κατάσταση; Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας αρκετών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα "Οι γονείς κάνουν τη διαφορά" και "Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά" κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου συμβουλεύει.
Από τις πρώτες ώρες της γέννησης, ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τους γονείς είναι η ποσότητα γάλακτος που πίνει το νεογέννητο. Για αρκετούς αυτή η ανησυχία συνεχίζεται ακόμη και όταν το παιδί αρχίζει να μεγαλώνει, ιδιαίτερα αν αυτό, χωρίς να υπάρχει οργανική αιτία, αρνείται να φάει. Η ανορεξία μπορεί να εμφανιστεί σταδιακά ή απότομα, συνήθως όμως παρουσιάζεται έπειτα από κάποιο γεγονός, όπως κάποια ασθένεια, εμβολιασμό ή αλλαγή μπέιμπι σίτερ και είναι παροδική.
Σε κάποιες περιπτώσεις, η άρνηση του παιδιού να φάει συνδέεται με την έντονη επιθυμία του να κυριαρχήσει στο περιβάλλον, κάτι που προκαλεί την αντίδραση της μητέρας, η οποία αρχίζει να το πιέζει. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: άρνηση του βρέφους να φάει, άγχος της μητέρας, ένταση και πίεσή της προς το παιδί για να φάει, πιο έντονη άρνηση του παιδιού και ούτω καθεξής. Αυτή η κατάσταση έχει ως συνέπεια να δημιουργείται και να εγκαθίσταται σταδιακά η αρνητική στάση του παιδιού προς την τροφή και φυσικά μια αντίθεση ανάμεσα σε εκείνο και τη μητέρα. Εξάλλου, αυτοί είναι οι δύο πρωταγωνιστές της ιδιαίτερης σχέσης αντίθεσης και αντίδρασης. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά, διαπιστώνουμε ότι η μητέρα εμφανίζει εμμονή στο τάισμα του παιδιού. Χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους και τεχνάσματα κάθε φορά. Άλλοτε προσπαθεί να το ευχαριστήσει, να παίξει και να κάνει γενικά οτιδήποτε για να του προσελκύσει το ενδιαφέρον. Άλλοτε περιμένει να είναι νυσταγμένο ή ακόμα φτάνει στο σημείο να του κρατά τα χέρια προσπαθώντας να του ανοίξει το στόμα. Συχνά, αυτή η προσπάθεια καταλήγει σε εμετό. Αναμφίβολα, το παιδί βγαίνει "νικητής" απ’ αυτή τη "μάχη" και η μητέρα εξαντλημένη και απαισιόδοξη.
Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ανορεξία είναι ανεξάρτητη από την ανάπτυξη του βρέφους. Αυτό συνεχίζει να μεγαλώνει και συχνά να παχαίνει. Σπάνια είναι τόσο σοβαρή, ώστε να διαταράξει την ανάπτυξη της καμπύλης του βάρους ή του ύψους του βρέφους. Παράλληλα, η ανορεξία μπορεί να συνοδεύεται από δυσκοιλιότητα. Ενδεχομένως, το παιδί να δέχεται την τροφή από συγκεκριμένα άτομα, όπως ο πατέρας, η γιαγιά ή η μπέιμπι σίτερ. Άλλοτε αρνείται όλες τις στερεές τροφές και προτιμά να πίνει υγρά, όπως γάλα, και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, με αποτέλεσμα τον αποπροσανατολισμό των γονιών, που δε θεωρούν ότι αυτή η επιλογή διατροφής συνιστά ένδειξη ανορεξίας.
Τα συναισθήματα της μητέρας
Η μητέρα βιώνει αυτήν τη συμπεριφορά ως άμεση άρνηση επικεντρωμένη στην ίδια. Αγωνιά και δεν έχει πια την απαραίτητη υπομονή. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, το γεύμα παύει να αποτελεί κάλυψη της ανάγκης του παιδιού για τροφή, ικανοποίηση, τρυφερότητα και εξελίσσεται σε πηγή άγχους και για τους δυο, μητέρα και παιδί. Δυστυχώς, το άγχος αυτό στην προκειμένη περίπτωση ξεκινά από τη μητέρα. Η ψυχολογική προέκταση της άρνησης και η συγκρουσιακή κατάσταση που αυτή υποδηλώνει, γίνονται πιο φανερές όσο το παιδί μεγαλώνει.
Ποια είναι η εξέλιξη
Στις περισσότερες περιπτώσεις και εφόσον οι γονείς έχουν ζητήσει τη βοήθεια ειδικού, οι δυσκολίες γρήγορα ελαττώνονται. Ωστόσο, αν η κατάσταση παραμένει για μακρό χρονικό διάστημα, μπορεί να μετατραπεί σε χρόνια. Το παιδί αναπτύσσεται κανονικά αλλά παραμένει αδύνατο. Παρά την εμφάνισή του, είναι αρκετά ζωηρό, συχνά με μεγάλη φυσική αντοχή. Με την πάροδο των χρόνων, η άρνηση αυτή μπορεί να μετατοπιστεί από την οικογένεια στο σχολείο με τη μορφή της σχολικής άρνησης ή αδιαφορίας. Να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις τα κίνητρα των γονιών για την επίσκεψη σε ειδικό είναι τελείως διαφορετικά από τα πραγματικά αίτια της ανορεξίας του παιδιού, και συχνά αναφέρουν ως ανησυχητικό σύμπτωμα μεμονωμένα κάποιους εμετούς του παιδιού ή ανεξήγητους κοιλόπονους.
Στην περίπτωση που η ανορεξία έχει εδραιωθεί, η θεραπευτική παρέμβαση θα μπορούσε να επικεντρωθεί στη διαφοροποίηση του "βίαιου κύκλου", βοηθώντας αφενός τη μητέρα να αντέξει την άρνηση του παιδιού και αφετέρου να του δώσει το κατάλληλο κίνητρο, ώστε να αναζητήσει μόνο του την τροφή.
Πρέπει να τονιστεί πάντως ότι η όρεξη του μικρού παιδιού δεν είναι πάντα σταθερή, γεγονός που εξηγεί τις παροδικές αρνήσεις του. Είναι, λοιπόν, φρόνιμο να μην προβαίνουν σε βιαστικά συμπεράσματα και να θεωρούν ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα μόνο και μόνο επειδή το παιδί κατά καιρούς παρουσιάζει μειωμένη όρεξη.
Η ανορεξία συχνά υποχωρεί αν...
• Γίνουν ελαστικοί οι κανόνες που αφορούν τη διατροφή του παιδιού.
• Ηρεμήσει η μητέρα και αλλάξει τη νοοτροπία και τη στάση της.
• Αποφεύγονται οι τροφές που δεν αρέσουν στο παιδί.
• Του δίνουν μικρότερες ποσότητες, ώστε να μη βρεθούν αντιμέτωποι με την άρνηση του.
• Τρώνε όλοι μαζί, γιατί το φαγητό, εκτός από την ικανοποίηση της πείνας, προϋποθέτει και συναισθηματική συναλλαγή.
• Αποφεύγονται οι εντάσεις ή οι κριτικές του τύπου "μην τρως με τα χέρια", 'πιάσε καλά το πιρούνι" κατά τη διάρκεια του φαγητού.
• Δεv το πιέζουν να τρώει, κυνηγώντας το με το κουτάλι.
Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως φανεί χρήσιμη μια συμπληρωματική θεραπεία που θα χορηγήσει ο παιδίατρος και η οποία θα χρησιμοποιηθεί ως κίνητρο για την όρεξη ή ως κατευναστικό, προκειμένου να απαλύνουμε την άρνηση του παιδιού.
Μερικές μορφές ανορεξίας χρειάζονται μια πιο βαθιά διερεύνηση των προσωπικών προβλημάτων της μητέρας, που την έχουν οδηγήσει να υπερτιμήσει τη λήψη τροφής. Μπορεί να πρόκειται για ενοχή, επειδή δε διατρέφει όπως θα έπρεπε το παιδί της ή να οφείλεται στην ικανοποίηση που βιώνει από τη σχέση αυτής καθαυτής της αντίθεσης.
Συμπερασματικά, οι διαταραχές στη διατροφή εμφανίζονται σταδιακά και κατά κανόνα- αλλά όχι πάντα-, έχουν ως βασική αιτία την πίεση του οικογενειακού περιβάλλοντος, που επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο συγκεκριμένο ζήτημα. Σε κάποιες οικογένειες οι σχέσεις παιδιού –γονιών οργανώνονται γύρω από τα γεύματα με τρόπο εξαιρετικά συγκρουσιακό, επιτρέποντας την ψυχοπαθολογία να εκδηλωθεί ελεύθερα μέσα από την άρνηση του παιδιού.
Να μη λησμονούμε ότι η απώλεια της όρεξης μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας οργανικής ασθένειας. Η διαταραχή της, όμως, δεν έχει κάποιο παθολογικό υπόβαθρο που να την αιτιολογεί και είναι ψυχολογικής φύσεως.
