Η δασκάλα του παιδιού σας σας ανέφερε ότι το παιδί σας ενδεχομένως να παρουσιάζει κάποια δυσκολία στη μάθηση. Αναρωτιέστε πώς πρέπει να χειριστείτε την κατάσταση; Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας αρκετών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα "Οι γονείς κάνουν τη διαφορά", "Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά", "Οι γονείς χωρίζουν" και "Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση", κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου συμβουλεύει.
Χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
- Ανώριμη συμπεριφορά.
- Είναι παρορμητικά και υπερκινητικά.
- Έχουν περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν το μάθημα που διαβάζουν ή να το ξεχνούν εύκολα.
- Παρανοούν προφορικές οδηγίες.
- Έχουν δυσκολία σε οργάνωση.
- Δυσκολεύονται να αρχίσουν και να ολοκληρώσουν μια εργασία.
- Διστάζουν όταν μιλούν και έχουν αδυναμία στην προφορική έκφραση.
- Παρουσιάζουν κακό συντονισμό κινήσεων, ενώ ο ρυθμός εκτέλεσης μιας εργασίας είναι αργός.
- Η διάθεση τους παρουσιάζει απότομες εναλλαγές, θυμώνουν, απογοητεύονται και παραιτούνται εύκολα ενώ δεν είναι σπάνιες είναι εκρήξεις θυμού.
- Στην ανάγνωση μπερδεύουν, παραλείπουν, αντικαθιστούν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα ή συλλαβές, διαβάζουν αργά ή συλλαβιστά, χωρίς ροή και δεν καταλαβαίνουν επαρκώς το κείμενο. Η διαταραχή στην ανάγνωση είναι και η πιο συνηθισμένη δυσκολία και συναντάται στο 70-80% των παιδιών με διαταραχές στη μάθηση.
- Στο γραπτό λόγο τα παιδιά αντιστρέφουν ή παραλείπουν γράμματα ή ολόκληρη λέξη, χρησιμοποιούν κάποια γράμματα με λανθασμένη σειρά, έχουν δυσκολία στη διατύπωση των σκέψεων τους γραπτά, κάνουν συχνές επαναλήψεις λέξεων, αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις ή προσθήκες φθόγγων ή συλλαβών. Δείχνουν ότι αγνοούν βασικούς κανόνες γραμματικής, δυσκολεύονται να αντιγράψουν κυρίως από τον πίνακα, κολλάνε τα γράμματα, ξεκινούν την πρόταση με μικρά γράμματα ή ανακατεύουν μικρά και κεφαλαία κ.α.
- Στα μαθηματικά δυσκολεύονται στην αντίληψη βασικών κανόνων, αλλά και στο συνδυασμό αριθμού με σύμβολο, στην ποσότητα, στις έννοιες χρόνου, στην οργάνωση των αριθμών. Αυτή η δυσκολία αφορά το 1% έως 6% των μαθητών.
Τα αίτια των μαθησιακών δυσκολιών
Τα αίτια των μαθησιακών δυσκολιών δεν είναι επακριβώς γνωστά. Ενοχοποιούνται πολλοί παράγοντες όπως γενετικοί, νευροβιολογικοί, γνωσιακοί κ.α. Τελευταία κερδίζουν έδαφος οι απόψεις που θεωρούν βασική αιτία τις αλληλεπιδράσεις ψυχικών και σωματικών χαρακτηριστικών του ατόμου και διάφορων παραγόντων του περιβάλλοντος.
Υπάρχουν ομάδες παιδιών που θεωρείται ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για την εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών όπως:
Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή συγγενείς ή γονείς που είχαν οι ίδιοι μαθησιακές δυσκολίες.
Τα λιποβαρή βρέφη, κυρίως τα πρόωρα με ενδοκοιλιακή αιμορραγία.
Παιδιά με προβλήματα όπως ενδοιμήτρια λοίμωξη της μητέρας στη διάρκεια της κύησης, τοξοπλάσμωση ή ερυθρά, τραυματισμός κατά τη διάρκεια του τοκετού κ.α.
Παιδιά που η μητέρα έκανε χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ κατά την κύηση.
Παιδιά που νοσηλεύτικαν σε θερμοκοιτίδα.
Παιδιά που παρουσίασαν περιγενετική ασφυξία, είτε είναι τελειόμηνα ή πρόωρα.
Οι μαθησιακές δυσκολίες συνήθως γίνονται αντιληπτές κατά τη διάρκεια των πρώτων σχολικών χρόνων. Μερικές φορές, όμως, περνούν απαρατήρητες και καταδικάζουμε το παιδί αποκαλώντας το "κακό μαθητή". Χρειάζεται να επισημάνουμε ότι ο εντοπισμός τους απαιτεί προσεκτική παρατήρηση και υπευθυνότητα από τους γονείς και τους δασκάλους. Μπορούν να αντιμετωπιστούν, εφόσον υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και συστηματική, εξατομικευμένη βοήθεια από ειδικό, ώστε η φοίτηση των παιδιών να γίνει αποδοτική. Οι γονείς μόλις αντιλαμβάνονται αυτά τα προβλήματα πρέπει άμεσα να ζητούν βοήθεια από ειδικούς.
Πώς αισθάνεται το παιδί
Eίναι λογικό ότι κάθε παιδί που δυσκολεύεται να διαβάσει ή να διατυπώσει τις σκέψεις του άνετα σ’ ένα χαρτί ή να γράψει αρκετά γρήγορα κάτι ή να πει το μάθημα της Iστορίας, έρχεται από νωρίς αντιμέτωπο με τις έννοιες "δυσκολία", "σύγκριση" και "αποτυχία", με αποτέλεσμα να βιώνει απογοήτευση. Eισπράττει μερικές φορές τις παρατηρήσεις του δασκάλου, πιθανόν και το χλευασμό των συμμαθητών του. Aντιλαμβάνεστε ότι το παιδί δεν νιώθει άνετα στη σχολική τάξη. Aπό νωρίς συνειδητοποιεί τις δυσκολίες του και θεωρεί ότι είναι "ανίκανο" να τις αντιμετωπίσει. Eξάλλου, πολλές φορές, ο δάσκαλος του λέει ότι πρέπει να προσπαθήσει περισσότερο, ιδιαίτερα όταν παρουσιάζει μια ήπια δυσκολία, η οποία δεν έχει διαγνωστεί. H πίεση που δέχεται εξακολουθεί να υφίσταται και ίσως ενισχύεται από την οικογένεια. Eκεί εισπράττει διαρκώς παρατηρήσεις: "Kάθισε να διαβάσεις" ή "Δεν έμαθες καλά την ορθογραφία" ή "Tακτοποίησε το δωμάτιό σου", "Πού είναι το μυαλό σου" και πολλά άλλα. Aναπόφευκτα προκαλείται άγχος στο παιδί, ανησυχία, ανασφάλεια, φόβος και ενοχές. Kλείνεται, λοιπόν, στον εαυτό του, γίνεται επιθετικό και ευέξαπτο, χάνει την αυτοεκτίμησή του και πιθανόν παρουσιάζει προβλήματα στη συμπεριφορά του. Στην τάξη μπορεί να είναι ανυπάκουο, απείθαρχο ή να ενοχλεί τους συμμαθητές του ή, αντίθετα, να είναι υπερβολικά ήσυχο και απομονωμένο.. H κατάσταση αυτή είναι πιθανόν να πάρει προεκτάσεις και να υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του παιδιού. Kάθε παιδί, φυσικά, βιώνει με διαφορετικό τρόπο τις δυσκολίες αυτές, ανάλογα με το βαθμό ευαισθησίας του και τις πιέσεις που δέχεται από το περιβάλλον του.
Πώς αισθάνονται οι γονείς
O ρόλος των γονιών είναι σημαντικός. Πριν από είκοσι χρόνια οι μαθησιακές δυσκολίες ήταν θέμα ταμπού για τις περισσότερες οικογένειες. Σήμερα οι γονείς είναι πιο ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι. Αυτό βοηθά στην αναγνώριση των δυσκολιών του παιδιού και στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα υπάρχουν κάποιοι γονείς που αρνούνται να δεχθούν ότι το παιδί τους παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες και ότι υστερεί έναντι των συμμαθητών του. Κάποιες φορές επιρρίπτουν ευθύνες στο δάσκαλο, προσπαθώντας να αιτιολογήσουν την κατάσταση. Eξάλλου, είναι γνωστό το σύνδρομο του Έλληνα γονιού να βιώνει ως προσωπικό του στόχο τη φοίτηση του παιδιού του και να εναποθέτει στην επίδοσή του όλες τις ελπίδες και τις προσδοκίες του. Φορτίζονται, λοιπόν, συναισθηματικά και οι ίδιοι, ίσως περισσότερο από όσο δικαιολογεί η πραγματικότητα. Βιώνουν ως δική τους αποτυχία την αδυναμία του παιδιού να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους. Για το λόγο αυτόν, σε κάποιες περιπτώσεις απευθύνονται σε διάφορους ειδικούς, ελπίζοντας να έχει γίνει λάθος στη διάγνωση ή το αποκρύπτουν με εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στην ψυχική ισορροπία του ίδιου του παιδιού τους. Kανένα, όμως, πρόβλημα δεν επιλύεται αν αποκρύπτεται. Συχνά χάνουν πολύτιμο χρόνο, γεγονός που δεν ωφελεί καθόλου το παιδί, γιατί το πρόβλημα παραμένει, επιδεινώνεται και γίνεται πιο σύνθετο.
Δυστυχώς, στα δύσκολα χρόνια που διανύουμε, της οικονομικής κρίσης, της ανέχειας και της ανεργίας, οι γονείς αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, οι οποίες κάποιους αποτρέπουν από την αναζήτηση βοήθειας. Επιπλέον τα ασφαλιστικά ταμεία καθυστερούν να καταβάλλουν τα χρήματα, κι έτσι αναγκάζονται οι ίδιοι να χρηματοδοτούν το πρόγραμμα αποκατάστασης του παιδιού τους. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι, αν ο γονιός δεν έχει διαθέσιμο ένα ποσόν, το παιδί δεν θα μπορεί να παρακολουθήσει το πρόγραμμα.
Τι πρέπει να κάνετε…
• Aπό τη στιγμή που ενημερώνεστε, καλό είναι να εξηγείτε στο παιδί ότι έχει κάποια δυσκολία και να το διαβεβαιώσετε ότι σιγά σιγά θα την ξεπεράσει.
• Το παιδί πρέπει άμεσα να ακολουθήσει κάποιο κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης.
• H κατανόηση των δυσκολιών, το ήρεμο οικογενειακό κλίμα, η υπομονή και η επιμονή είναι απαραίτητα.
• H συμπαράσταση απ’ όλα τα μέλη της οικογένειας ενισχύει τη θέλησή του να προσπαθήσει. Γι’ αυτό δεν πρέπει κανείς να το φορτώνει με άγχος και να του ασκεί πίεση.
• Να του προσφέρετε ασφάλεια, να το ενθαρρύνετε και να επικοινωνείτε μαζί του, όχι μόνο μέσω του διαβάσματος.
• Να το προτρέπετε να ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες, στις οποίες ίσως τα καταφέρνει καλύτερα, όπως ο αθλητισμός.
• Να μην το αφήνετε να βλέπει πολλές ώρες τηλεόραση, να υπάρχει τακτικό ωράριο στον ύπνο και να το προτρέπετε να κάνει παρέα με παιδιά της ηλικίας του.
