Τα όρια χρειάζονται για κάθε τομέα, όπως για το διάβασμα, την εμφάνιση, το φαγητό, τη συμπεριφορά στο σπίτι, στο σχολείο, στις συναναστροφές…Δεν έχετε παρά να αποφασίσετε ποιοι τομείς είναι ουσιαστικοί και να αρχίσετε τις διαπραγματεύσεις με το παιδί σας! Αναρωτιέστε τι πρέπει να κάνετε; Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας αρκετών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα "Οι γονείς κάνουν τη διαφορά", "Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά", "Οι γονείς χωρίζουν" και "Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση", κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου συμβουλεύει.
Αξιολογείτε και επανεξετάζετε σε τακτά χρονικά διαστήματα –λ.χ. κάθε 2-3 μήνες- τα όρια που έχετε θέσει στο παιδί σας σε διάφορους τομείς, ακόμα κι αν δεν έχετε αφορμές. Συνήθως οι ελευθερίες αυξάνονται και τα όρια μειώνονται. Μερικές φορές όμως χρειάζεται το αντίθετο. Τα όρια που είχατε για την ώρα που θα πηγαίνει για ύπνο το καλοκαίρι λ.χ. πρέπει να αλλάξουν τώρα που το παιδί ξυπνά νωρίς για το σχολείο. Ίσως χρειαστεί να περιοριστούν κάποιες ελευθερίες αν προσέξατε ανώριμη συμπεριφορά ή αντίθετα να διερευνηθούν αν διαπιστώσατε εκ μέρους του καλή συνεργασία. Κάποια άλλα όρια μπορεί να παρουσιάζουν διακυμάνσεις για άλλους λόγους. Αν για παράδειγμα, χάσατε τη δουλειά σας, το χαρτζιλίκι του παιδιού πρέπει να περιοριστεί, ώστε να συμμετέχει κι εκείνο στις περικοπές που πρέπει να αντιμετωπίσετε όλοι μαζί.
Διερευνήστε τι κάνουν οι άλλοι γονείς συνομήλικων παιδιών και διαπραγματευτείτε κάτι ανάλογο με την κόρη ή το γιο σας-λ.χ. για την επιστροφή από τη βραδινή έξοδο.
Αν γενικά διαπιστώσετε μεγάλες αποκλίσεις σε σχέση με τα όρια που θέτετε εσείς, αναρωτηθείτε γιατί. Μπορεί να συμβαίνει ένα από τα εξής: α. Το παιδί σας είναι πολύ ανώριμο ή, αντίθετα, εξαιρετικά ώριμο. β. Είστε πολύ αυστηρή ή πολύ χαλαρή. γ. Όλοι οι άλλοι γονείς είναι υπερβολικά αδιάφοροι ή αυστηροί. Προσπαθήστε να καταλάβετε τι από τα τρία ισχύει.
Προτιμάτε όχι ιδιαίτερα αυστηρούς κανόνες, ώστε να έχετε αρκετές πιθανότητες να γίνουν σεβαστοί. Αν, για παράδειγμα, πείτε στο 14χρονο παιδί να παίξει το αγαπημένο του ηλεκτρονικό παιχνίδι για μισή ώρα το Σαββατοκύριακο, είναι πιθανό ότι δε θα το τηρήσει. Αποφασίστε εξαρχής ποιο όριο είναι ανεκτό για εσάς και συζητήστε το μαζί του.
Όταν το παιδί παραβιάζει τους κανόνες, πρέπει να εφαρμόσετε οπωσδήποτε τις συνέπειες στις οποίες έχετε συμφωνήσει και τις γνωρίζει το παιδί σας. Μην εξαντλείτε όμως την αυστηρότητα της.
Μην απειλείτε με συνέπειες που δε θα εφαρμόσετε.
Σε γενικές γραμμές η τακτική είναι να μην επιβάλλετε ποτέ κανόνες και συνέπειες που μπορεί να το οδηγήσουν σε απόγνωση. Ο λόγος είναι ότι ο έφηβος που νιώθει να ασφυκτιά μπορεί να λειτουργήσει εντελώς απρόβλεπτα. Αν κατά τη γνώμη σας το παιδί σας αντιμετωπίσει κάποιο σοβαρό κίνδυνο, πρέπει να πάρετε οπωσδήποτε μέτρα.
Αφήστε κάποιους τομείς χωρίς όρια, ώστε να αισθάνεται πως σε κάποιες σφαίρες δραστηριοτήτων είναι ελεύθερο. Μπορεί να είναι λ.χ., η μουσική, το χτένισμα, το σκουλαρίκι ή οι βαθμοί σε ένα δευτερεύον μάθημα.
Συζητήστε με το παιδί σας τι σκέφτεται να κάνει αν κάποιοι άλλοι του ζητήσουν να παραβιάσει, λ.χ., τη συμφωνία σας για την ώρα της επιστροφής. Ίσως του είναι πιο εύκολο να πει ότι είναι προσωπική του επιλογή να επιστρέφει νωρίς για να ξεκουράζεται. Θα νιώθει έτσι πιο υπεύθυνο, αλλά θα ανοίγει και κύκλο συζητήσεων και διαπραγματεύσεων με την παρέα του.
Αν ο έφηβός σας καταπατά συνεχώς τα όρια, αναλογιστείτε για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. Αν δυσκολεύεστε στην επικοινωνία μαζί του, αναζητήστε βοήθεια από ειδικό.
Θέματα που χρειάζονται προσοχή
Πρέπει να ξεκαθαρίσετε στο παιδί ποιοι τομείς είναι ζωτικής σημασίας και ποια όρια είναι μη συζητήσιμα. Δώστε του εξηγήσεις σχετικά με αυτά και προτείνετε του να μη δοκιμάσει:
- ναρκωτικά
- χάπια και σιρόπια που "φτιάχνουν το κέφι"
Εξηγήστε του σχετικά με τους κινδύνους από τη χρήση:
- αναβολικών (για τα αγόρια)
- αλκοόλ
- τσιγάρου
Επίσης, τοποθετηθείτε από νωρίς κάθετα εναντίον της ερωτικής επαφής χωρίς προφυλακτικά μέτρα, τόσο για τον κίνδυνο της εγκυμοσύνης όσο και για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ενίοτε και θανατηφόρα, όπως ο ιός του AIDS. Ξεκαθαρίστε επίσης κάθετα ότι δε θέλετε να αναμειχθεί σε καταστροφές ξένης περιουσίας ή σε κλοπές.
Τονίστε ξεχωριστά αυτά τα σοβαρά προβλήματα, γιατί ναι μεν απασχολούν τελικά τη μειονότητα των εφήβων, ωστόσο το ποσοστό εκείνων που τα "αγγίζουν" ανεβαίνει διαρκώς.
Επίβλεψη
Όσο κι αν αντιδρά το παιδί στην επιτήρησή του, η πικρή αλήθεια είναι ότι η διακριτική επίβλεψη πάντα χρειάζεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Φροντίστε ώστε το παιδί να σχετίζεται με συνομηλίκους του και όχι με μεγαλύτερα παιδιά.
Να γνωρίζετε τους φίλους των παιδιών σας καθώς και τους γονείς των φίλων.
Να διασφαλίζετε διακριτική επίβλεψη στα σπίτια των φίλων τους με τη συνεργασία των γονιών τους.
Να έχετε συμφωνήσει ότι αν αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε πρόβλημα θα σας ενημερώσουν αμέσως, ακόμα κι αν έχουν παραβεί κάποιο σοβαρό κανόνα. Οι έφηβοι στην προσπάθειά τους να καλύψουν ένα λάθος κάνουν συνήθως ένα χειρότερο.
Για να σεβαστούν αυτή σας την παράκληση, διαβεβαιώστε τα ότι τα πράγματα μπορούν πάντα να γίνουν ακόμα χειρότερα και ότι ως γονείς θα φροντίσετε να τα προστατεύσετε ακόμα κι αν έχουν κάνει κάτι κακό.
