Το παιδί σας τον τελευταίο καιρό δυσκολεύεται να κοιμηθεί το βράδυ, τρώει τα νύχια του, παραπονιέται ότι πονάει το κεφάλι του, έχει ταχυπαλμίες και αρνείται να μείνει μόνο του στο σπίτι. Αναρωτιέστε πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να αντιμετωπίσει το άγχος του και πότε θα πρέπει να ανησυχήσετε; Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας αρκετών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα "Οι γονείς κάνουν τη διαφορά", "Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά", "Οι γονείς χωρίζουν" και "Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση", κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου συμβουλεύει.
Τα συμπτώματα
Ο έφηβος μπορεί να εκδηλώσει:
- νευρικότητα, ανησυχία, απότομη συμπεριφορά, κακή διάθεση που δε συνοδεύεται απαραίτητα από εριστικότητα
- ζάλη ή τάση λιποθυμίας
- κόμπο στο λαιμό ή αίσθημα πνιγμού
- ταχυκαρδίες
- ονυχοφαγία
- αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου
- πονοκεφάλους
- προβλήματα στο στομάχι
- κάνει συχνά λάθη, σα να "λέει" με τον τρόπο του στους άλλους ότι "τα έχει χαμένα" και ότι δεν ξέρει πώς να αντιδράσει
- δείχνει πελαγωμένος σε απλές δουλειές
- πίνει ή καπνίζει στα κρυφά.
Γιατί οι έφηβοι νιώθουν άγχος
Οι έφηβοι νιώθουν άγχος όταν αντιμετωπίζουν κάτι που τους φαίνεται πολύ δύσκολο. Ανάμεσα στα συνηθισμένα ζητήματα που αποτελούν πηγή άγχους για τους εφήβους περιλαμβάνονται τα εξής:
- οι φυσιολογικές αλλαγές στην εμφάνισή τους (σώμα, πρόσωπο, ακμή)
- οι μεγάλες απαιτήσεις των γονιών για σχολικές επιδόσεις (τα παιδιά πιέζονται σε κάποιες περιπτώσεις πολύ για να ανταποκριθούν στις υψηλές προσδοκίες όσων αγαπούν)
- οι πολλές υποχρεώσεις- δραστηριότητες (οι έφηβοι μπορεί να νιώθουν ανήμποροι να τα βγάλουν πέρα, αλλά να μην το λένε)
- το διαζύγιο ή ο θάνατος ενός γονιού (τα παιδιά φοβούνται ότι επέρχονται αλλαγές που θα τους στερήσουν πολλά)
- οι σοβαρές ασθένειες στην οικογένεια (προκαλούν στον έφηβο ανασφάλεια είτε γιατί φοβάται το θάνατο είτε γιατί απλώς αλλάζουν οι ρουτίνες στις οποίες είχε συνηθίσει και τις ταύτιζε με τη σιγουριά)
- τα οικονομικά προβλήματα στο σπίτι (τα παιδιά αισθάνονται το στρες των γονιών και νιώθουν μια γενική απειλή για το μέλλον, ενώ παράλληλα αλλάζει και η ζωή τους)
- οι αλλαγές σχολείου, καθηγητή ή σπιτιού ( έχουν την έγνοια αν θα γίνουν αποδεκτοί από τους νέους συμμαθητές, γείτονες, καθηγητές αλλά κι αν θα βρουν κι εκείνα κάποιους να ταιριάξουν)
- οι απαιτήσεις των φίλων (καμιά φορά ζητούν από το παιδί να κάνει κάτι που το ίδιο δε θέλει)
- οι διαμάχες με συμμαθητές ή φίλους (οι έφηβοι βιώνουν τη διαμάχη ως απόρριψη και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνικότητά τους)
- κοινωνικά γεγονότα που προκαλούν αναστάτωση (ειδήσεις για εγκλήματα στη γειτονιά, πλημμύρες και γενικά γεγονότα που το παιδί μπορεί να νιώσει ότι ίσως απειλήσουν το ίδιο).
Τι πρέπει να κάνετε
Προσπαθήστε να μετριάσετε το άγχος σας γιατί αποτελείτε πρότυπο για τον έφηβό σας.
Δείχνετε κατανόηση στα συναισθήματα και στις ανάγκες του. Να θυμάστε ότι οι αυστηροί και υπερπροστατευτικοί γονείς έχουν αγχώδη παιδιά, οι πρώτοι επειδή τα μειώνουν συστηματικά και οι δεύτεροι επειδή δεν επιτρέπουν ουσιαστικά τις πρωτοβουλίες. Τα παιδιά που μένουν περιορισμένα ή προστατευμένα πραγματικά δεν ξέρουν πώς να αντιμετωπίζουν καταστάσεις και φυσικά αγχώνονται.
Μάθετε στον έφηβο να βάζει τα πράγματα σε μια σειρά.
Είναι σημαντικό να καταφέρει να θέτει να όριά του.
Αν είναι εσωστρεφής, ενθαρρύνετε την κοινωνικότητά του. Είναι απαραίτητο να έχει φίλους και φίλες με τους οποίους να μπορεί να συζητά όσα τον/την απασχολούν.
Δείχνετε με παραδείγματα στο παιδί ότι ακόμα και τα πιο δύσκολα καθήκοντα τελικά διεκπεραιώνονται.
Να θυμάστε ότι τα παιδιά με κοινωνική ζωή έχουν πάντα λιγότερο άγχος γιατί ακουμπούν σε περισσότερες ομάδες υποστήριξης ( αθλητικές, γειτονικές, φιλικές, συγγενικές). Όσο πιο μοναχικό είναι ένα παιδί, τόσο περισσότερο άγχος σωρεύει.
Τρόποι διαχείρισης του άγχους
Εκπαιδεύστε το παιδί να αξιολογεί τα στρεσογόνα γεγονότα. Με αυτόν τον τρόπο μετριάζει το αίσθημα της απειλής.
Προτρέψτε το να λέει "θα τα καταφέρω". Όσο απλοϊκό κι αν σας φαίνεται, η επανάληψη μια θετικής φράσης πολλές φορές λειτουργεί θετικά.
Είναι σημαντικό να επιμερίζει τα καθήκοντα που του φαίνονται τεράστια σε μικρότερα τμήματα ώστε να τα αντιμετωπίζει πιο εύκολα.
Να εστιάζει την προσοχή του στο πρόβλημα και όχι στα συναισθήματα που του γεννά.
Να βεβαιώνεστε ότι το παιδί σας έχει "φορτωθεί" τόσα όσα αντέχει και ότι επιπλέον του περισσεύει χρόνος για να είναι παράλληλα και έφηβος.
Προτρέψτε το να έχει μικρές "διαφυγές". Αν νιώθει πολύ άγχος, ίσως χαλαρώσει τηλεφωνώντας σε κάποιον φίλο ή ακούγοντας για λίγο μουσική.
Ενθαρρύνετε τις αθλητικές δραστηριότητες, χωρίς όμως να το πιέζετε. Οι έφηβοι που αθλούνται έχουν καλύτερες επιδόσεις σε όλους τους τομείς.
Προσέχετε όσο μπορείτε τη διατροφή του. Αν πίνει καφέδες, καθιερώστε στο σπίτι τη χρήση ντεκαφεϊνέ.
Όταν το κορίτσι ή το αγόρι παρεκτρέπεται από το άγχος του, λεγέτέ του ήρεμα και αποφασιστικά: "πάψε να μου μιλάς άσχημα, γιατί ούτε σε εσένα αξίζει να φέρεσαι έτσι ούτε σε εμένα αξίζει να μου φέρονται με τέτοιο τρόπο". Όσο περισσότερο εξοργίζεστε με έναν έφηβο τόσο περισσότερο ανατροφοδοτείτε τη δική του οργή και το άγχος του.
Ζητήστε του να κλείσει τα μάτια και να φανταστεί ότι βρίσκεται σε έναν πολύ όμορφο χώρο, καλοκαίρι στην παραλία ή σε ένα γήπεδο. Χωρίς να "φύγει" από εκεί, ζητήστε του να επανεξετάσει το πρόβλημα. Μήπως όταν νιώθει όμορφα αισθάνεται συγχρόνως ότι το πρόβλημα του "μικραίνει";
Πότε είναι ανησυχητικό
Αν το παιδί σας παρουσιάζει κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μήνα, καλό είναι να αναζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού:
- αποφεύγει συστηματικά να μείνει μόνο του
- εκφράζει αγωνία όταν δεν είναι κοντά του ο ένας από τους δύο γονείς
- φοβάται διαρκώς για την ασφάλεια της οικογένειας ή προσωπικά τη δική του
- παραπονιέται συχνά για πόνους στην κοιλιά, πονοκεφάλους και άλλα ψυχοσωματικά προβλήματα
- αποφεύγει καινούριες γνωριμίες
- παρουσιάζει εμμονές, δηλαδή επαναλαμβάνει τις ίδιες σκέψεις ή κινήσεις
- παρουσιάζει κάμψη στη σχολική επίδοση
- έχει συχνούς εφιάλτες
- δείχνει μελαγχολικό
- εξομολογείται ότι "θέλει να πεθάνει"
- εκφράζεται βίαια και επιθετικά
- απειλεί συχνά ότι "θα σηκωθεί να φύγει από το σπίτι"
- πίνει, καπνίζει ή παίρνει ναρκωτικά
- δείχνει ακραία σεξουαλική δραστηριότητα
- γενικά παρουσιάζει ασυνήθιστη συμπεριφορά.
