"Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά" λέει πολύ σωστά ο σοφός λαός. Ο ποιοτικός ύπνος συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού, βοηθώντας το να γεμίσει τις μπαταρίες ώστε να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχολείου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να έχει καθαρό μυαλό και να μπορεί να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ικανότητές του.
Καθοριστικής σημασίας είναι η παραγωγή της αυξητικής ορμόνης–ή αλλιώς ορμόνης της ανάπτυξης -, η οποία παράγεται από την υπόφυση, ένα μικρό αδένα που βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου, αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του ύπνου: το 50% κατά τη διάρκεια του παράδοξου ύπνου, δηλαδή καθώς ονειρεύεται, και το άλλο 50% κατά τη διάρκεια των υπόλοιπων φάσεων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι επαρκείς ώρες ύπνου αλλάζουν αναλόγως την ηλικία, για παράδειγμα ένα βρέφος 12 μηνών χρειάζεται 12-14 ώρες συνολικού ύπνου, ένα νήπιο 3 ετών κατά μέσο όρο 12 ώρες, ενώ πηγαίνοντας στο νηπιαγωγείο και μέχρι τις πρώτες τάξεις του δημοτικού οι ανάγκες σε ύπνο μειώνονται σε 10 ή 11 ώρες.
Εντούτοις, πιο σημαντική για την ανάπτυξη και τη σωστή λειτουργία του οργανισμού είναι η ποιότητα του ύπνου και όχι τόσο η διάρκεια. Μια ιδιαιτέρως σοβαρή διαταραχή του ύπνου είναι η υπνική άπνοια, η επαναλαμβανόμενη δηλαδή διακοπή της αναπνοής τόσο από το στόμα όσο και από τη μύτη για μικρό χρονικό διάστημα (συνήθως μερικά δευτερόλεπτα). Η άπνοια μπορεί να είναι αποφρακτική (λόγω απόφραξης της αναπνευστικής οδού), αλλά και κεντρική (λόγω εγκεφαλικής δυσλειτουργίας του κέντρου της αναπνοής). Η συχνότερη άπνοια στα παιδιά είναι η αποφρακτική.
Το πλέον ενδεικτικό σύμπτωμα της υπνικής άπνοιας είναι το δυνατό και σε καθημερινή βάση ροχαλητό. Παρατηρώντας το παιδί που ροχαλίζει, ο γονιός πρέπει να προσέξει για διακοπή της αναπνοής και για να επιβεβαιώσει την εκτίμησή του καλό είναι να κάνει βιντεογράφηση. Άλλα σχετικά συμπτώματα είναι η δυσκολία συγκέντρωσης, η υπερκινητικότητα, η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και τις εξωσχολικές δραστηριότητες, η έντονη νύστα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν παρατηρήσετε κάποια από τα συμπτώματα αυτά, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν χειρουργό ωτορινολαρυγγολόγο, ο οποίος με βάση το ιστορικό και τη φυσική εξέταση του παιδιού θα κάνει τη διάγνωση. Κάποιες φορές απαιτείται η διενέργεια μελέτης ύπνου, μιας ανώδυνης εξέτασης που διενεργείται σε ειδικό εργαστήριο ή στο σπίτι και δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το βαθμό της άπνοιας.
Η υπνική άπνοια, η οποία οφείλεται σε ανατομικούς παράγοντες, όπως π.χ. υπερτροφικές αμυγδαλές ή κρεατάκια, ανωμαλίες της γνάθου και της γλώσσας, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα. Η υποξαιμία, δηλαδή η χαμηλή οξυγόνωση του αίματος που δημιουργεί η άπνοια, μαζί με την κακή ποιότητα ύπνου και τις παρατεταμένες μυϊκές προσπάθειες αποκατάστασης της αναπνοής μπορούν να οδηγήσουν σε πνευμονία, υπέρταση και καρδιακή ανεπάρκεια. Επίσης, μπορούν να επιφέρουν νευροψυχολογικές διαταραχές, αναπτυξιακά προβλήματα και να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του παιδιού. Καθώς η πιο συχνή αιτία άπνοιας στα παιδιά είναι οι υπερτροφικές αμυγδαλές ή κρεατάκια, η χειρουργική αφαίρεσή τους αποκαθιστά σχεδόν 100% το πρόβλημα και βελτιώνει σημαντικά τον ύπνο και κατ’ επέκταση όσα σημαντικά σχετίζονται με αυτόν.
