Σε ποιες περιπτώσεις ένας γάμος μπορεί να θεωρηθεί άκυρος, ανυπόστατος ή να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση; H δικηγόρος Μαρία Κουρή, από το δικηγορικό γραφείο KT Legal εξηγεί:
Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, απαγορεύεται να τελέσουν γάμο όσοι:
Δεν έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους, χωρίς την άδεια αυτών που ασκούν την επιμέλεια του ανηλίκου. Στην περίπτωση αυτή, εάν το Δικαστήριο κρίνει ότι η τέλεση του γάμου επιβάλλεται από σπουδαίο λόγο μπορεί να την επιτρέψει,
Όσοι είναι ανίκανοι προς δικαιοπραξία και όσοι δεν έχουν συνείδηση των πράξεών τους ή βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής τους,
Όσοι ήταν προηγουμένως παντρεμένοι και ο γάμος τους δεν έχει λυθεί με αμετάκλητη απόφαση Δικαστηρίου. Δεν αρκεί επομένως η συζήτηση και έκδοση απόφασης διαζυγίου από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο αλλά χρειάζεται να έχουν ασκηθεί (ή οι διάδικοι να έχουν παραιτηθεί) από τα ένδικα μέσα της έφεσης και της αναίρεσης,
Όσοι έχουν μεταξύ τους συγγένεια εξ αίματος, σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή ως και τον τέταρτο βαθμό. Συγγενείς εξ αίματος σε ευθεία γραμμή, σύμφωνα με το άρθρο 1461 ΑΚ, νοούνται τα πρόσωπα που το ένα κατάγεται από το άλλο (συγγένεια μεταξύ ανιόντων και κατιόντων πχ γονείς, παιδιά, εγγόνια κ.ο.κ.). Συγγενείς εξ αίματος σε πλάγια γραμμή είναι τα πρόσωπα που χωρίς να είναι συγγενείς σε ευθεία γραμμή, κατάγονται από τον ίδιο ανιόντα (π.χ. αδέλφια, ξαδέλφια κ.ο.κ.). Ο βαθμός της συγγένειας ορίζεται από τον αριθμό των γεννήσεων που συνδέουν τα πρόσωπα.
Όσοι έχουν μεταξύ τους συγγένεια εξ αγχιστείας, σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή ως και τον τρίτο βαθμό. Σύμφωνα με το άρθρο 1462 ΑΚ, οι συγγενείς εξ αίματος του ενός από τους συζύγους είναι συγγενείς εξ αγχιστείας του άλλου στην ίδια γραμμή και τον ίδιο βαθμό. Τονίζεται ότι η συγγένεια εξ αγχιστείας εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και μετά τη λύση ή την ακύρωση του γάμου από τον οποίο δημιουργήθηκε.
Όσοι έχουν μεταξύ τους σχέση υιοθετούντα και υιοθετημένου ακόμα και αν η υιοθεσία λύθει με οιονδήποτε τρόπο.
Σε περίπτωση που οι ανωτέρω τελέσουν γάμο, τότε ο γάμος αυτός θεωρείται άκυρος.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες ένας γάμος μπορεί να μη θεωρείται άκυρος αλλά να δύναται να ακυρωθεί. Συγκεκριμένα γάμος που έχει τελεσθεί μπορεί να ακυρωθεί:
Εξαιτίας πλάνης σχετικής με την ταυτότητα του προσώπου του άλλου συζύγου. Στην περίπτωση αυτή η ακύρωση αποκλείεται αν ο σύζυγος αναγνώρισε το γάμο μετά τη διάλυση της πλάνης (άρθρο 1374).
Αν ο σύζυγος εξαναγκάστηκε να συνάψει τον γάμο με απειλή, παράνομα ή αντίθετα προς τα χρηστά ήθη. Στην περίπτωση αυτή η ακύρωση αποκλείεται αν ο σύζυγος που εξαναγκάστηκε αναγνώρισε τον γάμο αφού πέρασε η απειλή (άρθρο 1375).
Τόσο στις περιπτώσεις άκυρου γάμου όσο και ακυρώσιμου απαιτείται δικαστική απόφαση που να αναγνωρίζει την ακυρότητα. Η αγωγή για την αναγνώριση ακυρότητας άκυρου γάμου μπορεί να ασκηθεί από α) κάποιον από τους συζύγους β) όποιον έχει έννομο συμφέρον και γ) τον εισαγγελέα αυτεπαγγέλτως, ενώ η αγωγή για την ακύρωση γάμου λόγω πλάνης ή απειλής μπορεί να ασκηθεί μόνο από τον σύζυγο που πλανήθηκε ή απειλήθηκε και όχι από τους κληρονόμους του. Παραγραφή για την άσκηση αγωγής αναγνώρισης ακυρότητας γάμου δεν υπάρχει εκτός από τις περιπτώσεις που αυτή ζητείται εξαιτίας πλάνης ή απειλής. Σε αυτές τις περιπτώσεις η παραγραφή επέρχεται όταν περάσουν έξι μήνες αφότου έγινε δυνατόν να εγερθεί η αγωγή και πάντως όταν περάσουν τρία χρόνια από την τέλεση του γάμου. Τονίζεται ότι τα τέκνα που γεννήθηκαν σε γάμο που ακυρώθηκε διατηρούν την ιδιότητα των τέκνων γεννημένων σε γάμο.
