O Dr Βασίλης Αθανασίου απαντά
Όπως μας αναφέρει ο ιατρός Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών, Dr Βασίλης Αθανασίου, τα τελευταία χρόνια διανύουμε μια κρίση με πολλές παράπλευρες επιπτώσεις, μία εκ των οποίων είναι η αναβολή δημιουργίας οικογένειας και κατ΄επέκταση η μητρότητα. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί! Η χώρα μας κατατάσσεται μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας, αφού ήδη από το 1994 αντιστοιχούν 1,3-1,4 παιδί ανά γυναίκα, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 1976 ήταν 2,35 παιδιά.
Τα ζευγάρια, και κυρίως οι γυναίκες, εκτός από το μειωμένο αριθμό τέκνων που επιθυμούν διαρκώς αναβάλλουν την απόφαση της τεκνοποίησης και της μητρότητας και έτσι η μέση ηλικία της πρώτης γέννησης στο γενικό πληθυσμό έχει ανέβει ήδη από το 2007 στα 29 έτη, και συνεχώς ανεβαίνει. Οι αιτίες της αναβολής τεκνοποίησης και του μικρού αριθμού παιδιών που επιθυμούν τα ζευγάρια είναι οικονομικές και κοινωνικές.
Η μόρφωση και η επαγγελματική καταξίωση εκτός από τα οικονομικά οφέλη δημιουργούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες προσδίδουν ωριμότητα και αυτοπεποίθηση στο άτομο προσόντα κατάλληλα για τη σωστή ανατροφή των παιδιών.
Όμως με τις σημερινές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες οι στόχοι αυτοί επιτυγχάνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες. Και έτσι, όταν το ζευγάρι θεωρεί ότι είναι έτοιμο να τεκνοποιήσει η ηλικία της γυναίκας μπορεί να πλησιάζει και τα 40 έτη! Την ηλικία δηλαδή που στις γυναίκες η υπογονιμότητα χτυπά την πόρτα.
Όπως τονίζει ο Dr Αθανασίου, τα τελευταία χρόνια όλο και μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες προσφεύγουν στη βοήθεια της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Και αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο των Ελληνίδων.
Αξιοσημείωτη είναι η επισήμανση της Aνεξάρτητης Aρχής για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή της Αγγλίας (HFEA, Human Fertilization & Embryology Authority). Η HFEA είναι επίσημος φορέας που (ήδη από το 1991) επιβλέπει όλα τα κέντρα και όλα τα περιστατικά της Αγγλίας. Σε αυτή αναφέρονται 71 κέντρα σε όλη την Αγγλία, όπου για το 2010 έχουν γίνει περισσότερες από 50.000 προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όπως φαίνεται και στο γράφημα που ακολουθεί, στην Αγγλία, το 1991 το 85% περίπου των γυναικών που έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν 33.6 ετών. Τα επόμενα έτη η ηλικία αυξάνεται και το 2010 η πλειονότητα των γυναικών ήταν 39 ετών.
Percentage of cycles started
Figure1: Percentage of cycles started, by women’s age at the start of treatment, 1991 to 2010
Και συνεχίζει ο Dr Αθανασίου επισημαίνοντας ότι αυξανόμενης της ηλικίας τα πράγματα γίνονται λίγο πιο πολύπλοκα. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες με τη πάροδο της ηλικίας υπάρχει φθορά και γήρανση των αναπαραγωγικών τους κυττάρων. Αυτή η διαδικασία δενγίνεται με τον ίδιο τρόπο μεταξύ των δύο φύλων.
Όλα τα κύτταρα σε κάθε οργανισμό (ανδρικό ή γυναικείο) ανανεώνονται ακολουθώντας μία φυσιολογική διαδικασία. Τα σπερματοζωάρια των ανδρών συνέχεια ανανεώνονται μέσω της σπερματογένεσης που διαρκεί περίπου 70 ημέρες. Τα παλαιά σπερματοζωάρια μέσω της εκσπερμάτισης αποβάλλονται από τον οργανισμό και στη θέση τους εμφανίζονται διαρκώς νεότερα, ώριμα και κατάλληλα για γονιμοποίηση. Παραδείγματα ανδρών που έγιναν γονείς σε μεγάλη ηλικία είναι γνωστά, όπως ο Άντονι Κουΐν που έγινε πατέρας 81 ετών, ο Τσάρλι Τσάπλιν 73, ο Πάμπλο Πικάσο 68, ο Λάρι Κίνγκ 67 ετών και άλλοι.
Όσον αφορά όμως το γυναικείο οργανισμό τα πράγματα διαφέρουν. Με τα ωάρια δεν συμβαίνει το ίδιο. Τα ωάρια δεν ανανεώνονται.
Οι γυναίκες γεννιούνται με συγκεκριμένο αριθμό ωοθυλακίων. Ο αριθμός αυτός μειώνεται σταθερά με τη πάροδο των ετών ενώ παράλληλα υφίσταται και τις επιπτώσεις της φυσιολογικής γήρανσης. Στη διάρκεια κάθε κύκλου στρατολογούνται αρχικά περίπου 6-7 ωοθυλάκια, τελικά όμως, συνήθως ένα ωάριο βγαίνει κατά την ωορρηξία. Τα υπόλοιπα δρουν καθαρά υποστηρικτικά στο πρωταρχικό ωοθυλάκιο και στη συνέχεια υποστρέφονται και ατροφούν (ατρησία). Ο λόγος του εκφυλισμού τους δεν είναι γνωστός ενώ παράλληλα δεν συνοδεύεται από δημιουργία νέων ωοθυλακίων.
Μετά την ηλικία των 40 ετών ο αριθμός τους μειώνεται, η ποιότητά τους είναι χαμηλή, συνεπώς και η γονιμοποιητική τους ικανότητα. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως η φύση έχει βάλει χρονικό περιορισμό στην αναπαραγωγική ικανότητα και γονιμότητα των γυναικών και αυτός ο περιορισμός δεν μπορεί να παρακαμφθεί με την εξωσωματική γονιμοποίηση.
Αυξανόμενης της ηλικίας της γυναίκας βλέπουμε να λαμβάνουν χώρα δύο γεγονότα:
- Ελάττωση των αποθεμάτων των ωαρίων στις ωοθήκες
- Αύξηση της παραγωγής φτωχής ποιότητας ωαρίων
Επακόλουθο είναι αυτή η γυναίκα να μην αντιδρά στην ορμονική διέγερση όπως μια νεότερης ηλικίας διότι δεν υπάρχουν πολλά ωοθυλάκια να αναπτυχθούν, ενώ παράλληλα υπάρχει φτωχή γονιμοποιητική ικανότητα. Επιπλέον, σε πολλά από αυτά τα ωάρια οι χρωμοσωμιακές διαιρέσεις δεν γίνονται με σωστό τρόπο, οδηγώντας σε χρωμοσωμιακές ανωμαλίες μειώνοντας τα ποσοστά εμφύτευσης και αυξάνοντας τα ποσοστά αποβολών και παλίνδρομων κυήσεων.
Όμως, από ό,τι φαίνεται, σημαντικότερος παράγοντας από την ημερολογιακή ηλικία είναι η βιολογική ηλικία της κάθε γυναίκας. Και αυτό γιατί δεν γηράσκει κάθε γυναίκα με τον ίδιο ρυθμό, και όπως κάποια γυναίκα φαίνεται νεότερη από κάποια άλλη το ίδιο ισχύει και για την ωοθηκική λειτουργία.
Ο σωστότερος τρόπος λοιπόν ιατρικής προσέγγισης και ένταξης σε προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης αυτών των γυναικών είναι η εξατομικευμένη θεραπεία. Μετά από ενδελεχή ορμονολογικό και υπερηχογραφικό έλεγχο πρέπει να ακολουθεί σωστή εκτίμηση της ωοθηκικής λειτουργίας και του ωοθηκικού δυναμικού έτσι ώστε να δοθεί η κατάλληλη φαρμακευτική διέγερση ή να ακολουθηθεί προσπάθεια σε φυσικό κύκλο.
Σύμφωνα με την HFEA, οι γυναίκες που έχουν κρυοσυντηρήσει έμβρυα σε νεώτερη ηλικία και σε προηγούμενους κύκλους εξωσωματικής έχουν πολύ αυξημένες πιθανότητες κύησης ακόμη και μετά τα 45 τους χρόνια μετά από απόψυξη και εμβρυομεταφορά.
Figure 11: Live birth rate per cycle started, fresh and frozen embryo transfers, 2009.
Live birth rate
Αξίζει, λοιπόν μία γυναίκα να προσπαθήσει σε μικρότερη ηλικία για να έχει την ευκαιρία της κρυοσυντήρησης και διατήρησης των εμβρύων ή των ωαρίων της για αργότερα ή ακόμη και για την απόκτηση δεύτερου παιδιού.
Παράλληλα όμως πρέπει κάθε γυναίκα να υιοθετήσει ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής απορρίπτοντας κακές συνήθειες όπως πχ το κάπνισμα και την κακή διατροφή και εισάγοντας νέες συνήθειες (πχ τη γυμναστική) ώστε κατά το δυνατό να επιβραδύνει το βιολογικό της ρολόι, δηλαδή το ρυθμό γήρανσής της.
Τελειώνοντας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα υπάρχει ο νόμος για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή που ορίζει το όριο ηλικίας της γυναίκας στα πενήντα έτη, και ότι παν μέτρον άριστο, ζυγίζοντας κάθε φορά τα υπέρ και τα κατά των αποφάσεών μας.
