Η σαμπάνια, το κονιάκ, το ροκφόρ, το Chianti, η Tequila είναι μερικά παραδείγματα των ονομάτων που συνδέονται με τα προϊόντα ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα, ποιότητας και φυσικά γεωγραφικής προέλευσης.
Οι προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης (appellation of origin), επίσης, θεωρούνται ως συλλογικό εργαλείο για τους παραγωγούς προκειμένου να προωθήσουν τα προϊόντα της περιοχής τους. Οι προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης μπορούν να αποκτήσουν μια μεγάλη φήμη και συνεπώς, να μετατραπούν σε πολύτιμα εμπορικά περιουσιακά στοιχεία για τους τοπικούς παραγωγούς και σε μεγαλύτερο βαθμό αποτελούν επίσης έναν παράγοντα της εθνικής οικονομικής ανάπτυξης και βιωσιμότητας των παραδοσιακών προϊόντων.
Γι' αυτό ακριβώς το λόγο, αυτές οι ονομασίες προέλευσης είναι συχνά εκτεθειμένες σε κατάχρηση ή η παραποίηση από τρίτους, για άσχετα προϊόντα, και για αυτό είναι ιδιαίτερα επιθυμητή η προστασία τους τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η νομική προστασία που παρέχεται στις γεωγραφικές ενδείξεις και τις ονομασίες προέλευσης βασίζεται στην αναγνώριση μιας σύνδεσης μεταξύ της ποιότητας ή των χαρακτηριστικών των προϊόντων αυτών και μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.
Οι γεωγραφικές ενδείξεις και οι ονομασίες προέλευσης προστατεύονται με βάση το σύστημα της Λισαβόνας.
Έτσι, οι γεωγραφικές ενδείξεις προστατεύονται σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες και τους εθνικούς νόμους κάτω από ένα ευρύ φάσμα εννοιών, συμπεριλαμβανομένων των sui generis νόμων για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης . Επίσης, προστατεύονται από νόμους περί εμπορικών σημάτων με τη μορφή συλλογικών σημάτων, από τους νόμους κατά του αθέμιτου ανταγωνισμού, από τη νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών και άλλες διατάξεις.
Η εξασφάλιση της προστασίας των ενδείξεων αυτών σε άλλες χώρες, όμως περιπλέκεται λόγω των διαφορών στις υφιστάμενες νομικές έννοιες από χώρα σε χώρα στον τομέα αυτό.
Όπως υποδηλώνει το όνομα, η συμφωνία της Λισαβόνας για την προστασία των ονομασιών προέλευσης και τη διεθνή καταχώρισή τους έχει συναφθεί ως απάντηση στην ανάγκη για ένα διεθνές σύστημα που θα διευκολύνει την προστασία μιας ειδικής κατηγορίας γεωγραφικών ενδείξεων, δηλαδή τις "ονομασίες προελεύσεως", σε χώρες διαφορετικές από τη χώρα προέλευσης , μέσω της εγγραφής τους στην Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (World Intellectual Property Organization – WIPO) δυνάμει μιας ενιαίας διαδικασίας, με ελάχιστες διατυπώσεις και σχετικά μικρό κόστος.
Η συμφωνία της Λισαβόνας (εγκρίθηκε το 1958 και τέθηκε σε ισχύ την 25η Σεπτεμβρίου 1966 και τυγχάνει διαχείρισης από το Διεθνές Γραφείο της WIPO), βοηθά στην προστασία των εθνικών οικονομικών συμφερόντων, καθώς, σε πολλές χώρες, τα προϊόντα που φέρουν την ονομασία προέλευσης αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο των εξαγωγών και ως εκ τούτου είναι σημαντικό οι ονομασίες προέλευσης να προστατεύονται αποτελεσματικά από οποιαδήποτε άλλη διάθεση στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό χωρών.
Ας δούμε όμως τι συνιστά ονομασία προέλευσης. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο είδος της γεωγραφικής ένδειξης.
Αποτελείται συνήθως από μία γεωγραφική ονομασία ή παραδοσιακή ονομασία που χρησιμοποιείται για τα προϊόντα που έχουν μια συγκεκριμένη ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά που οφείλονται κυρίως στο γεωγραφικό περιβάλλον στο οποίο παράγονται.
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της συμφωνίας της Λισαβόνας τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προστατεύουν στο έδαφός τους, αυτές τις ονομασίες προελεύσεως των προϊόντων αυτών που έχουν υπογράψει τη συμφωνία της Λισαβόνας υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εγγραφεί στο WIPO . Αυτές οι ονομασίες προέλευσης κατοχυρώνονται είτε μέσω νομοθετικών ή διοικητικών διατάξεων ή με δικαστική απόφαση ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή εγγραφής.
Οι ονομασίες προελεύσεως αποτελούν ένα συλλογικό εργαλείο για τους παραγωγούς προκειμένου να προωθήσουν τα προϊόντα της περιοχής τους, αλλά και να διατηρήσουν την ποιότητα και τη φήμη που έχουν αποκτήσει με τον καιρό . Η χρήση της προστατευόμενης ονομασίας προελεύσεως προορίζεται για αυτούς τους παραγωγούς που είναι σε θέση να τηρήσουν μια σειρά από προδιαγραφές , συμπεριλαμβανομένης και της γεωγραφικής περιοχής παραγωγής, τις μεθόδους παραγωγής, τις ιδιαιτερότητες των προϊόντων και άλλες.
Ως εκ τούτου, ένα αποτελεσματικό και σύγχρονο σύστημα για την προστασία των ονομασιών προέλευσης ωφελεί τους παραγωγούς: η ονομασία βοηθά τους παραγωγούς ν’ αποκτήσουν καλές τιμές για τα προϊόντα τους . Επίσης, ωφελεί τους καταναλωτές διότι οι ονομασίες προέλευσης παρέχουν εγγυήσεις στους καταναλωτές όσον αφορά στις μεθόδους παραγωγής και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων.
Παράλληλα, οι ονομασίες προέλευσης αποτελούν εργαλεία για την ανάπτυξη και την προώθηση των περιφερειών και των χωρών. Όταν το όνομα ενός προϊόντος λαμβάνει προστασία ως ονομασία προέλευσης, οι τοπικές κοινωνίες θα επωφεληθούν από τις θετικές επιπτώσεις, με διάφορους τρόπους, καθώς η ονομασία προέλευσης αυξάνει την παραγωγή και δημιουργεί θέσεις απασχόλησης και η ονομασία επιτρέπει τη βελτιωμένη αναδιανομή της προστιθέμενης αξίας σε ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής, από τον παραγωγό της πρώτης ύλης μέχρι αυτόν που κατασκευάζει το προϊόν.
Η βάση δεδομένων της “Lisbon Express” επιτρέπει την αναζήτηση για τις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης , όπως έχει καταγραφεί στο πλαίσιο της συμφωνίας της Λισαβόνας, για το προϊόν, για το οποίο υπάρχει ενδιαφέρον.
H διάρκεια της προστασίας της διεθνούς καταχώρισης μιας ονομασίας προέλευσης εξασφαλίζει την προστασία της εν λόγω ονομασίας , χωρίς ανανέωση , για όσο χρονικό διάστημα αυτό προστατεύεται στη χώρα προέλευσης.
Μια καταχωρημένη ονομασία δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει καταστεί κοινή σε ένα Συμβαλλόμενο Κράτος εφόσον εξακολουθεί να προστατεύεται στη χώρα προέλευσης . Επιπλέον, τα άλλα συμβαλλόμενα κράτη έχουν την υποχρέωση να παρέχουν ένα μέσο άμυνας ενάντια σε κάθε αντιποίηση, απομίμηση μίας διεθνώς προστατευόμενης ονομασίας προελεύσεως στο έδαφός τους.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα των καταχωρημένων ονομασιών προελεύσεως στο πλαίσιο του συστήματος της Λισαβόνας.
Η τεκίλα, που καταχωρήθηκε στις 06/03/78 και κάτοχος της είναι η Κυβέρνηση του Μεξικού. Η Τεκίλα παράγεται μόνο εντός μιας οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής στο Μεξικό ( έδαφος της περιοχής Jalisco ) όπου οι πρωτογενείς πρώτες ύλες του, ήτοι ένα είδος κάκτου, φύεται. Η πώληση της Tequila ενισχύθηκε περαιτέρω ως αποτέλεσμα αυτής της καταχώρισης επειδή οι παραγωγοί ήταν σε θέση να εγγυηθούν την ποιότητα του προϊόντος , δεδομένου ότι θα μπορούσαν να αποτρέψουν να χρησιμοποιείται η ονομασία προέλευσης σε προϊόντα που κατασκευάζονται με διαφορετικά υλικά ή προέρχονται από άλλες πόλεις, γεγονότα που θα μπορούσαν να βλάψουν τελικά τη φήμη του πρωτότυπου προϊόντος του Μεξικού.
Το τυρί Parmigiano Reggiano που καταχωρήθηκε στις 12/23/69 και κάτοχος του είναι μία κοινοπραξία , ήτοι Consorzio del formaggio Parmigiano Reggiano. Η καταχώριση αυτή της ονομασίας προέλευσης υλοποιήθηκε δυνάμει του εκτελεστικού διατάγματος 1269 του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας στις 30 Οκτωβρίου 1955
