Σε ποινικές υποθέσεις έχετε δικαιώματα και υποχρεώσεις και σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμο να τα γνωρίζετε.
Έτσι, εάν είστε κατηγορούμενος ή πολιτικώς ενάγων ή αστικώς υπεύθυνος σε ποινική δίκη και θέλετε να ζητήσετε την εξαίρεση ενός από τους παράγοντες της δίκης (δηλαδή του ανακριτή ή του δικαστή ή του εισαγγελέα ή του γραμματέα) για κάποιο νόμιμο λόγο: π.χ. επειδή είναι συγγενής κάποιου από τα πρόσωπα που παίρνουν μέρος σε αυτή τη δίκη ή που τα αφορά ή επειδή αυτός ο άνθρωπος στην ίδια υπόθεση εξετάστηκε ως μάρτυρας ή γνωμοδότησε ως πραγματογνώμονας ή ως τεχνικός σύμβουλος ή υπήρξε δικηγόρος σε ένα άλλο στάδιο αυτής της υπόθεσης του κατηγορουμένου ή άλλου προσώπου ή ακόμη επειδή σας προκαλεί βάσιμες υπόνοιες μεροληψίας, μπορείτε να ζητήσετε την εξαίρεσή του από τη δίκη με αίτηση που θα υποβάλετε στον αρμόδιο εισαγγελέα.
Ας δούμε όμως ορισμένα στοιχεία αναφορικά με τους όρους πολιτικώς ενάγων, κατηγορούμενος και αστικώς υπεύθυνος.
Ποιος ορίζεται ως πολιτικώς ενάγων;
Ως πολιτικώς ενάγων σε μια ποινική δίκη θεωρείται το πρόσωπο που εξαιτίας αξιόποινης πράξης υπέστη σωματική ή περιουσιακή βλάβη, ηθική βλάβη ή άλλου είδους ζημία, η οποία είναι δυνατό να εκτιμηθεί σε χρηματικούς όρους. Η αγωγή αποζημίωσης πρέπει να ασκηθεί κατά του κατηγορουμένου στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας το αργότερο στα στάδια της δίκης που προηγούνται της διεξαγωγής αποδείξεων. Στην αγωγή αποζημίωσης πρέπει να διευκρινίζονται οι λόγοι στους οποίους αυτή βασίζεται καθώς και το ποσό της ζητούμενης αποζημίωσης.
Ποιος αποκτά την ιδιότητα του κατηγορουμένου;
Την ιδιότητα του κατηγορουμένου την αποκτά εκείνος εναντίον του οποίου ο εισαγγελέας άσκησε ρητά την ποινική δίωξη, εκείνος στον οποίο σε οποιοδήποτε στάδιο της ανάκρισης αποδίδεται η αξιόποινη πράξη και εκείνος που αναφέρεται στην μήνυση, στην έγκληση, στην αίτηση ή στην έκθεση για αξιόποινη πράξη.
Πότε ο εισαγγελέας καλεί στην δίκη τον αστικώς υπεύθυνο;
Ο εισαγγελέας καλεί αυτεπαγγέλτως στην ποινική δίκη τον αστικώς υπεύθυνο για την πληρωμή των χρηματικών ποινών και εξόδων. Η κλήση πρέπει να αναφέρει το άρθρο του νόμου στο οποίο βασίζεται η αστική του ευθύνη.
Πώς μπορείτε να ζητήσετε εξαίρεση μέλους δικαστηρίου;
Εάν ζητάτε την εξαίρεση μέλους δικαστηρίου κατά την ώρα της δίκης, το ζητάτε προφορικά και γράφεται στα πρακτικά.
Η αίτηση εξαίρεσης πρέπει να περιέχει:
α) Τους λόγους της εξαίρεσης διατυπωμένους με σαφήνεια. Οι λόγοι αυτοί πρέπει να αναφέρονται ειδικά και συγκεκριμένα και στα έγγραφα πληρεξουσιότητας.
β) Καταγραφή των πραγματικών γεγονότων στα οποία στηρίζονται οι λόγοι εξαίρεσης και
γ) Αναφορά των μέσων, με τα οποία μπορούν να αποδειχθούν αυτοί οι λόγοι.
Η αίτηση υπογράφεται από εσάς τον ίδιο ή τον ειδικό πληρεξούσιό σας. Υποχρεωμένος να κινήσει την ποινική δίωξη για οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη είναι ο εισαγγελέας πλημμελειοδικών.
Αν, για οποιοδήποτε λόγο, παραλείψει να το πράξει, έχει δικαίωμα να του δώσει σχετική παραγγελία ο αρμόδιος εισαγγελέας εφετών ή Αρείου Πάγου, ή το Συμβούλιο Εφετών ή ακόμη και ο Υπουργός Δικαιοσύνης.
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, μπορεί να αναστείλει την ποινική δίωξη όταν πρόκειται για πολιτικά εγκλήματα ή αν απειλείται από την εκδίκασή τους διαταραχή στις διεθνείς σχέσεις της χώρας μας. Ο Υπουργός, μετά από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, μπορεί να αναβάλει την ποινική δίωξη ή, αν έχει αρχίσει, να ζητήσει την αναστολή της, πριν η υπόθεση φθάσει στο ακροατήριο.
Εάν είστε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα, τα δικαιώματά σας, τόσο στο στάδιο της προανάκρισης όσο και της κύριας ανάκρισης είναι τα εξής:
1. Να παρίστασθε με δικηγόρο την ώρα της απολογίας σας ή όταν εξετάζεστε σε αντιπαράσταση με άλλον κατηγορούμενο ή με μάρτυρα
2. Να επικοινωνείτε με το συνήγορό σας
3. Να ζητήσετε να διαβάσετε ή να πάρετε αντίγραφα απ' όλα τα έγγραφα της ανάκρισης ή της προανάκρισης
4. Να ζητήσετε προθεσμία τουλάχιστον 48 ωρών πριν να απολογηθείτε για να ετοιμάσετε την υπεράσπισή σας
5. Να αρνηθείτε να απολογηθείτε
6. Να σας εξηγήσει ( υποχρεωτικά ) ο ανακριτής όλα τα δικαιώματά σας
Αν δεν σας επιτρέψουν να κάνετε χρήση ενός από τα παραπάνω δικαιώματά σας μπορείτε να ζητήσετε αναίρεση της διαδικασίας.
Στο στάδιο της προανάκρισης ή της κύριας ανάκρισης, πρέπει να γνωρίζετε ότι ο αρμόδιος εισαγγελέας έχει δικαίωμα να είναι παρών κατά την ώρα της απολογίας σας ή όταν εξετάζεται κάποιος μάρτυρας.
Εάν είστε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα, έχετε κληθεί για κύρια ανάκριση και δεν έχετε εμφανισθεί, τότε θα εκδοθεί ένταλμα βίαιης προσαγωγής ή σύλληψής σας.
Χρύσα Τσιώτση, Νομικός
[email protected]
