Με ξεχωριστό τρόπο γιορτάζεται το Πάσχα στο νησί της Ζακύνθου, με παλιά έθιμα που κρατούν ως τις μέρες μας. Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα δικό της, εντελώς χαρακτηριστικό χρώμα και ένα ξεχωριστό τυπικό στις θρησκευτικές τελετές και τα πανάρχαια έθιμα, που οι κάτοικοι διατηρούν με σεβασμό κι ευλάβεια.
Το Μεγαλοβδόμαδο αρχίζει ουσιαστικά το Σάββατο του Λαζάρου. Στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το «βαγί» σ’ όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών. Το «βαγί» δεν είναι η γνωστή δάφνη που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αυτή τη μέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ’ αυτά πλέκουν σταυρούς, «βαγιοφόρες», ήλιους, αλογάκια και στολίζουν τις εκκλησίες.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη Θεία Λειτουργία, οι «νόντσολοι» (νεωκόροι των ιερών ναών) μοιράζουν στα σπίτια το «βαγί» ως ευλογία.
Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης οι χορωδίες των ναών μας και ιδιαιτέρως της Ιεράς Μονής του Αγίου Διονυσίου, του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου και της Φανερωμένης ψάλλουν το τροπάριο της Κασσιανής.
Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία και μετά οι καμπάνες δεν ξαναχτυπούν μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
Οι ιδιομορφίες του Ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι έντονες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Το άκουσμα των ύμνων «Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς…» και το «Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου…» είναι τονισμένα κατά τη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική. Ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο και ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει , κατά το ζακυνθινό μέλος, τον ύμνο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…», ενώ αμέσως μετά ψάλλεται από τη χορωδία ή τους ψάλτες (μόνο στη Ζάκυνθο) ο περίφημος Ψαλμός «Ινα τι εφρύαξαν έθνη…» μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ λιτανεύεται ο Εσταυρωμένος. Το δωδέκατο Ευαγγέλιο «Τη επαύριον…», ψαλλόμενο κι αυτό οπωσδήποτε στα «Ζακυνθινά», αποτελεί το αποκορύφωμα της Ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης. (Πηγή: http://www.imzante.gr/zakynthos-metropolis/zakynthos-easter-pasxa)
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και στη συνέχεια η Αποκαθήλωση. Ο ιερέας βγαίνει από το Ιερό Βήμα λιτανεύοντας τον Χριστό πάνω στον ώμο του, τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι. Το μεσημέρι ο κόσμος μαζεύεται στο ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, καθώς από εκεί ξεκινά η μοναδική στην Ορθοδοξία λιτανεία του Εσταυρωμένου.
Γύρω στις 2 το μεσημέρι ξεκινά η περιφορά του Σταυρού. Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται, και η περίφημη Εικόνα της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού. Ο Μητροπολίτης κρατώντας τον Εσταυρωμένο ευλογεί τον κλήρο και τον λαό, κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντος.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται κανονικά σ’ όλους τους Ιερούς Ναούς η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου, χωρίς όμως λιτάνευση των Επιταφίων τους. Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η Ακολουθία αυτή, σύμφωνα με παμπάλαιο έθιμο, δε γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 2.00 το πρωί. Στις 4.00 περίπου το πρωί γίνεται η έξοδος του Επιταφίου ο οποίος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία. Στην επιστροφή ψάλλεται ο ύμνος «τον Κύριον υμνείτε» και ακολουθεί η περίφημη «Gloria» και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών στους δρόμους της πόλης.
Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην πλατεία του Αγίου Μάρκου και το «Χριστός Ανέστη» ψάλλεται κατά την ιδιόμορφη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στο ναό του Αγίου Λαζάρου και ακολουθεί η λιτάνευση της επιβλητικής εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας καθώς και της Αναστάσεως.
Μετά τον Εσπερινό της Αγάπης οι κάτοικοι του ανατολικού, κυρίως τμήματος του νησιού σχηματίζουν τέσσερις χορούς, δύο από τους οποίους σχηματίζουν γυναίκες ενώ τους άλλους δύο άντρες. Πρώτος σέρνει το χορό ο παπάς της ενορίας, ενώ οι χορευτές τραγουδούν : «Σήμερα Χριστός Ανέστη».
