Ο Γεράσιμος Γερολυμάτος έχει ασχοληθεί και κατά το παρελθόν με γραφικές αναπαραστάσεις μνημείων. Σήμερα ασχολείται με το μνημείο της Αμφίπολης, διασταυρώνοντας στοιχεία για τις διαστάσεις των ευρημάτων. Ο ίδιος περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζει το χώρο και ακολουθεί τη σκέψη του αρχιτέκτονα.
Όπως λέει ο ίδιος:
«Δεν είμαι ούτε αρχαιολόγος, ούτε ιστορικός. Θα προσεγγίσω το θέμα υπό το πρίσμα ενός καλλιτέχνη, που έχει μάθει να βλέπει και να σκέφτεται αναλογικά», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Όλα τα σχετικά εποπτικά-ογκομετρικά στοιχεία, αναγράφονται με κάθε λεπτομέρεια πάνω στα σχέδια, έτσι που για την οικονομία του άρθρου δεν θα τα επαναλάβω εδώ, παρά μόνο όπου θα χρειαστεί. Υπενθυμίζω επίσης ότι, προϊούσας της ανασκαφής, τα σχέδια αποτυπώνουν υπό κλίμακα τα μέχρι τώρα δεδομένα, ενώ δεν αποκλείεται αυτά να αλλάξουν τις επόμενες ημέρες, ή χρόνια, (αν οι σκέψεις μου αποδειχθούν βάσιμες). Σε αντίθεση, λοιπόν, με οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, δεν έκανα τα σχέδια για το κείμενο, αλλά έγραψα το κείμενο ως επεξηγηματική αναφορά των σχεδίων.
Τι αναφέρει ο καλλιτέχνης σε άρθρο του
"Το σχέδιο της αναπαράστασης της Πύλης των Καρυάτιδων, αλλά και της «Ιωνικής Θύρας», είναι υπό κλίμακα 1:12,5 και βασίζεται στα επίσημα στοιχεία των διαστάσεων που έχουν δώσει στη δημοσιότητα η αρχαιολογική ομάδα και το ΥΠΠΟΑ. Σε κάθε περίπτωση, εξάντλησα την προσπάθεια διασταύρωσης των βασικών στοιχείων (μια χρονοβόρα διαδικασία που με καθυστέρησε αρκετά), έτσι ώστε, κάθε πιθανή μικρή διαφορά σε επί μέρους δομικές παραμέτρους να μην επηρεάζει την γενική εικόνα που αποδίδει η αναπαράσταση".
"Σχεδιάζοντας τον χώρο και «ακολουθώντας» στην κυριολεξία την σκέψη του αρχιτέκτονα, βρέθηκα πολύ συχνά προ εκπλήξεων, καθώς αναλογίες και αριθμοί επαναλαμβάνονταν εδώ και εκεί στις σχέσεις των μερών. Μου «αποκαλύφθηκαν» έτσι μέτρα και αναλογίες διαφόρων στοιχείων, που δεν έχουν ακόμα δοθεί στη δημοσιότητα, αλλά που επιβεβαιώνονται από τους αριθμούς. Θα αναφέρω μερικά μόνο παραδείγματα από τα πολλά, διότι αλλιώς το άρθρο μου θα κινδυνέψει να γίνει βιβλίο", σημειώνει και συνεχίζει αναφέροντας τους τρόπους υπολογισμού των διαστάσεων.
Έτσι:
- Με βάση την κλίμακα μου, οι ρόδακες επί του μαρμάρινου επιστυλίου θα πρέπει να είναι συνολικά 13. Σε κάθε τμήμα του ενός μέτρου αντιστοιχούν 3 ρόδακες με απόσταση μεταξύ τους περίπου 30 εκ. Όμως οι δύο εξωτερικοί προς τους τοίχους ρόδακες του εναπομείναντος μισού μέτρου, θα πρέπει να έχουν απόσταση 25 εκ.
- Οι περισσότερες πέτρες του προθαλάμου έχουν ένα μήκος που κυμαίνεται ανάμεσα στα 58-60 εκ.
- Η σχέση 1/3 είναι εμφανής παντού και ιδιαίτερα στον τρίτο διαφραγματικό τοίχο της «Ιωνικής Θύρας», όπου το άνοιγμα της είναι 1,50 μ. Τουτέστιν, το 1,50 μ. της Θύρας + 2Χ1,50 μ. των τοίχων εκατέρωθεν αυτής, μας δίνει το άθροισμα 4,50 μ. που είναι και το πλάτος του τάφου.
- Το άνοιγμα των βάθρων όπου στέκονται οι Καρυάτιδες, έχει μετρηθεί ότι είναι 1,68 μ. Αυτό σημαίνει μια διαφορά της τάξης των 18 εκ. σε σχέση με την «ιωνική» θύρα» και άρα η σχέση 1/3 εμφανίζεται αναλογικά μειούμενη ή αυξανόμενη, καθώς προχωράει κανείς προς το βάθος του μνημείου, ή προς την είσοδο του.
- Με άνοιγμα 1,68 μ. η Πύλη των Καρυάτιδων αφήνει 2,82 μ. τα οποία μοιράζονται από 1,41 μ. σε κάθε πλευρά. 1,68+2,82=4,50 μ. Το ύψος των βάθρων είναι 1,40 μ., άρα έχουμε ένα τετράγωνο με διαστάσεις 1,41 μ. μήκος Χ1,40 μ. ύψος Χ 72 εκ πλάτος. (το πλάτος είναι σχεδόν το μισό των άλλων δύο διαστάσεων)
- Σε ανακοίνωση είδα το μήκος του βάθρου να αναφέρεται ως 1,36 μ, αντί του 1,41 μ. Υπάρχει μια διαφορά της τάξης των 5 εκ και εφόσον το άνοιγμα είναι 1,68 μ, και όχι 1,78 μ, αυτό μπορεί να σημαίνει, πως υπάρχει κάποια «εξοχή» μήκους 5 εκ., στους τοίχους όπου ακουμπάνε τα βάθρα. Όπως και αν έχει, όμως, το πλάτος του θαλάμου είναι 4.50 μ.
- Ο λόγος 1/3 επαναλαμβάνεται και στον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο της Πύλης των Καρυάτιδων. Αυτή την φορά όμως, όχι στο άνοιγμα των βάθρων της Πύλης, αλλά…στις ίδιες τις Καρυάτιδες, καθιστώντας τες έτσι, όχι ένα απλά «διακοσμητικό» στοιχείο, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι, αλλά εντάσσοντας τες ουσιαστικά στις δομικές και αναλογικές παραμέτρους της Πύλης και του τάφου.
- Έτσι, το 1/3 του 4,50 μ, δεν εντοπίζεται τώρα στο άνοιγμα των βάθρων των Καρυάτιδων (όπως στην «Ιωνική» Θύρα), αλλά κυριολεκτικά σε ένα σημείο του εσωτερικού προς την Πύλη βραχίονα τους, από όπου φέροντας μια κατακόρυφη νοητή γραμμή προς το άνοιγμα του 1,68 μ, αυτή θα περάσει από το 1,59 μ, δηλαδή κατά 9 εκ, λιγότερο για κάθε πλευρά, Χ2 φορές=18 εκ, δηλαδή ευθυγραμμίζεται με το άνοιγμα της «Ιωνικής» Θύρας, αφού 1,68-18=1,50 μ.
- Και οι «εκπλήξεις» συνεχίζονται με τις Καρυάτιδες. Με συνολικό ύψος 2,25 μ., κατά εμέ και όχι 2,27 μ., (ελάχιστη διαφορά 2 εκ. που δύσκολα αποτυπώνεται ευδιάκριτα), η κάθε μια από τις Καρυάτιδες έχει κυριολεκτικά το ύψος που αντιστοιχεί στο μισό του πλάτους του θαλάμου! 4,50 μ.:2=2.25 μ! Αυτό σημαίνει, πως αν οι Καρυάτιδες άνοιγαν σε πλήρη έκταση τα χέρια τους, το μήκος τους θα αντιστοιχούσε στο πλάτος του τάφου 2,25Χ2=4,50 μ. Μάλιστα τα ακροδάχτυλα των εσωτερικών χεριών τους θα έφταναν ακριβώς στη μέση του τάφου, όπου θα εφάπτονταν. Αυτή η «αποκάλυψη» αποκλείει μια σειρά από κινήσεις, όπως πχ, το «πλέξιμο» των χεριών τους. Αλλά για το είδος της κίνησης των χεριών, θα αναφερθώ παρακάτω με μια λεπτομερή επιχειρηματολογία. Στο σημείο αυτό να πω ότι, το σχέδιο έγινε με το χέρι και όχι με την βοήθεια υπολογιστή. Έτσι, αυτό που χρειάστηκε ήταν μόνο ο ενθουσιασμός και η καρδιά, αλλά και «χαρτί και μολύβι» για τις διαρκείς επαληθεύσεις των δεδομένων, ενώ το βασικότερο «εργαλείο» ήταν το ίδιο το μάτι.
- Τέλος, για να δώσω ακόμα ένα στοιχείο από τα πολλά, στην Πύλη των Καρυάτιδων σχηματίζεται ένα ακόμη τέλειο τετράγωνο, το οποίο ορίζεται από το πλάτος του τάφου των 4,50 μ, οριζόντια και από το ύψος των 4,50 μ. μετρώντας κάθετα από τη βάση των βάθρων μέχρι το πάνω μέρος του επιστηλίου. Συνολικά οι διαστάσεις του τάφου στο σχέδιο μου είναι 6 μ. Μ. Χ 4,5μ. Π. Χ 6μ. Υ.
"Σχετικά με το σχέδιο μου, θα ήθελα να εξηγήσω ακόμα τα εξής. Πέρα από τα δελτία τύπου του ΥΠΠΟ, ιδιαίτερα χρήσιμες μου φάνηκαν οι φωτογραφίες από το εσωτερικό του τάφου, ενώ «συμβουλεύτηκα» αρκετά και το εξαιρετικό σχέδιο του αρχιτέκτονα κ. Λεφατζή, καθώς η «επεξεργασμένη» εικόνα από κάποιον που έχει δει πραγματικά το μνημείο από μέσα, είναι κατά πολύ πιο αξιόπιστη από τις απλές φωτογραφίες, που πολύ συχνά παραμορφώνουν με το φακό τους τα αντικείμενα, ενώ μεγάλο ρόλο παίζει σε αυτό και η γωνία της φωτογράφισης. Έτσι, όπως θα δει ο αναγνώστης, επί του επιστυλίου και κάτω από τους ρόδακες, έχω σχεδιάσει μια σειρά από διακοσμητικά παραλληλόγραμμα σχήματα, ανάλογα με εκείνα στον τάφο του Φιλίππου. Αν η «ερμηνεία» μου για τα αλλεπάλληλα κενά σχήματα που εμφανίζονται στο σημείο εκείνο του σχεδίου του κ. Λεφατζή, είναι σωστή, έχει καλώς (εικ. 1). Αν όχι, τότε θα πρέπει απλά να αγνοηθούν. Επιπλέον, στο γείσο πάνω από το επιστύλιο, πληροφορήθηκα και για την ύπαρξη 7 στοιχείων μεταλλικών σωλήνων, που το διέτρεχαν εγκάρσια.
Επίσης, η πρόσθεση εκ μέρους μου πλακών στο δάπεδο του κόκκινου μωσαϊκού που ακολουθούν την τοιχοδομία, οφείλεται στο γεγονός, πως στο σημείο κάτω από τις Σφίγγες εντοπίζεται μια τέτοια διάταξη πλακών (εικ. 2), οπότε μου φάνηκε απόλυτα φυσιολογικό το να συνεχίζει αυτή και προς το εσωτερικό του προθαλάμου.
Παρόμοια έπραξα και σε ότι αφορά το μικρό σκαλοπάτι κάτω από την «Ιωνική» Θύρα. Η ύπαρξη χαμηλών σκαλοπατιών στις δύο προηγούμενες Πύλες, καθιστά μάλλον αναπόφευκτη την ύπαρξη του και για αυτό το σχεδίασα και εδώ. Ελπίζω όχι αυθαίρετα και μένει να αποκαλυφθεί, αν όντως είναι έτσι. Ωστόσο, οι συμβολισμοί που διαπνέουν τους χώρους και οι αλληλουχίες τους, (μετά την Ιωνική Θύρα ακολουθεί κλίμακα ή ράμπα καθόδου), δεν αποκλείει ακόμα και την ύπαρξη δύο χαμηλών σκαλοπατιών, αφού μετά από την άνοδο σε αυτά, ως σαν μια αποκορύφωση της ζωής και της επίγειας δράσης, στο επόμενο στάδιο ακολουθεί η κατάβαση στον κόσμο της σκιάς και του θανάτου. Σε αυτήν την περίπτωση η «Ιωνική» Θύρα, σηματοδοτεί τη μετάβαση και η βαριά μαρμάρινη θύρα σφραγίζει αμετάκλητα το πέρασμα, δίχως επιστροφή, ανάμεσα στους δύο κόσμους. Για αυτό και υπάρχει η θύρα εδώ και όχι στις προηγούμενες Πύλες. Ο αναγνώστης, θα πρέπει να κατανοήσει το πνεύμα της εποχής εκείνης, όπου οι συμβολισμοί και η σημειολογία είχαν εξαιρετική σημασία και μάλιστα αδιαπραγμάτευτη σε ότι αφορά την ισχύ τους και την χρήση τους από όλους. Οι αρχιτέκτονες και οι καλλιτέχνες της εποχής εκείνης, ήταν ταυτόχρονα και «ποιητές» με ένα αντιληπτικό πνεύμα, που μπορούσε να κινείται άνετα ανάμεσα στις μορφές της πραγματικότητας και της λογικής και στον άυλο κόσμο των μύθων, των δοξασιών και των διαισθήσεων, δημιουργώντας συνδυαστικά έργα απαράμιλλης τέχνης. Η τέχνη τους διατηρούσε ακόμα εκείνη την «μαγεία», που η σύγχρονη τέχνη έχει δυστυχώς απολέσει σε μεγάλο βαθμό".
Οι Καρυάτιδες
"Κατά αρχήν, θα περιοριστώ να πω, ότι συμφωνώ με την βασική χρονολόγηση της κας Περιστέρη, αφήνοντας και ένα περιθώριο 20 ετών, (όπως πολύ σωστά διατύπωσε και η κα Ρωμιοπούλου, που φτάνει την χρονολόγηση έως και το 280 π.Χ). Στο επόμενο άρθρο μου, όπου θα παρουσιάσω και έγχρωμο το εσωτερικό του τάφου, θα αναφερθώ διεξοδικά στις Καρυάτιδες, στη μορφολογία, στο συμβολισμό και στη σημασία τους. Προς το παρόν, θα μιλήσω για την κίνηση των χεριών τους, όπως υποθετικά την έχω σχεδιάσει, αλλά και θα επισημάνω τα σημεία με τα οποία διαφωνώ ως προς την άποψη αρκετών, ότι δεν πρόκειται για Καρυάτιδες, αφού είχαν ρόλο μόνο διακοσμητικό και συμβολικό και όχι υποστηρικτικό του επιστυλίου. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι άσπρα ή μαύρα.
Η παρατήρηση, λοιπόν, των Καρυάτιδων και η φθορά της δεξιάς εξ αυτών (της ανατολικής), δείχνει ένα μόνο πράγμα. Ότι οι Καρυάτιδες είχαν και ρόλο υποστηρικτικό του επιστυλίου και άρα είναι και «τυπικά» Καρυάτιδες, αλλά όχι με τα χέρια, αφού αυτά ήταν ένθετα και άρα αδύναμα να σηκώσουν κάποιο μεγάλο βάρος, αφού ο γλύπτης τα προόριζε για άλλο σκοπό. Στην φωτογραφία (εικ.3) φαίνεται καθαρά πως το κεφάλι της Καρυάτιδας εφάπτεται του επιστυλίου και πως δεν υπάρχει κάποιο κενό, έστω λίγων εκατοστών. Τι συμβαίνει λοιπόν; Είναι νομίζω απλό. Ο αρχιτέκτονας ζήτησε από τον γλύπτη να σμιλέψει στο μασίφ μάρμαρο των δύο πεσσών, δύο συμφυείς Καρυάτιδες. Η πρόβλεψη του ήταν, να «μοιράσει» το φορτίο του θόλου ανισομερώς στους πεσσούς και στις Καρυάτιδες, αναθέτοντας κατά αναλογία, ένα ίσως 70% του φορτίου στους πεσσούς και ένα 30% του φορτίου στις Καρυάτιδες, μιας και είχε προκρίνει και τον διακοσμητικό τους ρόλο στη σύνθεση της Πύλης. Ήταν όμως και οι ίδιες υποστηρικτικές κατά ένα 30%. Αυτό φαίνεται και από την διατομή του πεσσού που είναι 20Χ60 εκ, ακριβώς για να σηκώνει το μεγαλύτερο φορτίο. Άλλωστε αυτό επιτείνεται και από το πλάτος του κάθε βάθρου-πεσσού που είναι 72 εκ, στη βάση του, αλλά που στο ύψος των αγαλμάτων γίνεται μόνο 20 εκ, αφήνοντας ελεύθερα τα άλλα 52 εκ, πλάτους μέσα στα οποία αναπτύσσεται ο όγκος των γλυπτών. Έτσι, η καθίζηση και το σπάσιμο του επιστυλίου, (που αποτελείται από περισσότερα από ένα κομμάτια μαρμάρου δίπλα-δίπλα) επάνω και πίσω από την δεξιά Καρυάτιδα, είχε ως αποτέλεσμα αυτή να συμπιεστεί και να σπάσει. Η αριστερή (δυτική) Καρυάτιδα, όμως, επειδή το επιστύλιο από πάνω της έχει ραγίσει μεν, αλλά έχει αντέξει, εμφανίζει μόνο μια ρωγμή στο πρόσωπο από την πίεση που της έχει ασκηθεί. Πολύ πιθανόν, αν η ανασκαφή γινόταν 50 ή 100 χρόνια μετά, να την έβρισκαν και αυτή με τελείως κατεστραμμένο το πρόσωπο.
Έπειτα από την εικόνα, που στο σύνολο της αποτελεί μια αναπαράσταση του πραγματικού χώρου του τάφου, ας έρθουμε τώρα και στην προσωπική μου εκδοχή, αναφορικά με την κίνηση που μπορεί να είχαν τα εσωτερικά σπασμένα χέρια των Καρυάτιδων. Αυτό είναι και το δεύτερο ζήτημα, το καθαρά υποθετικό, που πραγματεύομαι με αυτό το σχέδιο. Όπως βλέπει κανείς, έχω αποκαταστήσει τα χέρια σε αυτή τη συγκεκριμένη κίνηση και θέση, για την οποία θα δώσω κάποιες εξηγήσεις, θέτοντας στην κρίση του αναγνώστη τα επιχειρήματα μου.
Και κατά αρχήν, να συμφωνήσουμε στην κοινή βάση, πως είναι η ανατομία του ανθρωπίνου σώματος και η σκελετική του δομή, που καθορίζει το είδος και το εύρος των κινήσεων που αυτό μπορεί να κάνει. Η κουκουβάγια πχ, μπορεί να περιστρέφει το κεφάλι της, αλλά αυτό είναι αδύνατον για τον άνθρωπο. Το ίδιο, λοιπόν, συμβαίνει και με τα χέρια των Καρυάτιδων, αφού ένας γλύπτης (και γενικά ο καλλιτέχνης, εκτός φυσικά των ιατρών) ως εξαιρετικός γνώστης των ανατομικών χαρακτηριστικών του ανθρώπινου σώματος και των κινητικών δυνατοτήτων του, είναι αδύνατον, έως απίθανο, να τα είχε τοποθετήσει σε κάποια στάση αφύσικη, μη συνάδουσα με τη δομή του σκελετού. Και αυτό, δεν συμβαίνει ούτε εδώ.
Η προσεκτική παρατήρηση των ώμων και μέρους των βραχιόνων των Καρυάτιδων, είναι άκρως αποκαλυπτική για το είδος της κίνησης που μπορεί να είχαν, αφού η βάση του άκρου, ο βραχίονας, προκαθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του υπόλοιπου χεριού, αν και δεν μπορεί να αποκαλύψει την έκφραση της χειρονομίας που έχουν τα δάκτυλα. Στην φωτογραφία (εικ. 4) που είναι τραβηγμένη στο ύψος των Καρυάτιδων και άρα δεν παραμορφώνει την αληθινή εικόνα, διαπιστώνουμε το εξής εκπληκτικό που δεν φαίνεται να έχει παρατηρήσει κανείς και για αυτό δημιουργήθηκαν διάφορες θεωρίες περί «αποτροπής» κλπ.
- Η κίνηση των δύο Καρυάτιδων δεν είναι ακριβώς η ίδια, αφού η γωνία των βραχιόνων ως προς τον άξονα του σώματος, είναι διαφορετική. Στην αριστερή Καρυάτιδα ο βραχίονας βρίσκεται σε ορθή γωνία με το σώμα, ενώ στην δεξιά είναι εμφανής μια μικρή κλίση του βραχίονα, που στην προέκταση του κατευθύνει το χέρι προς ένα υψηλότερο θεωρητικά επίπεδο από το χέρι της άλλης. Στο σχέδιο μου, χάριν της συμμετρίας, απεικόνισα τα δύο χέρια στο ίδιο ύψος υποθέτοντας πως το χέρι της αριστερής Καρυάτιδας κάνει γωνία στον αγκώνα ώστε να φτάσει ο καρπός της στο ύψος που βρίσκεται και της άλλης. Μπορεί όμως ο γλύπτης να αδιαφόρησε για τη συμμετρία αυτή, αν δεν εξυπηρετούσε τον σκοπό του. Άλλωστε, έχει ήδη ξεπεράσει κάπως τη συμμετρία, βάζοντας τους δύο βραχίονες σε μια ελαφρώς διαφορετική θέση. (πράγμα που επίσης αποτελεί μια «καινοτομία» ελευθερίας στη σύνθεση, σε σχέση με τα παλαιότερα κλασικά πρότυπα, όπως γενικά καινοτομίες παρουσιάζει και ο ίδιος ο τάφος, αφού σε μια μεταβατική περίοδο όπως είναι τα τέλη του 4ου π.Χ αιώνα, όλα μοιάζουν να είναι κάπως ασυνήθιστα)
- Η θέση των βραχιόνων περιορίζει έτσι σημαντικά την γκάμα των κινήσεων που μπορούν να γίνουν και μάλιστα οι κινήσεις αυτές, είναι βέβαιο ότι γίνονταν πάνω από το ύψος των ώμων τους και ανάμεσα στα κεφάλια. Οποιαδήποτε άλλη κίνηση των καρπών από αυτό το ύψος προς τα κάτω, για εμένα τουλάχιστον, θα ήταν μια αφύσικη κίνηση. Κυρίως για την δεξιά Καρυάτιδα, που οι επιλογές των κινήσεων της είναι ακόμα λιγότερες από ότι της αριστερής που βρίσκεται ο βραχίονας της σε ορθή γωνία και άρα θα μπορούσε ο γλύπτης να την απέδιδε σε πλήρη έκταση. Στην περίπτωση αυτή βέβαια, τα δύο χέρια θα είχαν μια μικρή διαφορά ύψους. (Στην εικ, ΙΙ πάνω στο σχέδιο, δίνω ένα συνδυασμό των πιθανών κινήσεων των χεριών, που είναι όμως όλες πάνω από το ύψος του ώμου)
- Τελικά, η κίνηση των χεριών είναι πιο πιθανό πως εκτείνεται προς το πλάι και όχι με προβολή προς τα εμπρός.
Η κίνηση των Καρυάτιδων
Μετά από αυτά, μπορούμε τώρα να εξετάσουμε το είδος της κίνησης που μπορεί να λάμβανε χώρα στο ύψος ανάμεσα στα κεφάλια των Καρυάτιδων. Θα χρειαστεί να απαριθμήσουμε κάποιες αποκλείοντας τις πιο απίθανες, ώστε να οδηγηθούμε σε κάποιο συμπέρασμα.
Α. Αποτροπή: Κατά κοινή ομολογία, οι Σφίγγες της εισόδου είχαν τον αποτρεπτικό χαρακτήρα, καθώς ως τρομερά πλάσματα του κάτω κόσμου, ήταν επιφορτισμένες με την φύλαξη του τάφου. Οι Καρυάτιδες όμως γιατί; Αν οι τυμβωρύχοι είχαν «αδιαφορήσει» στην τρομερή θέα των δύο Σφιγγών της εισόδου (εκεί βρίσκονται πάντα οι φύλακες και όχι μέσα) και έχοντας σκάψει όλη την απόσταση μέχρι τον β προθάλαμο, είναι κανείς που να πιστεύει πως θα το έβαζαν στα πόδια, όταν θα αντίκριζαν τις δύο όμορφες Καρυάτιδες, επειδή τους έκαναν νεύμα να μην προχωρήσουν; Είναι απίθανο λοιπόν να υπήρχαν δύο συνεχόμενες «αποτροπές» και κάθε σύμβολο από τα τρία του τάφου μέχρι στιγμής (Λέων-Σφίγγες-Καρυάτιδες) είχαν διαφορετικό ρόλο. Για τα σύμβολα αυτά θα αναφερθώ διεξοδικά σε επόμενο άρθρο)
Β. Ποιες άλλες κινήσεις θα μπορούσαν να κάνουν, εκτός (για να αστειευτώ και λίγο) από το να σηκώνουν με νόημα το δάκτυλο τους προς την Μέρκελ, ή να χαιρετούν με τον γνωστό χαιρετισμό τον Μιχαλιολάκο; Με έκταση των χεριών τους στα 2,27 εκ., δεν θα μπορούσαν ούτε να «πλέξουν» άνετα τα χέρια τους σε μια χειρονομία, ας πούμε, χάριτος. Άρα;
Γ. Η πιθανότητα να κρατούσαν κάτι είναι πολύ βάσιμη, διότι οι κινήσεις τους αποκλείεται να ήταν ανεξάρτητες, ως να επρόκειτο για δύο μορφές άσχετες μεταξύ τους που απλά βρέθηκαν πάνω σε δύο βάθρα κάνοντας η κάθε μια κάτι διαφορετικό. Πιστεύω ακράδαντα, από την καλλιτεχνική οπτική, πως ο γλύπτης χρησιμοποίησε τις δύο Καρυάτιδες με τέτοιο τρόπο, ώστε να συμμετέχουν σε μια κοινή σύνθεση, σκοπός και αποκορύφωση της οποίας θα πρέπει να ήταν η μεταφορά της έντασης σε ένα κοινό σημείο αναφοράς και για τις δύο. Συγκεκριμένα σε αυτό που θα αποσκοπούσε η κίνηση τους, στην άκρη των χεριών τους, σε κάτι που κρατούσαν και οι δύο.
Και τι θα μπορούσε να είναι αυτό που κρατούσαν; Υποθέσεις μπορούν να γίνουν πολλές. Θα μπορούσαν να είναι διάφορα σύμβολα, όπως π,χ ένα σκήπτρο, μια δάδα, μια διακοσμητική κορδέλα, ακόμη και ένα ξίφος. Υπάρχει και η περίπτωση να κρατούσαν όχι ένα, αλλά δύο αντικείμενα, ένα η κάθε μια εξ αυτών, αλλά η γνώμη μου είναι πως ήταν κάτι κοινό. Και αυτό, για μένα, θα μπορούσε να είναι ένα στεφάνι δόξας! (Εικ, σχεδίου Ι)
Ένα στεφάνι, ίσως από μάρμαρο, ή κάποιο άλλο ελαφρύ υλικό, ώστε να σηκώνεται από τα ένθετα χέρια τους. Και τι πιο ουσιαστικό από ένα στεφάνι δόξας και αθανασίας, με το οποίο οι Καρυάτιδες θα στεφάνωναν τον ένδοξο νεκρό, πριν αυτός περάσει από κάτω τους μεταφερόμενος μέσω της Ιωνικής Θύρας στον Άδη; Άλλωστε, οι Καρυάτιδες συμβολικά ανήκουν στο τμήμα αυτό του τάφου, που αντιπροσωπεύει ακόμα την ζωή, πριν το πέρασμα στον άλλο κόσμο και η επίγεια δόξα είναι μια υπόθεση των ζωντανών ανθρώπων. Μάλιστα, η ανθρώπινη ματαιοδοξία (από την οποία οπωσδήποτε θα έπασχε και ο ένδοξος νεκρός), θα απαιτούσε και την κατανόμαση του, ώστε να γίνει γνωστή η ταυτότητα του σε όποιον θα κατάφερνε ποτέ να φτάσει μέχρι εκεί. Σε μια τέτοια περίπτωση, το στεφάνι ίσως έφερε μια κορδέλα, ή κάτι άλλο πάνω στο οποίο θα υπήρχε κάποια μικρή επιγραφή. Στο σημείο αυτό, ας θυμηθεί ο αναγνώστης, πως κατά την διάρκεια της ανασκαφής μπροστά από τις Καρυάτιδες, κυκλοφόρησε μια φήμη για λίγες ώρες αναφορικά με την εύρεση «επιγραφών», που όμως διαψεύστηκε. Μπορεί να είναι έτσι, μπορεί και όχι.
Κλείνω το αναγκαστικά μακροσκελές άρθρο μου, υπενθυμίζοντας για μια ακόμη φορά πως η οπτική μου επί του θέματος είναι καθαρά καλλιτεχνική και πως αναφέρομαι στη μορφή, στις κινήσεις, στις αναλογίες και στους συμβολισμούς των έργων τέχνης, θέματα δηλαδή κατεξοχήν καλλιτεχνικά. Το μνημείο, ως πολυσήμαντο σημείο αναφοράς, όπως έχω ξαναπεί, έχει πέρα από αρχαιολογικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και μπορεί να αναλυθεί με τους ανάλογους τρόπους. Η πρόταση μου για τα χέρια και το είδος της κίνησης με το στεφάνι, είναι υποθετική, αν και πάρα πολύ βάσιμη. Απομένει φυσικά να αποδειχθεί. Το βέβαιο είναι, πως οι αρχαιολόγοι ήδη γνωρίζουν".
