"Η φιλοσοφία πέθανε επειδή δεν κατάφερε να συμβαδίσει με την εξέλιξη της επιστήμης και ιδιαίτερα της φυσικής". Αυτό υποστήριξε το 2010 ο κορυφαίος επιστήμονας Στήβεν Χόκινγκ στο βιβλίο του "Το μεγάλο σχέδιο". Δεν αναφερόταν στην ηθική, την πολιτική θεωρία ή την αισθητική, αλλά στη μεταφυσική, δηλαδή τον κλάδο της φιλοσοφίας που ασχολείται με τη γενικότερη κατανόηση της φύσης, του χωροχρόνου και των θεμελίων του κόσμου. Αν οι φιλόσοφοι ήθελαν πραγματικά να προοδεύσουν, θα παρατούσαν τις συζητήσεις και τις πολυθρόνες τους, θα μάθαιναν μαθηματικά και θα άκουγαν τους φυσικούς.
Πολλοί συμφωνούν με τη θέση αυτή. Ο Βρετανός φιλόσοφος Τζέιμς Λέιντιμαν, που υποστηρίζει ότι η μεταφυσική θα πρέπει να προσαρμοστεί και που θεωρεί "παράσημο" τις κατηγορίες επιστημονισμού που του προσάπτουν, δεν είναι επ’ ουδενί μια μεμονωμένη περίπτωση.
Ωστόσο, δεν είναι καλή εποχή για να παραδώσουν οι φιλόσοφοι τη μεταφυσική αναζήτηση στους φυσικούς. Η θεμελιώδης φυσική βρίσκεται σε χαώδη κατάσταση· οι προσπάθειες συμβιβασμού των δύο μεγάλων της θεωριών, της γενικής σχετικότητας και της κβαντομηχανικής, βρίσκονται σε τέλμα εδώ και σαράντα σχεδόν χρόνια. Οι απόπειρες ένωσής τους, με θεωρίες όπως αυτές των χορδών, μπορεί να είναι ιδιοφυείς από μαθηματική άποψη αλλά είναι ακατανόητες για πολλούς. Αυτό είναι γνωστό. Ένα καλύτερα κρυμμένο μυστικό είναι ότι στην καρδιά της κβαντομηχανικής βρίσκεται ένα ενοχλητικό παράδοξο – το λεγόμενο πρόβλημα μέτρησης, που προέρχεται από την αρχή της απροσδιοριστίας – το οποίο φαίνεται να δείχνει ότι οι μετρήσεις που επιβεβαίωσαν την κβαντική θεωρία είναι απίθανες. Ο Ντέιβιντ Ουάλας, φιλόσοφος της φυσικής από την Οξφόρδη, υποστηρίζει πως αυτό απειλεί να καταστήσει την κβαντομηχανική τελείως ασυνάρτητη.
Πέρα από αυτά τα προβλήματα, υπάρχει η αποτυχία της φυσικής στη "στέγαση" συνειδητών όντων. Η προσπάθεια ένταξης της συνείδησης στον υλικό κόσμο, η οποία ταυτίζεται συνήθως με την εγκεφαλική δραστηριότητα, απέτυχε παταγωδώς, κυρίως επειδή ορισμένα νευρικά ερεθίσματα είναι συνειδητά, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των υπόλοιπων (που από φυσικής απόψεως είναι τα ίδια με τα προηγούμενα) δεν είναι.
Επίσης, υπάρχει ο εσφαλμένος χειρισμός του χρόνου. Ο φυσικός Λη Σμόλιν, στο τελευταίο του βιβλίο "Η Αναγέννηση του χρόνου", συνδέει την κρίση στη φυσική με την αποτυχία της να αποδεχθεί τη στοιχειώδη πραγματικότητα του χρόνου. Η φυσική είναι καταδικασμένη να παραβλέπει το χρόνο, επειδή η μαθηματική της νοοτροπία παγώνει την αλλαγή. Ο χρόνος (και η διαφορά ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον) διαφεύγει εύκολα της προσοχής. Ο Αϊνστάιν, σε μια διάσημη συζήτηση, είχε τονίσει με μελαγχολία πως ο ενεστώτας, "το τώρα", βρίσκεται "έξω από τη δικαιοδοσία της φυσικής".
Οι πρόσφατες απόπειρες ερμηνείας της προέλευσης του σύμπαντος από το τίποτα, που βασίζονται σε αμφιλεγόμενες αντιλήψεις όπως τις αυθόρμητες διακυμάνσεις στο κβαντικό κενό, τη θεώρηση της βαρύτητας ως αρνητική ενέργεια και το ανεξήγητο δώρο των φυσικών νόμων που εμφανίστηκαν ως δια μαγείας στη δημιουργία, φανερώνουν εννοιολογική σύγχυση πίσω από τα εξεζητημένα μαθηματικά. Δείχνουν ότι η ανάγκη επανεξέτασης της επιστημονικής έρευνας είναι επιτακτική. Πρέπει να αφήσουμε για λίγο τα μαθηματικά για να δούμε πώς φτάσαμε στο σήμερα. Κοινώς, πολλά δεδομένα θα πρέπει να θεωρηθούν ζητούμενα.
Είναι πιο σημαντικό να σκεφθούμε πώς η επιστημονική απεικόνιση του κόσμου, που βασίζεται σε δέκα διαστάσεις και σε ιδέες όπως τα στοιχειώδη σωματίδια (τα οποία δεν έχουν ούτε ταυτότητα ούτε σαφή προσδιορισμό θέσης), συνδέεται με την καθημερινή μας αντίληψη των πραγμάτων. Αυτό θα οδηγήσει σε μεγαλύτερα ερωτήματα, όπως σε ποιο βαθμό τα μαθηματικά πορτρέτα απεικονίζουν την πραγματικότητα του κόσμου – και του τι ορίζουμε ως πραγματικότητα. Το αφοριστικό "σκάστε και υπολογίζετε" (που απευθύνεται σε όσους δεν ικανοποιούνται με το ακατανόητο της απεικόνισης του σύμπαντος από τους φυσικούς) απλά δεν επαρκεί. Όπως είπε και ο φυσικός Νιλ Τούροκ, "ήρθε η ώρα να συνδέσουμε την επιστήμη με την ανθρωπότητα, και να θέσουμε υψηλότερους στόχους για αμφότερες τις ομάδες με τον τρόπο αυτό". Αυτό φαίνεται ιδανική δουλειά για μια φιλοσοφία που δεν έχει πεθάνει ακόμη.
Πηγή: Guardian
