Εκατόν σαράντα τέσσερα χρόνια λειτουργίας συμπληρώνει σήμερα ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος. Ήταν στις 27 Φεβρουαρίου του 1869 όταν λειτούργησε για πρώτη φορά ο ατμήλατος σιδηρόδρομος για να συνδέσει την Αθήνα με τον Πειραιά, όντας το πρώτο μέσο σταθερής τροχιάς στην Ελλάδα.
Μέχρι να λειτουργήσει ο σιδηρόδρομος, οι άμαξες και τα παμφορεία (σκεπασμένο κάρο με θέσεις επιβατών) ήταν τα μόνα μέσα συγκοινωνίας μεταξύ Αθηνών και Πειραιά. Ο ελληνικός σιδηρόδρομος ήταν ένας από τους πρώτους αστικούς σιδηρόδρομους στον κόσμο, καθώς το Λονδίνο, που φημίζεται για το παλαιότερο σύστημα μετρό, έθεσε σε λειτουργία τον υπόγειο σιδηρόδρομό του μόλις έξι χρόνια νωρίτερα.
Όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, επιβάτες στο πρώτο δρομολόγιο του σιδηροδρόμου ήταν η βασίλισσα Όλγα, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης, καθώς και υπουργοί, στρατιωτικοί και διπλωμάτες.
Η ατμομηχανή με έξι βαγόνια κάλυπτε τη διαδρομή των 8,5 χιλιομέτρων από το Θησείο στον Πειραιά σε περίπου 19 λεπτά. "Ο σιδηρόδρομος ήρξατο τακτικώς εργαζόμενος από της τελευταίας Παρασκευής.
Η συρροή των επιβατών είναι μεγίστη. Οι πάντες δ' ομολογούσι τας μεγίστας ωφελείας, ας η κάταρξις του έργου τούτου υπισχνείται. Ευχόμεθα και αύθις, ίνα η μικρά αύτη γραμμή υπάρξει η αρχή του καθ' όλην την επικράτειαν συμπλέγματος σιδηροδρόμων", έγραφε στις 3 Μαρτίου του 1869 η εφημερίδα "Αιών".
Μεταξύ της χρονολογίας του πρώτου επίσημου δρομολογίου, το 1869, και της 16 Σεπτεμβρίου του 1904, που πραγματοποιήθηκε η ηλεκτροδότηση του Σιδηροδρόμου, μεσολάβησαν η στρώση διπλής γραμμής και η έναρξη κατασκευής σήραγγας το 1889 από το Θησείο μέχρι την Ομόνοια (Λυκούργου και Αθηνάς), όπου και ο παλιός σταθμός της Ομόνοιας, που εγκαινιάστηκε στις 17 Μαΐου του 1895. Για τη λειτουργία της γραμμής ήταν υπεύθυνη η εταιρεία "Σιδηρόδρομοι Αθηνών Πειραιώς" (ΣΑΠ), που το 1926 μετονομάστηκε σε "Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι" (ΕΗΣ) και το 1976 σε "Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών- Πειραιώς" (ΗΣΑΠ).
Στην πολύχρονη ιστορία του ο σιδηρόδρομος έζησε στιγμές μεγαλείου και συμφοράς. Μετέφερε σημαντικούς επισκέπτες, έδωσε το παρών στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, αλλά και τους σύγχρονους, μετέφερε στρατιώτες του πολέμου 1912-1913, βομβαρδίστηκε και επέζησε εξυπηρετώντας δισεκατομμύρια επιβάτες.
