Οι μάρτυρες αποτελούν πολύτιμο μέσο απόδειξης σε κάθε ποινική δίκη, αλλά συχνά ο φόβος για τη ζωή και ασφάλεια των μαρτύρων, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα από το να καταγγείλουν μία σοβαρή αξιόποινη πράξη. Αδικήματα, όπως αυτά της εμπορίας ανθρώπων, συγκρότησης ή συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση για να καταγγελθούν και αποδειχθούν χρειάζονται μάρτυρες-κλειδιά, αλλά η σοβαρή φύση αυτών των αδικημάτων, γεννά διάφορα ζητήματα, όσον αφορά sτην ασφάλεια των μαρτύρων.
Τίθενται διάφορα ερωτήματα σχετικά με την προστασία των μαρτύρων, όπως:
Διασφαλίζεται η προστασία των μαρτύρων που θα καταγγείλουν μια περίπτωση εμπορίας ανθρώπων και πώς;
Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων προστατεύονται, μόνο, στην περίπτωση που είναι ουσιώδεις μάρτυρες σε ποινικές δίκες και ύστερα από αίτησή τους και σχετική παραγγελία του εισαγγελέα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 10 του Ν.2928/2001, για τις πράξεις της συγκρότησης ή συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση, όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 187 Ποινικού Κώδικα και για τις συναφείς πράξεις μπορούν να λαμβάνονται μέτρα για την αποτελεσματική προστασία από πιθανή εκδίκηση ή εκφοβισμό των ουσιωδών μαρτύρων και των υπαιτίων των πράξεων της συγκρότησης εγκληματικής οργάνωσης ή συμμορίας ή της συμμετοχής σε αυτές, μόνο αν αυτοί καταστήσουν δυνατή με αναγγελία στην αρχή την πρόληψη της διάπραξης ενός από τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα ή με τον ίδιο τρόπο συμβάλλουν ουσιωδώς στην εξάρθρωση της εγκληματικής οργάνωσης ή της συμμορίας και των οικείων τους.
Ποιά είναι τα μέτρα προστασίας;
Τα μέτρα προστασίας είναι τα εξής:
• η φύλαξη με κατάλληλο προσωπικό της αστυνομίας,
• η κατάθεση με χρήση ηλεκτρονικών μέσων ηχητικής και οπτικής ή μόνο ηχητικής μετάδοσής της,
• η μη αναγραφή στην έκθεση εξέτασης του ονόματος, του τόπου κατοικίας, γέννησης και εργασίας, του επαγγέλματος και της ηλικίας και η μεταβολή των στοιχείων ταυτότητας.
• Τα μέτρα προστασίας λαμβάνονται με τη σύμφωνη γνώμη του μάρτυρα, δεν περιορίζουν την ατομική του ελευθερία πέρα από το αναγκαίο για την ασφάλειά του μέτρο και διακόπτονται αν ο μάρτυρας το ζητήσει εγγράφως ή δεν συνεργάζεται για την επιτυχία τους.
Για την άμεση αρωγή και προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, αρμόδια είναι τα αντίστοιχα Τμήματα Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων της Υποδιεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής και Θεσσαλονίκης, τα οποία συνεργάζονται για το σκοπό αυτό με τις Εισαγγελικές και Δικαστικές αρχές, Δημόσιες υπηρεσίες, φορείς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Αρμόδια Υπηρεσία για την παροχή αστυνομικής προστασίας των μαρτύρων είναι το 4ο Τμήμα Φύλαξης Μαρτύρων της Υποδιεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής και το αντίστοιχο της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης.
- Ποιες αρμοδιότητες έχει η Υπηρεσία Οργανωμένου Εγκλήματος και για ποιές περιπτώσεις μπορώ να επικοινωνήσω;
Η Υπηρεσία Οργανωμένου Εγκλήματος, δηλαδή η Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος, με έδρα στις Διευθύνσεις Ασφάλειας Αττικής και Θεσσαλονίκης, έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
• Το 1ο Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών και Στρατηγικής είναι υπεύθυνο για τη συγκέντρωση, επεξεργασία, σύνθεση, ανάλυση και αξιολόγηση του πληροφοριακού υλικού, που αφορά στο οργανωμένο έγκλημα, καθώς και την εγκληματολογική και επιχειρησιακή στρατηγική ανάλυση των υφισταμένων πληροφοριακών δεδομένων και στοιχείων.
• Το 2ο Τμήμα Εξακριβώσεων και Τεκμηρίωσης Πληροφοριών είναι αρμόδιο για την έρευνα καταγγελιών, την επιβεβαίωση της αξιοπιστίας των πληροφοριών και την εξακρίβωση στοιχείων που αφορούν στο οργανωμένο έγκλημα, συνεργαζόμενο γι αυτό με τις λοιπές διωκτικές αρχές. Επίσης, διαβιβάζει στις λοιπές Υποδιευθύνσεις Ασφαλείας πληροφορίες και στοιχεία, που μπορούν να αξιοποιηθούν για την εξιχνίαση υποθέσεων αρμοδιότητάς τους και παρέχουν συνδρομή στις Υπηρεσίες που αναλαμβάνουν τη διερεύνηση τέτοιων εγκλημάτων.
• Το 3ο Τμήμα Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων, το οποίο είναι αρμόδιο για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, των εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, της πορνογραφίας ανηλίκων και γενικότερα της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής, καθώς και την παροχή άμεσης προστασίας και αρωγής των θυμάτων των πράξεων αυτών.
• Το 4ο Τμήμα Φύλαξης Μαρτύρων, το οποίο είναι αρμόδιο για τη φύλαξη των ουσιωδών μαρτύρων, των προσώπων που κατά το άρθρο 187Α Π.Κ. βοηθούν στην αποκάλυψη εγκληματικών δραστηριοτήτων. Οι Υποδιευθύνσεις Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος των Διευθύνσεων Ασφαλείας Αττικής και Θεσσαλονίκης μπορούν, κατόπιν διαταγής του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, να επιλαμβάνονται και σε υποθέσεις εκτός περιφέρειάς τους, για να συνδράμουν τις κατά τόπους αρμόδιες αστυνομικές Υπηρεσίες.
Σε περίπτωση που έχετε πέσει θύμα οργανωμένης εγκληματικής δραστηριότητας και επιθυμείτε να καταγγείλετε τη δράση κάποιας εγκληματικής οργάνωσης ή να ζητήσετε συμβουλές για θέματα οργανωμένου εγκλήματος, εμπορίας ανθρώπων και ένταξης σε προγράμματα προστασίας μαρτύρων, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τις ανωτέρω Υπηρεσίες στα ακόλουθα τηλέφωνα:
Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της Διεύθυνσης Ασφάλειας Αττικής: 210-6476813, 210-6476827 και 210-6476912.
Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης: 2310-388401, 2310-388364 και 2310-388365.
-Με ποιες άλλες Υπηρεσίες συνεργάζεται η Ελληνική Αστυνομία για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων;
Η Ελληνική Αστυνομία στο πλαίσιο, των δράσεων για την αντιμετώπιση και καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων, συνεργάζεται με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το οποίο αποτελεί, σύμφωνα με το Ν. 3106/2003, τον εθνικό συντονιστικό φορέα του δικτύου παροχής υπηρεσιών κοινωνικής αλληλεγγύης της χώρας μας.
Λειτουργεί σε 24ωρη βάση, καθόλη τη διάρκεια της εβδομάδας, τριψήφια τηλεφωνική γραμμή '197', η οποία παρέχει συμβουλευτική και ψυχολογική στήριξη και πληροφόρηση. Κινεί τους μηχανισμούς άμεσης κοινωνικής παρέμβασης. Παρεμβαίνει άμεσα σε καταστάσεις κρίσεων που αντιμετωπίζουν άτομα, οικογένειες, και πληθυσμιακές ομάδες με σκοπό να προλάβει την εγκαθίδρυση της κρίσης και να την αντιμετωπίσει στη γένεσή της.Παραπέμπει στις υπόλοιπες υπηρεσίες του δικτύου του ΕΚΚΑ, καθώς και σε άλλες κοινωνικές Υπηρεσίες και φορείς για περαιτέρω βοήθεια.
Οι Υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας συνεργάζονται με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) μέσω του Ε.Κ.Κ.Α. και τη Γενική Γραμματεία Ισότητας για την παροχή αρωγής στα θύματα Εμπορίας Ανθρώπων και με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (Δ.Ο.Μ.) για τον ασφαλή επαναπατρισμό τους.
Τέλος, οι Υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας οι οποίες επιλαμβάνονται των υποθέσεων εμπορίας ανθρώπων συνεργάζονται, με τις ξένες Διπλωματικές Αρχές στη χώρα μας σε ό,τι αφορά στην παροχή αρωγής στα θύματα υπηκόων τους στις υποθέσεις αυτές.
Αυτά όμως ισχύουν στην θεωρία, διότι στην πράξη οι μάρτυρες ουσιαστικά παραμένουν απροστάτευτοι, τα ονόματά τους αργά ή γρήγορα αποκαλύπτονται, ενώ οι προβλέψεις της νομοθεσίας για τα προστατευτικά μέτρα συνήθως δεν τηρούνται. Οι «προστατευόμενοι μάρτυρες» εκτίθενται. Τα ονόματα και τα καταλύματά τους αποκαλύπτονται στους κατηγορουμένους, έρχονται σε σύγκρουση με τους υπευθύνους φύλαξής τους και έτσι αργά ή γρήγορα ανασκευάζουν τις καταθέσεις τους. Αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να μας προβληματίσουν και οι αρμόδιες διωκτικές και αρχές φύλαξης να μελετήσουν προσεκτικά το φλέγον αυτό θέμα ούτως ώστε να το πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων να λειτουργεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προκειμένου να διακριβωθούν σοβαρά ποινικά αδικήματα, αλλά και να προστατεύονται επαρκώς οι μάρτυρες.
Ωστόσο, με τον Ν. 4254/2014 (ΦΕΚ Α'85/7.4.2014) ορίστηκαν νέες εγγυήσεις με σκοπό την ενθάρρυνση της υπεύθυνης παροχής πληροφοριών στις αρμόδιες αρχές, καθώς η ανησυχία για αντίποινα και ποινικές διώξεις αποτελεί μέχρι σήμερα τον σημαντικότερο ανασταλτικό παράγοντα για τους πολίτες που επιθυμούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της διαφθοράς.
Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από τα νέα μέτρα που θεσπίστηκαν για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος: προστασία από ποινικές διώξεις εναντίον τους μετά από μήνυση ή έγκληση για τα αδικήματα της ψευδορκίας, της ψευδούς καταμήνυσης, της συκοφαντικής δυσφήμισης, της παραβίασης υπηρεσιακού απορρήτου ή των προσωπικών δεδομένων και υπαγωγή στις διατάξεις προστασίας μαρτύρων (φύλαξη, απόκρυψη των προσωπικών τους στοιχείων κατά τη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας, μεταβολή των στοιχείων της ταυτότητάς τους κλπ). Για πρόσωπα που εργάζονται στον Δημόσιο τομέα και προχωρούν στην καταγγελία της διαφθοράς, ψηφίστηκαν μεταξύ άλλων τα εξής: δεν απολύονται, δεν υπόκεινται σε οποιαδήποτε πειθαρχική διαδικασία ή τιμωρία, δεν εξαιρούνται από τη διαδικασία προαγωγής, δεν υφίστανται δυσμενή διακριτική μεταχείριση κλπ.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
