Αλλοδαποί είναι οι οκτώ στους δέκα νεαρούς κρατούμενους στην Ελλάδα. Το ποσοστό των κρατουμένων κάτω των 21 ετών είναι εξαιρετικά χαμηλό στη χώρα μας, φθάνοντας το 5%. Το ποσοστό των αλλοδαπών, που συλλαμβάνονται και κρατούνται, πολλαπλασιάζεται εξαιτίας του αδικήματος της παράνομης διαμονής στη χώρα.
Οι αιτίες της στροφής προς την παρανομία και το πρώτο "βάπτισμα"
Η έρευνα του ΚΕΘΕΑ, που παρουσιάστηκε στην ημερίδα με θέμα “Διαψεύδοντας την Κασσάνδρα” εκτιμά ότι η απουσία νόμιμων εγγράφων παραμονής στη χώρα, οι επιβαρυμένες συνθήκες διαβίωσης και η δυσκολία εξασφάλισης βασικών αγαθών με νόμιμους τρόπους, η συχνή απουσία οικογενειακού περιβάλλοντος και η προκατάληψη σε διάφορες φάσεις απονομής της ποινικής δικαιοσύνης οδηγούν τους ανήλικους και τους νεαρούς ενηλικιωμένους αλλοδαπούς στην εγκληματικότητα.
Την ίδια στιγμή, η διεθνής έρευνα, όπως αποκαλύφθηκε από την ανάλυση του θέματος μέσα από το ΚΕΘΕΑ, η ανέχεια, η έλλειψη προοπτικής και ο εντεινόμενος κοινωνικός αποκλεισμός μπορούν να καταστήσουν τη νεανική παραβατικότητα μέσο επιβίωσης και ένταξης σε μια ομάδα.
Η πλειονότητα των νεαρών κρατουμένων συγκεντρώνεται στην ηλικιακή ομάδα 17-21 ετών. Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα εκτίουν πρώτη φορά ποινή φυλάκισης, κάτι που επιβεβαιώνει το... βάπτισμά τους στην εγκληματικότητα σε αυτές τις ηλικίες. Τα συχνότερα αδικήματα που έχουν διαπράξει είναι κλοπές, ληστείες και αδικήματα που σχετίζονται με το νόμο περί ναρκωτικών.
Ελλειπής εκπαίδευση χαρακτηρίζει τους νεαρούς κρατούμενους
Οι περισσότεροι νέοι αντιμετωπίζουν σημαντικά εκπαιδευτικά κενά που αρκετές φορές φτάνουν μέχρι τον αναλφαβητισμό, αλλά και την αδυναμία επικοινωνίας στην ελληνική γλώσσα. Μόνο το 10,9% του συνόλου των κρατουμένων έχει ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Το κοινωνικό τους περιβάλλον και η χρήση ουσιών
Σχεδόν οι μισοί (48,2%) πριν από τη φυλάκιση διέμεναν μόνοι ή με φίλους, γεγονός που καταδεικνύει την απουσία ή την ελλιπή λειτουργία του ρόλου της οικογένειας στη ζωή των ανηλίκων, συνθήκη με βαρύνουσα σημασία τόσο για την εμφάνιση όσο και την πρόληψη της παραβατικότητας.
Η πλειονότητα των κρατουμένων (58,9%) είχε χρησιμοποιήσει ναρκωτικά κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής με επικρατέστερη ουσία συστηματικής χρήσης την κάνναβη. Δύο στους πέντε νεαρούς κρατούμενους έχει κάνει συστηματική χρήση ουσιών, ενώ το 32,1% ανάφερε ότι υπάρχει χρήση ουσιών στη φυλακή.
Οι συνθήκες κράτησής τους
Η γενικότερη εικόνα των καταστημάτων κράτησης νέων χαρακτηρίζεται κυρίως από ελλείψεις χώρων και υλικοτεχνικής υποδομής, με κυρίαρχο ζήτημα τον υπερπληθυσμό σε συγκεκριμένα καταστήματα. Οι συνθήκες διαβίωσης σε αρκετές περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα δυσχερείς με σημαντικά προβλήματα σίτισης, καθαριότητας, υγιεινής, θέρμανσης, παροχής τρεχούμενου νερού και υγειονομικής περίθαλψης. Τα προβλήματα αυτά επιδεινώνονται λόγω της οικονομικής κρίσης.
Στα σωφρονιστικά καταστήματα οι μηχανισμοί πρόληψης ή αντιμετώπισης φαινομένων καταπάτησης των δικαιωμάτων των κρατουμένων και προσβολής της αξιοπρέπειάς τους από το φυλακτικό προσωπικό είναι ελλιπείς, και δεν λείπουν τέτοια φαινόμενα, αν και οι σχέσεις κρατουμένων φυλακτικού προσωπικού περιγράφοντα γενικά από τυπικές έως καλές.
Η έλλειψη υποστηρικτικού κοινωνικού και οικογενειακού δικτύου εκτός φυλακής, οι σοβαρές εκπαιδευτικές ελλείψεις, η απουσία επαγγελματικών εφοδίων και κοινωνικών δεξιοτήτων επισημάνθηκαν ως τα κύρια προβλήματα που δυσχεραίνουν την κοινωνική ενσωμάτωση των κρατουμένων μετά την αποφυλάκιση.
