Θεμελιώδης αρχή του Δικαίου μας αποτελεί η προστασία της αξίας του ανθρώπου χωρίς οποιαδήποτε διάκριση. Στο πεδίο αυτής της αρχής περιλαμβάνεται και η απόδοση τιμών στους νεκρούς.
Ο Συνήγορος του Πολίτη διερευνά συχνά υποθέσεις που άπτονται της σύννομης λειτουργίας των κοιμητηρίων. Από τις έρευνες αυτές συχνά αναδεικνύονται οι σοβαρές παραλείψεις και η καταστρατήγηση των ισχυουσών διατάξεων εκ μέρους των φορέων που είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή τους.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η ίδρυση και συντήρηση κοιμητηρίων ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων και Κοινοτήτων.
Τα κυριότερα προβλήματα των Δημοτικών Κοιμητηρίων είναι τα εξής:
- κανόνες λειτουργίας κοιμητηρίων, (μη τήρηση κανόνων παραχώρησης, κατασκευής και συντήρησης τάφων, δικαίωμα χρήσης οικογενειακών τάφων, ανανέωση ταφής σε τάφους τριετούς χρήσης, κ.τ.λ.)
- προβλήματα χώρου, (νέα πληθυσμιακά δεδομένα/ υφιστάμενα δικαιώματα και ίση μεταχείριση πολιτών)
- απόδοση τιμής και κοσμοθεωρητικός προσανατολισμός του νεκρού (αποτέφρωση, αθέμιτη εισαγωγή θρησκευτικών ή κοσμοθεωρητικών κριτηρίων, κτλ.)
- τέλη δικαιωμάτων χρήσης (ισότητα και διαφοροποίηση τελών, ύψος τελών, ο ανταποδοτικός χαρακτήρας των τελών χρήσης τάφου)
- ταφή νεογνών που έχουν ήδη αποκτήσει την ιδιότητα του προσώπου (ορθή εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων από τα κοιμητήρια, τα εμπλεκόμενα μαιευτήρια και τα γραφεία τελετών).
Ειδικότερα για το άκρως ευαίσθητο και σοβαρό θέμα της ταφής των βρεφών, αναφέρουμε περιστατικό κατά το οποίο πολίτης κατήγγειλε στον Συνήγορο την οµαδική ταφή του βρέφους της και την άρνηση της ∆ιεύθυνσης Κοιµητηρίων του ∆ήµου Αθηναίων να επιτρέψει την σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία και παράδοση στη χώρα µας, εκταφή της σορού του.
Η νομοθεσία (άρθρο 2 του ν. 445/1968) ορίζει τη διαδικασία για τον ενταφιασµό των νεκρών και ειδικότερα το άρθρο 37 του ν. 344/1976 προβλέπει τα περί θανάτου των νεογνών. Σύµφωνα µε εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας του 2009: «Τα νεκρά νεογνά θα πρέπει να τυγχάνουν της µεταχείρισης που επιφυλάσσεται και στους ενήλικες νεκρούς. Θα πρέπει να υπάρχει µέριµνα για υποχρεωτική φύλαξη κάθε σορού του νεογνού ατοµικά. Οι σοροί των νεογνών θα πρέπει να ενταφιάζονται µε διακριτό ατοµικό τρόπο κατόπιν έκδοσης εξατοµικευµένων ληξιαρχικών πράξεων».
Γεγονός είναι ότι από το 2008, ο Συνήγορος του Πολίτη σε Ειδική Έκθεσή του αναφορικά με τους όρους λειτουργίας των κοιµητηρίων, µεταξύ άλλων είχε αναδείξει το ζήτηµα της µη σύννοµης οµαδικής ταφής βρεφών σε κοιµητήριο του ∆ήµου Αθηναίων. Ωστόσο, ο ∆ήµος Αθηναίων αντέταξε το επιχείρημα ότι δεν είχε λάβει γνώση επισήµως της ως άνω εγκυκλίου και για το λόγο αυτό ακολουθούσε την µη σύννοµη πρακτική ενταφιασµού βρεφών.
Η οµαδική ταφή των βρεφών στο κοιμητήριο αυτό είχε ως συνέπεια να υπάρχει πρόβληµα διαχωρισµού των σορών και αυτό θα ήταν εµπόδιο στην εκταφή της σορού του συγκεκριµένου βρέφους. Περαιτέρω, δεν εφαρμόσθηκε νόµιµη διαδικασία ως προς την έκδοση άδειας ταφής.
Σε τέτοιες σοβαρές περιπτώσεις, ο Συνήγορος του Πολίτη αιτείται (αφού ζητηθεί από τον πολίτη) να διασφαλισθεί αν στον συγκεκριµένο τάφο βρίσκεται πράγµατι ενταφιασµένο το συγκεκριμένο βρέφος. Προτείνει να ειδοποιηθεί ο ενδιαφερόμενος πολίτης για την δυνατότητα εκταφής της σορού και υποδεικνύει στο ∆ήµο να επιδιώξει τη συµµόρφωση των αρμοδίων φορεών (δηλαδή την εκάστοτε Διεύθυνση κοιμητηρίων) τους, σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία.
Η εκάστοτε αρµόδια υπηρεσία οφείλει να υιοθετήσει τις προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη. Παράλληλα, η αρμόδια υπηρεσία πρέπει να προβαίνει κάθε φορά στις απαραίτητες ενέργειες, απευθυνόµενη και προς τους υπόλοιπους εµπλεκόµενους φορείς προκειµένου στο µέτρο που την αφορά, να εφαρµόζεται από όλους η ισχύουσα νοµοθεσία ως προς την φύλαξη, ταφή και εκταφή των νεογνών διότι η προστασία της αξίας του ανθρώπου και η απόδοση τιμών στους νεκρούς αποτελούν θεμελιώδεις αρχές του νομικού μας συστήματος, αλλά και της κοινωνίας μας.
Χρύσα Τσιώτση
Νομικός
[email protected]
