Οι συνθήκες τήρησης στα διάφορα καταστήματα κράτησης και στις φυλακές έχει κριθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε πολλές περιπτώσεις προσφυγών κρατουμένων και υποδίκων ότι ήταν απάνθρωπη, ανθυγιεινή και εξευτελιστική
Δυστυχώς, η χώρα μας δεν δύναται να ανταποκριθεί στις επιταγές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου να βελτιώσει την κατάσταση στα καταστήματα κράτησης λόγω της παρατεταμένης και οξύτατης οικονομικής; κρίσης που ταλανίζει την χώρα μας. Για τους σοβαρότατους αυτούς λόγους, στο ελληνικό νομικό σύστημα έχουμε πλέον το θεσμό του κατ’ οίκον περιορισμού υπό ηλεκτρονική επιτήρηση, ένα είδος περιοριστικού όρου ή εναλλακτικής ποινής.
Η διαδικασία εγκατάστασης και λειτουργίας των ηλεκτρονικών μέσων και εξοπλισμών και συστημάτων επιτήρησης, ο τρόπος παρακολούθησης και καταγραφής της γεωγραφικής θέσης των επιτηρουμένων προσώπων, η έναρξη εφαρμογής του μέτρου, το είδος των τηρούμενων πληροφοριών που θα συλλέγονται, η κατοχή και επεξεργασία αυτών καθορίζονται με Προεδρικό Διάταγμα.
Στην προδικασία, όταν έχει τελεστεί κακούργημα, ο κατ’ οίκον περιορισμός υπό ηλεκτρονική επιτήρηση αποτελεί ένα περιοριστικό όρο που πρέπει να προηγείται της προσωρινής κράτησης. Αυτό συμβαίνει διότι η προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί μόνον δευτερευόντως, στην περίπτωση που κρίνεται ότι δεν είναι επαρκής, ανάμεσα στους περιοριστικούς όρους ούτε και ο κατ’ οίκον περιορισμός.
Στην πράξη, σύμφωνα με τον κατ’ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονική επιτήρηση , ο καταδικασμένος βγαίνει από τη φυλακή μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, για να εκτίσει το υπόλοιπο της ποινής στην οικία του, μέχρι να δικαιούται πλέον την υπό όρον απόλυση του, χωρίς δηλαδή τον κατ’ οίκον περιορισμό.
Βέβαια υπάρχει προβληματισμός σχετικά με το εάν ο θεσμός ή αλλιώς η μορφή εναλλακτικής ποινής, προσβάλει την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Αλλά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή η μορφή ποινής επιβάλλεται , κατόπιν αίτησης του υποδίκου ή του καταδικασμένου. Αυτός το ζητάει, δεν του επιβάλλεται.
Εξάλλου, υφίσταται η πρόβλεψη περί επεξεργασίας μόνο εκείνων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που είναι αναγκαία και πρόσφορα για την επίτευξη των σκοπών της ηλεκτρονικής επιτήρησης, οπότε υπάρχει πρόσφορος τρόπος να προστατευτούν τα προσωπικά δεδομένα και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προσωπικότητα του εκάστοτε κρατουμένου ή υποδίκου.
Ειδικότερα προβλέπονται τα εξής:
«Άρθρο 110Β του Ποινικού Κώδικα
Απόλυση καταδίκων υπό τον όρο του κατ` οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση
1. Όσοι καταδικάσθηκαν σε ποινή στερητική της ελευθερίας, μπορούν, κατόπιν αιτήσεως τους, να απολυθούν
υπό τον όρο του κατ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, όπως αυτός, εφόσον έχουν εκτίσει:
α) προκειμένου για πρόσκαιρη κάθειρξη, τα 2/5 της ποινής τους,
β) προκειμένου για ισόβια κάθειρξη, τουλάχιστον 14 έτη.
Σύμφωνα με το άρθρο 110Γ του Ποινικού Κώδικα
Προϋποθέσεις και διαδικασία για την απόλυση υπό τον όρο του κατ` οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση καταδίκων και την ανάκληση αυτής
1. Για την απόλυση υπό τον όρο του κατ` οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση αποφασίζει κατόπιν
αιτήσεως του καταδίκου, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών του τόπου έκτισης της ποινής. Ο κατάδικος δεν
κλητεύεται ούτε εμφανίζεται ενώπιον του Συμβουλίου, μπορεί όμως να υποβάλει έγγραφο υπόμνημα. Εάν το
Συμβούλιο κρίνει ότι τούτο είναι αναγκαίο, μπορεί να διατάξει την ενώπιον του εμφάνιση του καταδίκου. Η
απόλυση χορηγείται οπωσδήποτε, εκτός εάν κριθεί με ειδική αιτιολογία ότι η διαγωγή του καταδίκου, κατά την
έκτιση της ποινής του, καθιστά απολύτως αναγκαία τη συνέχιση της κράτησης του για να αποτραπεί η τέλεση από αυτόν νέων αξιόποινων πράξεων. Η αίτηση του καταδίκου συνοδεύεται από αναφορά της διεύθυνσης του
καταστήματος κράτησης και έκθεση της κοινωνικής υπηρεσίας του καταστήματος, οι οποίες εισάγονται στο
συμβούλιο από τον Εισαγγελέα των Πλημμελειοδικών. Στην έκθεση της κοινωνικής υπηρεσίας γίνεται ειδική
μνεία στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του καταδίκου, με ιδιαίτερη αναφορά στις σχέσεις
του με τα πρόσωπα με τα οποία ενδέχεται να συνοικήσει εάν του χορηγηθεί η απόλυση αυτή.
Ειδικότερα το άρθρο 4 του Ν. 4205/2013 προβλέπει την εναλλακτική ποινή του κατ’ οίκον περιορισμού με
ηλεκτρονική επιτήρηση
Άρθρο 4
1. Η επιλογή, προσαρμογή και εγκατάσταση των ηλεκτρονικών και λοιπών τεχνικών μέσων για την ηλεκτρονική επιτήρηση υποδίκων, καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια και του αναγκαίου για το σκοπό αυτόν εξοπλισμού διενεργείται με κριτήριο την αποτελεσματική επιτήρηση των προσώπων αυτών, κατά τρόπο ώστε να γίνεται σεβαστή η προσωπικότητα τους και να συλλέγονται και υπόκεινται σε επεξεργασία μόνο εκείνα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που είναι αναγκαία και πρόσφορα για την επίτευξη των σκοπών της ηλεκτρονικής επιτήρησης, οι οποίοι συνίστανται στην ανάγκη διασφάλισης της συμμόρφωσης των επιτηρουμένων προσώπων προς τις εκ του νόμου υποχρεώσεις τους και την προστασία του κοινωνικού συνόλου δια της αποτροπής, πρόληψης και καταστολής νέων εγκλημάτων.
2. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών, προσδιορίζονται το είδος, οι προδιαγραφές και η διαδικασία προμήθειας των ηλεκτρονικών και λοιπών τεχνικών μέσων και εξοπλισμών και συστημάτων επιτήρησης, η εγκατάσταση, η λειτουργία και η συντήρηση αυτών, η ενδεχόμενη πιλοτική περίοδος λειτουργίας του συστήματος, ο τρόπος παρακολούθησης και καταγραφής της γεωγραφικής θέσης των επιτηρουμένων προσώπων, η δαπάνη που θα βαρύνει κάθε επιτηρούμενο πρόσωπο και ο τρόπος καταβολής της, η έναρξη εφαρμογής του μέτρου και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την τεχνική και επιχειρησιακή υλοποίηση του.
Με το ίδιο διάταγμα ορίζονται τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, στα οποία μπορεί να ανατεθεί η υλοποίηση και η λειτουργία του συστήματος της ηλεκτρονικής επιτήρησης των υποδίκων, καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια, καθώς και η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εποπτεύει, ελέγχει και παρακολουθεί τη διαχείριση του συστήματος από τα ανωτέρω πρόσωπα.
Με το ίδιο ή όμοιο διάταγμα και μετά από γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα προσδιορίζεται κάθε θέμα σχετικό με το είδος των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τυγχάνουν επεξεργασίας, τη συλλογή, την αποθήκευση, τη χρήση και τους αποδέκτες των δεδομένων αυτών, το χρονικό διάστημα τήρησης αυτών, τα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας τους, τη διαδικασία καταστροφής των δεδομένων αυτών μετά το πέρας των σκοπών επεξεργασίας τους, τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων στα οποία αφορούν τα δεδομένα, τη γνωστοποίηση της επεξεργασίας και τον έλεγχο από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και κάθε άλλο θέμα σχετικά με τα δεδομένα αυτά, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του ν. 2472/1997.
Η σχετικά πρόσφατη αυτή μορφή εναλλακτικής ποινής κρίνεται ως χρήσιμη καθώς συντελεί στην αποσυμφόρηση των φυλακών και επίσης με αυτή την μορφή ποινής θα αποτραπούν κι άλλες καταδίκες από τη χώρα μας από νέες καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
