Στις μέρες μας τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί κατανοούν ότι η επιθετικότητα στο σχολικό περιβάλλον συνιστά πλέον μια σκληρή πραγματικότητα.
Πρέπει βέβαια σε κάθε περίπτωση να εξετάζεται το αν η συμπεριφορά κάποιου μαθητή είναι όντως επιθετική και έχει στόχο να “πονέσει” και να βλάψει ένα άλλο παιδί ή αν είναι απλά μία φυσιολογική εκδήλωση υπερβολικής ενέργειας ή ακόμη και μία έκφανση παιχνιδιού στους κόλπους της μαθητικής κοινότητας.
Το ανησυχητικό φαινόμενο των τελευταίων ετών που τείνει να γίνει μία αναπόφευκτη καθημερινότητα με ανεξέλεγκτες διαστάσεις είναι το λεγόμενο “bullying”, ο σχολικός εκφοβισμός που εμφανίζει στοιχεία όπως η φυσική ή/και ψυχολογική βία, καθώς και η σαφής πρόθεση να προκαλέσει φόβο, ανησυχία, υπερβολικό άγχος ή και πόνο στο θύμα είτε πρόκειται για σωματικό πόνο είτε για ψυχολογικό πόνο.
Σε πολλές περιπτώσεις τα πιο δυνατά παιδιά από άποψη μυϊκής δύναμης ή και από άποψη του πιο ισχυρού και δεσποτικού/επιθετικού χαρακτήρα, ποδηγετούν τους υπόλοιπους συμμαθητές τους που ενδέχεται ανά πάσα στιγμή να μετατραπούν στα αδύναμα και ανυπεράσπιστα θύματα αυτών των εκφοβιστικών ενεργειών ή /και παραλείψεων των χειροδύναμων ή ηγετικών συμμαθητών τους.
Από το 2000 άρχισε η οργανωμένη έρευνα της σχολικής αυτής συμπεριφοράς και των δραματικών συνεπειών της για τον σχολικό και οικογενειακό περίγυρο. Με τη νοοτροπία των μαθητών-θυμάτων να μην αποκαλύπτουν τους χλευασμούς και τον εξευτελισμό που υφίσταντο από διάφορους συμμαθητές τους προκειμένου να μην αποκτήσουν την ταμπέλα “καρφί” και την τάση τους να ανακοινώνουν τη θυματοποίησή τους μόνο στους γονείς τους, η σχολική βία και ο εν γένει εκφοβισμός, αποκτά όλο και πιο ανησυχητικές διαστάσεις και πολλές φορές οδηγεί σε απεγνωσμένες πράξεις και διαβήματα από τους αδύναμους μαθητές – τα ανυπεράσπιστα θύματα που μην μπορώντας να σηκώσουν το βάρος του διαρκούς άγχους και της αφόρητης ψυχολογικής πίεσης, πολλές φορές αποφασίζουν ακόμη και να θέσουν τέρμα στη ζωή τους...
Ακόμη και αν τα θύματα δεν προβούν σε κάποια απεγνωσμένη πράξη, σίγουρα η ψυχολογική τους κατάσταση είναι δεινή και πολύ συχνά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν στα μαθήματά τους ενώ γενικότερα παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία στην προσαρμοστικότητά τους στο σχολικό περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά τα πιο χειροδύναμα και επιθετικά παιδιά είναι ως επί το πλείστον ανυπάκουα, αντιδραστικά, και παρουσιάζουν αυθάδη και προκλητική συμπεριφορά απέναντι στην οικογένεια, το σχολείο και τον εν γένει κοινωνικό περίγυρο.
Το φαινόμενο του bullying δεν έχει ως θύματα μόνο τα παιδιά που υφίστανται τη σωματική, ψυχολογική βία και τον καθημερινό εξευτελισμό, αλλά και τα παιδιά που ασκούν βία, διότι και αυτά επί της ουσίας, νοιώθουν μοναξιά και απόρριψη από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, αφού συνειδητοποιούν ότι η επιθετικότητά τους δημιουργεί συνεχώς προβλήματα στους άλλους και η συμπεριφορά τους αυτή τα καθιστά παραδείγματα προς αποφυγή για τα άλλα παιδιά.
Θα έλεγε κανείς ότι βίαιη και επιθετική συμπεριφορά παρουσιάζουν οι μαθητές που έχουν και οι ίδιοι υποστεί βία στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Ενδέχεται να έχουν γίνει είτε μάρτυρες είτε θύματα κακομεταχείρισης και παραμέλησης στους κόλπους της οικογένειας. Τα προβλήματα των γονιών και η κακή σχέση που γενικά έχει το ζευγάρι, αντανακλά άμεσα στη συμπεριφορά των παιδιών που είτε βιώνουν καθημερινούς καυγάδες και βία είτε βιώνουν μία απάνθρωπη αδιαφορία όσον αφορά στα συναισθήματά τους και τις ανάγκες τους. Τα επιθετικά παιδιά –όντας αδύναμα στην πραγματικότητα- αυτόεπιβεβαιώνονται μέσα από την εξουσία που ασκούν στα άλλα παιδιά εντός του σχολικού περιβάλλοντος τους.
Από την άλλη σκοπιά, τα παιδιά που ανέχονται το bullying προέρχονται από υπερπροστατευτικές οικογένειες. Συνήθως, τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αναστολές και γενικά προτιμούν να μένουν στο περιθώριο και να μη συμμετέχουν σε σχολικές δραστηριότητες, όπως αθλητισμός, μουσική , καθώς φοβούνται την απόρριψη και τον χλευασμό των “δυνατών” συμμαθητών τους.
Θα πρέπει για να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η μάστιγα του bullying, να δοθεί μεγάλη έμφαση στην κοινωνική ευαισθητοποίηση τόσο των γονιών, όσο και των εκπαιδευτικών. Η ενημέρωση από την Πολιτεία και τους ειδικούς επιστήμονες σχετικά με το θέμα, αλλά και η καθημερινή παρακολούθηση της συμπεριφοράς των παιδιών από τους γονείς τους,προκειμένου να εντοπισθούν και αμβλυνθούν οι συνέπειες του bullying, αποτελούν σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της επίλυσης αυτού του σοβαρού κοινωνικού προβλήματος.
Τα παιδιά θα πρέπει να διδάσκονται τόσο από τους γονείς όσο και από τους δασκάλους τους να αποδέχονται και να σέβονται τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου, (είτε πρόκειται για τη θρησκεία, την καταγωγή, τη διαφορετική εμφάνιση, τις ειδικές ανάγκες που μπορεί να έχει ένα παιδί κ.λ.π.) καθώς αυτό θα συνδράμει αποτελεσματικά στη διαμόρφωση μίας υγιούς προσωπικότητας και στο μέλλον, όταν πλέον τα παιδιά ενηλικιωθούν και κληθούν να δράσουν μέσα στην κοινωνία είτε ωε εργαζόμενοι είτε ως γονείς.
Κρίνεται μεγάλης αξίας η πειθαρχία που θα διατηρεί ο εκάστοτε εκπαιδευτικός ο οποίος θα πρέπει να καλλιεργεί τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών, αλλά και την ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Οι αυστηρές παιδαγωγικές τιμωρίες -κατά την άποψη πάντα της γράφουσας- θα πρέπει να αποφεύγονται διότι δεν βοηθούν σε τίποτε, αλλά απεναντίας καλλιεργούν τη βία και την επιθετικότητα, στοιχεία που σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να βιώνονται στο σχολικό και εν γένει οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Η πρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού προϋποθέτει μεταξύ άλλων την καταγραφή, τη μελέτη, αλλά και την αντιμετώπιση των φαινομένων σε πρώιμο στάδιο. Η διεξοδική κατανόηση ζητημάτων που συνδέονται με τη σχολική βία και τον εκφοβισμό, η συντονισμένη διαχείριση των ζητημάτων αυτών μέσα από τη δημιουργία δικτύων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αποτελεσματικών δράσεων.
Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει αναλάβει την πρωτοβουλία δημιουργίας του Παρατηρητηρίου για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού σε κεντρικό επίπεδο.Σκοπός του Παρατηρητηρίου είναι η μέριμνα για την πρόνοια και ασφάλεια των μελών της σχολικής κοινότητας ενάντια στη σχολική βία και τον εκφοβισμό. Ειδικότερα, το Παρατηρητήριο έχει ως στόχο το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την πρόληψη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, τη μελέτη και τη προώθηση προς διαχείριση σε πιστοποιημένους φορείς περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού.
Το Παρατηρητήριο, για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του, υποστηρίζεται από Συντονιστική Επιτροπή (Σ.Ε.), η οποία ορίστηκε με την υπ’ αριθμ. 15885/Γ1/05-02-2013 Υπουργική Απόφαση. Ο ρόλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Παρατηρητηρίου είναι επιστημονικός, υποστηρικτικός – συμβουλευτικός και κυρίως προληπτικός.
Σε επόμενο άρθρο, θα ασχοληθούμε με το θέμα του εκφοβισμού μέσω των Social Media, καθώς και για τις ανεξέλεγκτα και απρόβλεπτα δραματικές διαστάσεις που αυτό το φαινόμενο έχει λάβει στις μέρες μας.
