Ο πρώτος που άνοιξε μεγάλο βιβλιοπωλείο με διεθνείς τίτλους στην Αθήνα ήταν ο παππούς της οικογένειας, Κώστας Ελευθερουδάκης
Του Γιώργου Λαμπίρη-Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος
Εάν κάποιος μπορεί να ταυτιστεί με την ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας και την πορεία του βιβλίου στην Ελλάδα, είναι και ο οίκος Ελευθερουδάκη. Ο πρώτος που λειτούργησε μεγάλο βιβλιοπωλείο με διεθνείς τίτλους στην Αθήνα ήταν ο παππούς της οικογένειας, Κώστας Ελευθερουδάκης ο οποίος συνεταιρίστηκε με τους Γερμανούς βιβλιοπώλες Κάρολο Μπεκ και Γουλιέλμο Μπαρτ το 1901.
Ο οίκος Ελευθερουδάκη μπήκε στις εκδόσεις το 1924 με τη δημιουργία του εκδοτικού οίκου αλλά και εργοστασίου γραφικών τεχνών.
Το 1930 ο Ελευθερουδάκης γνωρίζει σημαντική άνθηση και εγκαινιάζει τη σειρά «Επιστήμαι, Γράμματα, Τέχναι», φιλοξενώντας βιογραφίες, δοκίμια και μυθιστορήματα, φέρνοντας την Ελλάδα του Μεσοπολέμου σε επαφή με τη διεθνή διανόηση. Την ίδια περίοδο περίοδο κυριαρχεί στα ελληνικά γράμματα η γενιά του τριάντα. Εκπρόσωποί της ήταν ονόματα όπως ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Εμπειρίκος και ο Καββαδίας, αλλά και πεζογράφοι όπως ο Κόντογλου, ο Βενέζης, ο Καραγάτσης, ο Τερζάκης, ο Θεοτοκάς. Η κινητικότητα που εμφανίζεται επιβεβαιώνει ότι η ποίηση και η πεζογραφία διανύουν περίοδο αναζήτησης και εξελίξεων, που έρχονταν να καθορίσουν το τοπίο στην ελληνική και διεθνή λογοτεχνία.
Το λουκέτο
Εν έτει 2016, 117 χρόνια μετά, ο Ελευθερουδάκης κλείνει, ακολουθώντας πορεία αντιστρόφως ανάλογη εκείνης που διέγραψε από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Το γεγονός ανακοίνωσε μέσω facebook η μία από τις δύο αδελφές Ελευθερουδάκη, Σοφίκα. Υπόσχεται μάλιστα αναδίπλωση και επάνοδο με την ίδρυση – μελλοντικά – ενός νέου καταστήματος, όταν και εφόσον το επενδυτικό περιβάλλον το επιτρέψει.
Πριν από αυτό είχαν προηγηθεί λουκέτα σε καταστήματα στρατηγικού ενδιαφέροντος, όπως του Πύργου των Αθηνών, της Γλυφάδας, της Κηφισιάς, της Μυκόνου.
«Το βλέπω ως νέα αρχή»
Μιλώντας στο news.gr η Σοφίκα Ελευθερουδάκη, λέει χαρακτηριστικά: «Το βλέπω ως νέα αρχή. Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα καθημερινά και δεν μπορούμε να επικεντρώσουμε αποκλειστικά το ενδιαφέρον μας σε αυτό που πραγματικά θέλουμε να κάνουμε. Έχουμε σχέδια για το μέλλον και αναζητούμε συμμάχους σε αυτό. Για να βρούμε όμως τους συμμάχους, χρειάζεται το κατάλληλο επενδυτικό περιβάλλον. Κλείνουμε το κατάστημα, ωστόσο η εταιρεία Ελευθερουδάκης παραμένει στα γραφεία της Πανεπιστημίου 15 στον 1ο όροφο. Σε καμία περίπτωση δεν θα μείνουμε κλεισμένοι στα γραφεία μας. Θα συνεχίσουμε να ασχολούμαστε με τη χονδρική, το print on demand και το site μας και θα προετοιμαστούμε για ένα νέο φυσικό κατάστημα, το οποίο φιλοδοξούμε να είναι εντελώς διαφορετικό από οτιδήποτε έχουμε κάνει έως και σήμερα».
«Πολύ κοντά σε αυτό που θέλουμε να δημιουργήσουμε μελλοντικά, ήταν το κατάστημα των οδών Πανεπιστημίου και Αμερικής γωνία, το οποίο ανοίξαμε το 2011. Ωστόσο δεν πρόλαβε ούτε να αποδώσει, καθότι δεν προλάβαμε να κάνουμε αυτά που θέλαμε. Το πιο σύνηθες φαινόμενο είναι ότι το 2011-2012 μας έσπαγαν το κατάστημα, δεν άφηναν τον κόσμο να μπει. Το περιβάλλον ήταν εχθρικό», λέει η κυρία Ελευθερουδάκη αναφερόμενη στη μεταστέγαση στο κατάστημα της Πανεπιστημίου 11, σε ακίνητο της Αθηναϊκής Λέσχης.
Η ίδια θυμάται τα παιδικά της βιώματα στο βιβλιοπωλείο της οδού Νίκης. «Ως παιδί περνούσα πολλές ώρες σε αυτό το κατάστημα. Περνούσα πολλές ώρες μέσα σ’ αυτό και ήξερα το παιδικό τμήμα απ’ έξω, πού βρισκόταν το κάθε τι ανά πάσα στιγμή. Για την οικογένεια, ο Ελευθερουδάκης ήταν «το μαγαζί». Συνηθίζαμε να λέμε «πάω στο μαγαζί, το μαγαζί κάνει το ένα ή το άλλο, πρέπει να κάνουμε αυτά κι αυτά για το μαγαζί». Είναι άλλωστε μία οικογενειακή επιχείρηση και όπως ακριβώς ξεκίνησε, έτσι παρέμεινε. Όλη μου η ζωή είναι συνδεδεμένη με αυτή την επιχείρηση, με αυτό το μαγαζί. Μεγαλώσαμε και κυνηγούσαμε πάντοτε τη διαφορετικότητα. Το όνομά μας συνδέθηκε με το ξενόγλωσσο βιβλίο. Προσπαθήσαμε πάντοτε να κάνουμε κάτι άλλο και κάτι καινούργιο».
Τα διαβολικά… BARCODE
Θυμάται όταν κατά τη δεκαετία του ’80 ο οίκος Ελευθερουδάκη ξεκίνησε να τοποθετεί κώδικες ISDN και BARCODE για να διευκολύνει τη μηχανογράφηση των βιβλίων που βρίσκονταν στα ράφια, τις σφοδρές αντιδράσεις και τις αιτιάσεις εκδοτών περί «διαβολικών» αριθμών που κοσμούσαν τα βιβλία τους.
“Δεν μπορείτε να φανταστείτε την τεράστια αντίδραση συνάντησα τότε. Υπήρχαν άνθρωποι που μου έλεγαν ότι οι αριθμοί αυτοί είναι του διαβόλου και ότι μας παρακολουθεί ο κόσμος, και τι θα λέει… Ο λόγος για τον οποίο προχωρήσαμε σε αυτή την κίνηση τότε, ήταν για να μπορεί ο αποκωδικοποιητής να διαβάζει εύκολα και γρήγορα τους συγκεκριμένους κώδικες στα βιβλία. Αυτές οι ετικέτες έπρεπε να τυπώνονται και να μην είναι αυτοκόλλητες, κάτι που ήταν εξαιρετικά χρονοβόρο. Σιγά σιγά αυτό άλλαξε. Θεωρώ ότι προσφέραμε πολλά στο χώρο. Είτε στους Έλληνες εκδότες, είτε στους αναγνώστες μας, φέρνοντας σημαντικά βιβλία σε μία προσπάθεια να είμαστε διαρκώς και έγκαιρα ενημερωμένοι για τους τίτλους που κυκλοφορούσαν», λέει η κυρία Ελευθερουδάκη.
«Σίγουρα κάναμε πολλά λάθη, όπως κάνουν όλοι. Είμαι όμως πολύ περήφανη για τη διαδρομή που ακολουθήσαμε έως και σήμερα. Κρατήσαμε το όνομά μας και ό,τι παραλάβαμε από τον παππού και τον πατέρα μας, μεγαλώνοντάς το. Όπως εκείνοι πέρασαν πολέμους αλλά και οικονομικές δυσκολίες τεράστιες, όπως περνάμε κι εμείς σήμερα».
«Πληρώναμε ενοίκιο 70.000 ευρώ για την Πανεπιστημίου και σήμερα κοστίζει λιγότερα από 10.000»
Στο ερώτημα εάν ήταν λάθος της επιχείρησης η εγκατάσταση του κεντρικού κτιρίου στην Πανεπιστημίου, η Σοφίκα Ελευθερουδάκη, απαντάει: «Δεν ήταν λάθος η λειτουργία του συγκεκριμένου καταστήματος. Λάθος μας ήταν ότι δεχτήκαμε ετήσια αύξηση της τάξεως του 10% το 1995. Επίσης, όταν άρχισε να έρχεται η κρίση το 2009-2010 και ζητήσαμε από τους ιδιοκτήτες του κτιρίου να μειώσουν το ενοίκιό τους, το οποίο είχε φτάσει στις 70.000 ευρώ, αρνήθηκαν. Αναγκαστήκαμε το εγκαταλείψουμε, ενώ για τα επόμενα δύο χρόνια παρέμεινε ξενοίκιαστο. Αν περνούσατε από την Πανεπιστημίου, θα βλέπατε καθημερινά άστεγους να κοιμούνται σε χαρτόκουτα, στην εσοχή του κτιρίου. Τελικά νοικιάστηκε στον επιχειρηματία που το έχει σήμερα, για λιγότερα από 10.000 ευρώ. Επίσης υψηλό ήταν όμως το τίμημα του καινούργιου κτιρίου που μεταφερθήκαμε στη συνέχεια. Αυτό της Πανεπιστημίου 11. Ωστόσο ήταν λιγότεροι οι όροφοι και υπολογίσαμε ότι θα είχαμε μικρότερα λειτουργικά έξοδα, κάνοντας οικονομία σε μισθοδοσία, φως, νερό, τηλέφωνο. Σκεφθείτε όμως ότι τότε είμαστε ήδη πολύ βαθιά βουτηγμένοι στην κρίση. Ένα ακόμα λάθος ήταν ότι υποτιμήσαμε την κρίση. Γιατί έπρεπε εφόσον δεν μπορούσαμε να στηρίξουμε το κτίριο της Πανεπιστημίου, να πηγαίναμε κάπου αλλού».
Ρωτώντας τις για τις οφειλές τις εταιρείας προς προμηθευτές ή άλλους δικαιούχους, η κυρία Ελευθερουδάκη, αναφέρει ότι η επιχείρηση έχει κάνει αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 1 106β, με σκοπό την εξυγίανσή της. «Φιλοδοξούμε με τις αλλαγές που θέλουμε να κάνουμε, να προχωρήσουμε σε νέο ξεκίνημα. Η εκδίκαση της αίτησης υπαγωγής θα πραγματοποιηθεί εντός του 2017», εξηγεί.
