Eυρωπαϊκό πρόγραμμα του νέου Προγράμματος-Πλαισίου Horizon 2020 θα παρέχει στο εγγύς μέλλον υψηλής ακρίβειας προγνώσεις ηλιακών εκλάμψεων και άλλων φαινομένων του διαστημικού καιρού τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητά μας στη Γη.
(Περιγραφή εικόνας: Ο διαστημικός καιρός αφορά σε συνθήκες που επικρατούν στον Ήλιο και το διαστημικό περιβάλλον, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία και την αξιοπιστία επίγειων και διαστημικών τεχνολογικών συστημάτων. Το πρόγραμμα FLARECAST θα μας βοηθήσει να προβλέψουμε καλύτερα τις ηλιακές καταιγίδες.)
Ερευνητές του Κέντρου Ερευνών Αστρονομίας και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών ηγούνται ερευνητικού προγράμματος συνολικού προϋπολογισμού 2.5 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με σκοπό τη μελέτη της απαρχής των ηλιακών καταιγίδων και τη δημιουργία μιας υψηλής-ακρίβειας υπηρεσίας πρόγνωσης των ηλιακών εκλάμψεων στην Ευρώπη. Η εναρκτήρια συνάντηση για τη δημιουργία αυτής της υπηρεσίας, με την ονομασία FLARECAST, έλαβε χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες.
Εκτός του ΚΕΑΕΜ της Ακαδημίας Αθηνών, την κοινοπραξία του προγράμματος FLARECAST απαρτίζουν ερευνητικές ομάδες από τα ιδρύματα Trinity College Dublin, Ιρλανδία, Universita Degli Studi di Genova και Consiglio Nazionale delle Ricerche, Ιταλία, Centre National de la Recherche Scientifique και Universite Paris-Sud, Γαλλία, Fachhochschule Nordwestschweiz, Ελβετία και Meteorological Office, Μεγάλη Βρετανία.
Οι ηλιακές καταιγίδες είναι τεράστιες εκρήξεις υπέρθερμου αερίου από τον Ήλιο που ταξιδεύουν στο διάστημα με ταχύτητα που φτάνει έως και πολλά εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα. Αν αυτές κινούνται με κατεύθυνση προς τη Γη, κάτι το οποίο συμβαίνει συχνά, είναι πιθανό να καταστρέψουν ευαίσθητα ηλεκτρονικά δορυφορικά συστήματα και να προκαλέσουν διακοπές στις δορυφορικές και ραδιοφωνικές επικοινωνίες, καθώς και σε συστήματα πλοήγησης. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και διακοπές σε μεγάλα επίγεια δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο Κύριος Ερευνητής του ΚΕΑΕΜ της Ακαδημίας Αθηνών και Συντονιστής (Project Coordinator) του έργου, Δρ. Μανώλης Γεωργούλης, αναφέρει: «ανά τον κόσμο, και ειδικά στις ΗΠΑ, υπάρχουν υπηρεσίες στελεχωμένες από εξαιρετικά έμπειρους ερευνητές που προχωρούν σε προγνώσεις του διαστημικού καιρού. Καμία από τις υπηρεσίες αυτές, όμως, δεν είναι αυτοματοποιημένη – υπάρχει παρατηρητής βάρδιας σε μόνιμη βάση. Το πρόγραμμα FLARECAST θα βασιστεί σε πλήρως αυτοματοποιημένες μεθόδους πρόγνωσης, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση».
Ο Κύριος Ερευνητής Φυσικής του Trinity College του Πανεπιστημίου του Δουβλίνου και Επικεφαλής Επιστήμονας (Project Scientist) του έργου, Dr. Shaun Bloomfield, δήλωσε: «το πρόγραμμα συνδυάζει Ευρωπαϊκή εξειδίκευση σε θέματα βασικής ηλιακής φυσικής, τεχνητή νοημοσύνη και νευρωνικά δίκτυα, καθώς επίσης και μεθοδολογίες αιχμής στην εξόρυξη μεγάλου όγκου παρατηρησιακών δεδομένων με σκοπό την κατηγοριοποίηση των ηλιακών κηλίδων – κέντρων δράσης, που είναι γνωστό ότι προκαλούν ηλιακές καταιγίδες, και τη βελτίωση της ακρίβειας πρόγνωσης των ηλιακών εκλάμψεων σε πρωτόγνωρα επίπεδα».
Η υπηρεσία FLARECAST θα δώσει στον τελικό χρήστη τη δυνατότητα να επιλέγει από ένα πλήθος μεθοδολογιών πρόγνωσης εκλάμψεων τη μέθοδο ή τον συνδυασμό μεθόδων που επιθυμεί και να τις συνδυάζει με επιλεγμένους αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης με σκοπό την ποσοτική βελτίωση των δεικτών ικανότητας πρόγνωσης. Η ενεργός συμμετοχή ανεξάρτητων με το πρόγραμμα χρηστών είναι κάτι που εφαρμόζεται για πρώτη φορά παγκοσμίως.
Μια βασική συνιστώσα του προγράμματος είναι η θεμελιώδης έρευνα των ηλιακών εκλάμψεων με σκοπό να εμπλουτίσει και να επεκτείνει το παρόν επίπεδο κατανόησης καθώς και να προχωρήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων, πολλά υποσχόμενων μεθόδων πρόγνωσης. Συνεπώς, το πρόγραμμα FLARECAST θα αποτελέσει το πρώτο πλήρως αυτόνομο σύστημα ποσοτικής κατηγοριοποίησης ηλιακών κέντρων δράσης και πρόγνωσης εκλάμψεων. Επιπλέον, το σύστημα αυτό θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο από ερευνητές του διαστημικού καιρού ανά την Ευρώπη και τον κόσμο.
Ο Συντονιστής του έργου, Δρ. Μανώλης Γεωργούλης, κατέληξε: «είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που ξεκινάμε το πρώτο πρόγραμμα πρόγνωσης διαστημικού καιρού του νέου Ευρωπαϊκού Προγράμματος-Πλαισίου Horizon 2020. Το πρόγραμμα FLARECAST θα φέρει κοντά διακεκριμένους Ευρωπαίους ηλιακούς φυσικούς και επιστήμονες που εξειδικεύονται στην πρόγνωση με σκοπό τη δημιουργία ενός αυτοματοποιημένου συστήματος πρόγνωσης ηλιακών καταιγίδων το οποίο θα παρέχει ακριβείς πληροφορίες για την ηλιακή περιοχή από την οποία αυτές θα προέλθουν, τη χρονική περίοδο έξαρσης και το πόσο ισχυρές ενδέχεται αυτές να είναι».
Σημείο επαφής για περισσότερες πληροφορίες:
Μανώλης Γεωργούλης, ΚΕΑΕΜ της Ακαδημίας Αθηνών.
Ηλεκτρονική διεύθυνση: manolis.georgoulis@academyofathens.gr Τηλέφωνο: 210 6597103.
