Άγνωστα ιστορικά στοιχεία, τα οποία έχουν σχέση με τη φιλανθρωπική δράση της Ιεράς Μονής Δουσίκου, όπως αυτή εμφαίνεται μέσα από ένα φορητό ζωγραφικό έργο τέχνης, που είχε την τύχη να συντηρήσει, φέρνει στη δημοσιότητα ο Περικλής Μητρονάτσιος, συντηρητής έργων τέχνης μέσα από μια ανακοίνωση που περιλαμβάνεται στον 33ο τόμο "Τρικαλινά" του Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου (Φ.Ι.ΛΟ.Σ) Τρικάλων.
Το πιο σημαντικό "κομμάτι" της ανακοίνωσης αφορά τη λειτουργία φιλανθρωπικού ιατρείου για τους φτωχούς και απόρους της πόλης των Τρικάλων, το 1861, όπως σήμερα συνηθίζουν οι περισσότεροι δήμοι της χώρας να λειτουργούν λόγω της οικονομικής κρίσης.
Το εν λόγω έργο, σύμφωνα με τον κ. Μητρονάτσιο, ανήκει σε ιδιώτη και αποτελεί οικογενειακό κειμήλιο. Εξετάστηκαν και κάποια χειρόγραφα, στα οποία υπήρχαν σχετικές πληροφορίες. Με μια πρώτη ματιά διαπιστώνει κανείς ότι πρόκειται για ένα άκρως σημαντικό και αξιόλογο έργο, αφού ακόμη και ως σύνθεση συναντάται για πρώτη φορά. Το ζωγραφικό αυτό έργο είναι διαστάσεων 37x63 cm και έχει φιλοτεχνηθεί σε μονοκόμματον ξύλινο φορέα και φέρει δυο τρέσσα. Τεχνοτροπικά ανήκει στη λαϊκή τέχνη και είναι έργο φιλοτεχνημένο με την τεχνική της φορητής εικόνας. Υπογράφεται δε από τον Αναστάσιο Σαμαριναίο και φαίνεται ότι ήταν το σήμα κατατεθέν του Ιατρείου της Μονής Δουσίκου.
Ο καλλιτέχνης επινόησε τη σύνθεση συνδυάζοντας το αρχαιοελληνικό στοιχείο με το χριστιανικό. Παριστάνονται τέσσερα μετάλλια σε διάταξη σταυρού, αποτυπώνοντας τους πατέρες που είχαν σχέση με την ιατρική. Πρώτος εικονίζεται ο Άγιος Βησσαρίων ο θαυματουργός, ο ιδρυτής της Μονής Δουσίκου, του οποίου ο βίος σχετίζεται με πολλά θαύματα θεραπείας ανθρώπων από ασθένειες και λοιμούς. Αποδίδεται μέσα στο μετάλλιο μετωπικός ευλόγων με το δεξί χέρι, ενώ με το αριστερό κρατά κλειστό Ευαγγέλιο, φόρα δε ιερά άμφια. Δεύτερος δεξιά του αποδίδεται ο Ασκληπιός, ο αρχαίος θεός της ιατρικής, επίσης μέσα σε μετάλλιο και σε μετωπική στάση, ενώ τρίτος αριστερά παριστάνεται ο ιατρός Ιπποκράτης σε προτομή. Το κάτω μετάλλιο φέρει την ιαματική ράβδο, πάνω στην οποία τυλίγεται φίδι, σύμβολο της ιατρικής μέχρι σήμερα και άμεσα συνδεόμενο μυθολογικά με τον Ασκληπιό, ενώ εκατέρωθεν των πλευρών του οι επιγραφές "ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ" και "ΚΩΩΝ".
Η προαναφερόμενη σύνθεση, όπως επισημαίνει ο συντηρητής έργων τέχνης κ. Μητρονάτσιος, βρίσκεται μέσα σε διάκοσμο που δεν είναι άλλο από το κέρας της Αμάλθειας, η οποία ήταν η τροφός του Δία στο Ιδαίον Ανδρον και εθεωρείτο σύμβολο της αφθονίας των αγαθών και της ευημερίας του ανθρώπου.
Κάτω δεξιά, σχεδόν έξω από την σφαίρα, όπου οι προηγούμενες μορφές, γονατιστός σε στάση δεήσεως και με στραμμένο το βλέμμα προς το κέντρο της σύνθεσης, αποτυπώνεται ο ιατρός Ιωάννης Δημητριάδης, φορώντας ιδιαίτερο ένδυμα.
Κοιτώντας την επιγραφή από αριστερά προς τα δεξιά, προσθέτει ο κ. Μητρονάτσιος, και στεκόμενοι στη λέξη "διευθυνόμενον", μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι κάτι μεγαλύτερο από ένα απλό ιατρείο.
Όταν το εύρημα αυτό παρουσιάστηκε πρώτα στην Ιερά Μονή Δουσίκου διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν γνωστή η ύπαρξή του, θεωρήθηκε δε ότι συμπληρώθηκε μια πτυχή της ιστορίας της Μονής, της οποίας ορισμένα στοιχειά ήταν γνωστά από κάποιο έγγραφο που βρισκόταν σ' αυτή. Πρόκειται για μιαν εγκύκλιο επιστολή, η οποία κοινοποιήθηκε από τον Ηγούμενο της Μονής Κυπριανό προς τις τότε ενορίες της περιοχής προκειμένου να γνωστοποιήσει την ίδρυση του Ιατρείου. Όπως διαπιστώνεται από τον χρόνο ιδρύσεως του ιατρείου (1861), αυτή έγινε είκοσι χρόνια πριν από την απελευθέρωση των Τρικάλων.
Δημιουργούνται ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Μητρονάτσιο, τρία βασικά ερωτήματα. Ποια η αναγκαιότητα της ιδρύσεως ιατρείου, ποια περιοχή της πόλεως των Τρικάλων ονομαζόταν "Τέσσερα Κανάλια" και ποιος ήταν ο ιατρός Ιωάννης Δημητριάδης.
Στο πρώτο ερώτημα απαντά ο ίδιος ο Καθηγούμενος της Μονής, ο οποίος έστειλε επιστολή. Τα υγειονομικά προβλήματα εκείνης της περιόδου που μαστίζουν την περιοχή είναι η διφθερίτιδα, ο τυφώδης πυρετός (λόγω των λιμναζόντων υδάτων, η ελονοσία, η οποία αποτελούσε μάστιγα, αφού είχε προσβάλει σχεδόν το σύνολο του πεδινού πληθυσμού. Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι, την περίοδο 1899-1908 και επί συνόλου 10.000 κατοίκων, η θνησιμότητα λόγω ελονοσίας στην περιοχή της Θεσσαλίας ανέρχεται στο 19%, ενώ στην υπόλοιπη χώρα στο 7,23%. Τα αντίστοιχα στοιχεία για περιπτώσεις θανάτων από φυματίωση ήταν 25% για την Θεσσαλία και 34,09% για τη υπόλοιπη Ελλάδα. Έτσι, στις εφημερίδες που κυκλοφόρησαν μετά την απελευθέρωση σε ημερήσια βάση, ο τύπος ασχολείται με την θνησιμότητα από τις ασθένειες και εκδίδει μηνιαίο δελτίο θνησιμότητας. Ενδεικτικές οι σχετικές αναφορές των τοπικών εφημερίδων της εποχής.
Τα "Τέσσερα Κανάλια" ήταν παλιά συνοικία των Τρικάλων κοντά στο Βαρούσι.
Ο ιατρός Ιωάννης Δημητριάδης καταγόταν από τον Τύρναβο και ήταν συγγενής του γνωστού διδασκάλου Ιωάννη Δημητριάδη-Πέζαρου. Το όνομα και η υπογραφή του συναντώνται σε επίσημα και άλλα νομικής φύσεως έγγραφα της Ι. Μ. Δουσίκου, γεγονός το οποίο καταδεικνύει την σχέση με την Μονή.
Δράση
Όσον αφορά τη φιλανθρωπική και κοινωνική δράση και προσφορά της Ιεράς Μονής Δουσίκου κατά τον 19ο αιώνα, σύμφωνα με τον κ. Μητρονάτσιο, είναι γνωστή. Ύστερα από αίτημα των αρχόντων των Τρικάλων, το 1857, είχε αναλάβει υπό την προστασία της και τη Σχολή Τρίκκης. Επίσης, στον κατάλογο ευεργετών του "Παρθεναγωγείου Τρίκκης" (1861) αναφέρεται και ο προαναφερθείς ηγούμενος Κυπριανός. Τόσο από το Ιατρείο που ίδρυσε και λειτούργησε με έξοδα της όσο και από την ανάληψη υπό την προστασία της τής Σχολής Τρίκκης, την ίδια περίοδο φανερώνουν ότι η Μονή Δουσίκου στα μέσα του 19ου αιώνα βρισκόταν σε οικονομική ακμή και ότι, το σπουδαιότερο, με τα έσοδα της πραγματοποιούσε ύψιστο κοινωνικό έργο στην περιοχή Τρικάλων. Καταδεικνύεται ακόμη η μεγάλη μορφή του καθηγουμένου της Κυπριανού, του οποίου κάποτε η προσωπικότητα πρέπει να μελετηθεί ιδιαιτέρως.
Αλλά και μετά την απελευθέρωση, το 1922, η Υγειονομική Υπηρεσία Τρικάλων ζήτησε τη συνδρομή της για να ιδρυθεί σανατόριο εντός του μοναστικού συγκροτήματος, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα ανεξέλεγκτα κρούσματα φυματίωσης που μάστιζαν τότε τον Νομό Τρικάλων. Αλλά και πολύ αργότερα, το 1968, η Ι. Μονή Δουσίκου, επί ηγουμένου Αγαθαγγέλου Αδάμου, με ιδίους πόρους ανήγειρε σε ιδιόκτητο χώρο, παραπλεύρως του Πορταϊκού ποταμού στην Πύλη Τρικάλων, κτιριακό συγκρότημα, το οποίο για πολλά έτη λειτούργησε ως οικοτροφείο, ενώ σήμερα στεγάζει το ίδρυμα "ΣΤΕΓΗ", το οποίο φροντίζει παιδιά με ειδικές ανάγκες.
