Σε πολλές σχολές παρατηρείται το φαινόμενο η μειοψηφία των φοιτητών να ολοκληρώνει τις σπουδές της στα προβλεπόμενα έτη και η μεγάλη μάζα να χρειάζεται άλλα 2 έτη σπουδών. Ο καθηγητής φυσικής του ΑΠΘ κ. Βλάχος μέσα από την εισήγησή του στο συνέδριο "Σύνδεση Τριτοβάθμιας με Δευτεροβάθμια εκπαίδευση" προσπάθησε να αναζητήσει τα βασικά αίτια αυτού του φαινομένου. Ένας λοιπόν από τους λόγους είναι και η εισαγωγή των φοιτητών σε τμήμα που δεν αποτελούσε πρώτη τους προτίμηση. Το πιο πάνω το επιβεβαιώνουν και οι απαντήσεις που έδωσαν οι φοιτητές του τμήματος Φυσικής.
Συγκεκριμένα στο ερώτημα " αν το τμήμα της φυσικής ήταν η πρώτη προτίμησή τους" το 67,7% απάντησε όχι και μόλις το 32,3% απάντησε ναι. Αυτό όμως που κάνει εντύπωση είναι ότι ελάχιστοι σκέφτονται να δώσουν ξανά πανελλήνιες για να περάσουν σε μια σχολή της επιλογής τους. Το 91,9% απάντησε ότι δε σχεδιάζει να επαναλάβει τις εξετάσεις, το 3,23% απάντησε ότι το σκέφτεται και μόλις το 4,84% των φοιτητών απάντησαν ότι θα ξαναδώσουν πανελλήνιες. Οι περισσότεροι λοιπόν συμβιβάζονται με αυτό που έχουν.
Επίσης υπάρχει και η διάχυτη αντίληψη όχι μόνο σε μαθητές άλλα και γονείς ότι το πρώτο έτος είναι έτος χαλάρωσης από τη δύσκολη περίοδο των πανελληνίων εξετάσεων. Οι περισσότεροι πρωτοετείς χρωστούν πολλά μαθήματα που φυσικά μεταφέρονται στα επόμενα έτη με αποτέλεσμα να καθυστερεί και ο χρόνος της αποφοίτησής τους. Ο κ. Βλάχος στην εισήγησή του επιμερίζει τις ευθύνες και στο σύστημα των πανεπιστημίων όπως χαρακτηριστικά αναφέρει "Η χαλάρωση στο πρώτο έτος συντηρείται και µε µια άλλη παγκόσµια Ελληνική πρωτοτυπία. Η απεριόριστη µεταφορά των µαθηµάτων µέχρι την αποφοίτηση και η απεριόριστη επανάληψη των προσπαθειών για να περάσουν το ίδιο µάθηµα είναι δύο πρωτοτυπίες του Ελληνικού Πανεπιστηµίου. Το Ελληνικό Πανεπιστήµιο, εκτός από τις τεχνικές γνώσεις, "διδάσκει" τους νέους και τις νέες ότι τίποτα δεν είναι ανάγκη να γίνει στην ώρα του, για όλα υπάρχει πάντα το αύριο".
Στους πιο πάνω λόγους ο κ. Βλάχος προσθέτει τη μετάβαση των φοιτητών από την επωνυμία του φροντιστηρίου στην ανωνυμία του πανεπιστημίου, αφού απουσιάζει ο σύμβουλος καθηγητής, καθώς και τον διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της εξεταζόμενης ύλης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει οι μαθητές στηρίζονται στην απομνημόνευση για να πετύχουν την εισαγωγή τους ενώ στα πανεπιστήμια λόγω της πολυπλοκότερης ύλης η μέθοδος αυτή αποδεικνύεται ατελέσφορη.
Τέλος για την καθυστέρηση στην αποφοίτηση των φοιτητών ευθύνονται και τα προγράμματα σπουδών που είναι βεβαρυμμένα με πολλά μαθήματα. Στα τμήματα των θετικών επιστημών οι φοιτητές έχουν να παρακολουθήσουν 6-7 μαθήματα και οι συνολικές ώρες την εβδομάδα ανέρχονται περίπου στις 25. Αν οι φοιτητές, αναφέρει ο κ. Βλάχος, παρακολουθούσαν όλα τα μαθήματα και μελετούσαν μια ώρα για κάθε ώρα παράδοσης θα έπρεπε να αφιερώνουν 50 ώρες την εβδομάδα για μελέτη και παρακολούθηση. Αντίθετα στα πανεπιστήμια του εξωτερικού οι φοιτητές παρακολουθούν λιγότερα μαθήματα, 3-4, άρα και οι απαιτήσεις είναι λιγότερες.
Όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με τον κ.Βλάχο, έχουν ως αποτέλεσμα μόλις το 80% των πρωτοετών φοιτητών να καταφέρνει να ολοκληρώσει µε επιτυχία 2-3 µαθήµατα από τα 14 του πρώτου έτους. Ο κ. Βλάχος προτείνει ως λύσεις:
1.Τη στενή και υπεύθυνη καθοδήγηση των φοιτητών με την ενεργοποίηση του συμβούλου σπουδών
2.Τη δημιουργία ομάδων μαθημάτων και κύκλων σπουδών με σαφέστατους επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς στόχους.
3.Η μετάβαση από τον πρώτο κύκλο στον δεύτερο να απαγορεύεται σε περίπτωση που ένας φοιτητής χρωστά μαθήματα
4.Αντικατάσταση της παραδοσιακής διδασκαλίας από την ομαδική μελέτη και τις σύνθετες εργασίες (projects)
5.Ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου στα τρία χρόνια και ακολούθως οι φοιτητές να έχουν τη δυνατότητα να συνεχίζουν σε διαφορετικά τμήματα, διατμηματικά, μεταπτυχιακά ώστε να εμβαθύνουν στο αντικείμενο που θέλουν να σπουδάσουν και να δημιουργείται παράλληλα κινητικότητα μέσα στο Πανεπιστήμιο από τμήμα σε τμήμα.
Σχήμα 1: Οι απαντήσεις των φοιτητών και φοιτητριών του τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ στα ερωτήματα (α) "Ήταν το Τμήμα Φυσικής η πρώτη σας επιλογή;" (β) "Σκέπτεστε να επαναλάβετε τις εισαγωγικές εξετάσεις"
Σχήμα 2: (α) Ο αριθμός των εξαμήνων που χρειάστηκαν οι φοιτητές/τριες για να αποφοιτήσουν από το Τμήμα Φυσικής τη χρονική περίοδο 1996-2000. Σταδιακή διαρροή των φοιτητών από το τμήμα Φυσικής πριν ολοκληρώσουν τις σπουδές τους (βλέπε Σχ. 2β).
πηγή: www.astro.auth.gr/~vlahos/taseis.doc
