Του Θεόδωρου Κατσανέβα
Αυτές τις μέρες, πολλές χιλιάδες νέοι και νέες θα συμπληρώσουν το μηχανογραφικό τους δελτίο για τα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Για την επιλογή κατεύθυνσης σπουδών, σκόπιμο είναι να συνεκτιμήσουν τους ακόλουθους βασικούς παράγοντες
1) Ενδιαφέροντα, προτιμήσεις,κλίσεις, ταλέντα, 2) Επιδόσεις, δεξιότητες, θέληση, 3)Προοπτικές επαγγελμάτων, 4)Οικογενειακά-οικονομικά δεδομένα και τόπος κατοικίας
Το «γνώθι σ’αυτόν», η αυτογνωσία για τις κλίσεις προτιμήσεις, ενδιαφέροντα, αποτελεί το βασικό κριτήριο στην αναζήτηση του επαγγελματικού μέλλοντος ενός νέου/νέας. Σημασία έχει επίσης το επίπεδο των επιδόσεων και της θέλησης που διαθέτει. Οι επιδόσεις στο σχολείο και στα επιμέρους μαθήματα στο σχολείο, είναι ένα πρώτο κριτήριο για το είδος και κυρίως για το επίπεδο σπουδών. Αλλά και η δύναμη της θέλησης έχει πολύ μεγάλη σημασία. Γιατί «όταν θέλεις κάτι πολύ, οι πάντες υποχωρούν».
Επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρελθόντος
Αφού ο ενδιαφερόμενος μάθει «τα θέλω και τα μπορώ» του, οφείλει να διερευνήσει τις προοπτικές της αγοράς εργασίας. Επαγγέλματα του μέλλοντος είναι όσα συνδέονται με τον ευρύτερο τομέα της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και της σύγχρονης τεχνολογίας. Γενικότερα, θετικές είναι οι προοπτικές του ευρύτερου κλάδου της οικονομίας, της λογιστικής, του τουρισμού, των πωλήσεων, των δημοσίων σχέσεων, της μηχανολογίας, της τεχνολογίας. Όπως και των περισσότερων επαγγελμάτων υγείας και κατά δεύτερο λόγο της πρόνοιας, με εξαίρεση των γιατρών, των οδοντιάτρων, των φαρμακοποιών. Ιδιαίτερα κορεσμένα είναι τα επαγγέλματα του χημικού, του βιολόγου, του ψυχολόγου, του δικηγόρου, του δημοσιογράφου,των καλών τεχνών και τελευταία, του πολιτικού μηχανικού και του αρχιτέκτονα,
Τα παιδαγωγικά επαγγέλματα όπως η φιλοσοφία, η φιλολογία, η θεολογία, η ιστορία, η αρχαιολογία έχουν ιδιαίτερα αρνητικές προοπτικές. Όμως, οι απόφοιτοι παρόμοιων θεωρητικών σπουδών, όπως και των πολιτικών επιστημών, της νομικής κλπ., έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν πιο εύκολα απ’ ότι οι ομόλογοι τους από στενές, τεχνοκρατικές κατευθύνσεις, να στραφούν σε διαφορετικά επαγγέλματα. Τα επαγγέλματα του νηπιαγωγού και του βρεφονηπιοκόμου, έχουν σχεδόν απαγορευτικές προοπτικές, ενώ κλείνει και η απορροφητικότητα των δασκάλων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι εμποροπλοίαρχοι, οι μηχανικοί και τα στελέχη του εμπορικού ναυτικού, είναι από τα λίγα επαγγέλματα που εμφανίζουν υψηλά ανοδικές επαγγελματικές προοπτικές σήμερα. Οι μεταφορές και τα logistics παρουσιάζουν επίσης ικανοποιητική εικόνα. Ιδιαίτερα ανοικτός είναι ο ορίζοντας για κτηνίατρους, γεωπόνους, τεχνικούς γεωργίας και ιχθυοκαλλιεργειών και γενικότερα για σύγχρονα οικολογικά και ανταγωνιστικά διεθνώς γεωργικά προϊόντα. Η επιστροφή στη γη και στη θάλασσα στη σημερινή εποχή, προβάλλουν ως αξιόμαχη εργασιακή διέξοδος.
Επιλογή επαγγελμάτων με θετικές προοπτικές[1]
Πληροφορικός, Πληροφορικός-Οικονομολόγος,Πληροφορικός-Μηχανικός, Πληροφορικός διαδικτύου, Πληροφορικός ψηφιακής εικόνας, Οικονομολόγος διοίκησης ή πωλήσεων, Φοροτεχνικός, Στέλεχος τουριστικών επιχειρήσεων, Πωλητής, Εμποροπλοίαρχος, Μηχανικός εμπορικού ναυτικού,Μηχανολόγος-Μηχανικός, Γεωλόγος, Μεταλλειολόγος Τεχνολόγος τροφίμων, Χημικός μηχανικός, Τεχνικός φυσικού αερίου, Τεχνολόγος-ακτινολόγος- ιατρικών μηχανημάτων, Κοινωνικός Λειτουργός, Ειδικός για ΑΜΕΑ, Νοσηλευτής, Γεωπόνος, Κτηνίατρος,Ζωοτεχνικός, Ιχθυολόγος,
Επιλογή επαγγελμάτων με αρνητικές προοπτικές
Γιατρός, Οδοντίατρος, Φαρμακοποιός, Βιολόγος, Χημικός, Χρηματιστής, Ασφαλιστής, Πολιτικός Μηχανικός, Αρχιτέκτονας-Μηχανικός,Τεχνολόγος, Κλωστοϋφαντουργός, Αεροναυπηγός, Δικηγόρος, Δημοσιογράφος, Ψυχολόγος, Πολιτικός Επιστήμονας, Κοινωνιολόγος, Διεθνολόγος, Φιλόλογος, Θεολόγος, Ιστορικός, Αρχαιολόγος, Γυμναστής, Νηπιαγωγός, Ηθοποιός, Σκηνοθέτης
Οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα και τόπος κατοικίας
Τα οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα βαρύνουν επίσης κατά περίπτωση στην πλάστιγγα των επαγγελματικών επιλογών. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι μια σοβαρή προοπτική για το εργασιακό μέλλον των νέων. Είναι σε βάρος του ατομικού τους συμφέροντος, να παραγνωρίζεται το προβάδισμα που τους παρέχει ένα οικογενειακό εφαλτήριο. Αλλά είναι επίσης σοβαρό λάθος, να επιλέγουν σπουδές και επάγγελμα υπό την πίεση των γονιών.
Ο τόπος που είναι εγκατεστημένη μια σχολή επίσης βαρύνει σημαντικά στις επιλογές σπουδών ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή οικονομικής κρίσης
Ο χρυσός κανόνας
Σύμφωνα με το χρυσό κανόνα για τις επιλογές σπουδών και σταδιοδρομίας : άτομα με υψηλές επιδόσεις και ισχυρή θέληση, μπορούν να επιλέγουν από ευρύτερο πεδίο επαγγελμάτων που τους ταιριάζουν ακόμα και από εκείνα με αρνητικές προοπτικές και όχι θετική βάση οικογενειακών δεδομένων. Αντίθετα, άτομα με χαμηλές επιδόσεις και αδύναμη θέληση, είναι προτιμότερο να στρέφονται σε σπουδές και επαγγέλματα που κατ’ αρχήν τους ταιριάζουν και κατά δεύτερο λόγο, έχουν καλές επαγγελματικές προοπτικές και οικογενειακά δεδομένα
Στη σύγχρονη εποχή, ένας εργαζόμενος είναι πολύ πιθανό να αλλάξει ένα ή περισσότερα επαγγέλματα στο ταξίδι της εργασιακής του σταδιοδρομίας. Σήμερα υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός επαγγελμάτων από τα οποία καλείται να κάνει τις επιλογές του. Γι’ αυτό οφείλει να έχει μπροστά του έναν ανοικτό ορίζοντα και να επιλέξει από έναν κατάλογο πολλών επαγγελμάτων που του ταιριάζουν, συνυπολογίζοντας και τη βαρύτητα των άλλων κριτηρίων που συνυπάρχουν. Και να αποφύγει οπωσδήποτε σπουδές και επαγγέλματα που είναι εντελώς αταίριαστα με το χαρακτήρα του.
Εκτός από τα παραπάνω, σε όλα τα επαγγέλματα μέσης και κυρίως υψηλής εκπαίδευσης και εργασιακής ιεραρχίας, απαραίτητη είναι η γνώση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η διαρκής ανανέωση των γενικών και ειδικών γνώσεων και εμπειριών. Τέλος, ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος και επιτυχημένος επαγγελματίας είναι εκείνος που έχει πνευματικές ανησυχίες και ευαισθησίες, εμμένει σε υψηλές αξίες και αρχές, αναζητά τη μόρφωση, τη γνώση, την τέχνη, αναπτύσσει κριτική, δημιουργική σκέψη και δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ενεργεί με εντιμότητα, ήθος, διορατικότητα και ευρηματικότητα.
[1] Τα παραπάνω στοιχεία και συμπεράσματα προέρχονται από μελέτες και δημοσιεύσεις του υπογράφοντος, βλ. «Επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρελθόντος» και «Ο χρυσός κανόνας για επιλογές σταδιοδρομίας», εκδόσεις Πατάκη και www.careergatetest.com
Ο Θεόδωρος Κατσανέβας είναι Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς
