«Δικαιοσύνη και Λογοτεχνία» συνυπήρξαν σε ομότιτλη ημερίδα
Αποτελεί... διδακτέα ύλη στη γνωστική φαρέτρα των σύγχρονων ο... Σαίξπηρ και ο Αισχύλος, ο Ανούιγ και ο Σοφοκλής, ο Ελύτης και ο Ίψεν, ο Ιούλιος Βερν, οι Τσάμηδες και οι Έλληνες - καταδότες των Εβραίων;
Συνιστά νομολογία η Ορέστεια του Αισχύλου (ένας μύθος 2.473 χρόνων) και... ο στίχος "το στήθος νέας γυναίκας είναι ήδη άρθρο του μελλοντικού Συντάγματος";
Είναι... πράγματα αυτά για να ακούγονται στην αίθουσα σεβαστών δικαστηρίων;
Στην πρώτη στην 20ετή ιστορία της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών ημερίδα, με θέμα "Δικαιοσύνη και λογοτεχνία", που πραγματοποιήθηκε στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών της Θεσσαλονίκης, χώρεσαν όλα.
- Από τον Αισχύλο και τους "Πέρσες", το αδίκημα της αλαζονείας της εξουσίας αλλά και το πρώτο καταγεγραμμένο οικολογικό αμάρτημα - παράβαση των νόμων της φύσης (αυτό του Ξέρξη, που... μαστίγωνε τον Ελλήσποντο), την Ορέστεια, στους στίχους της οποίας θεατροποιείται, για πρώτη φορά, η πράξη της δικαιοσύνης, ως τον κλασικό Σοφοκλή και τον μοντερνιστή Ευριπίδη, τα εγκλήματα της Αντιγόνης και της Μήδειας. Από την ισχύ των νόμων των Θεών κι αυτή των ανθρώπων, ως τον "μάγο" Φεντερίκο Φελίνι, ο οποίος όταν κινηματογραφούσε το "Σατυρικόν", προληπτικά και προκειμένου να αυτοπροστατευθεί από τις κυτταρικές του αναστολές, είχε τοποθετήσει στην κάμερά του μια πινακίδα, όπου είχε αναγράψει: "Φεντερίκο ξέχνα πως είσαι Χριστιανός...".
"Το θεατρικό κείμενο δεν ασχολείται με ευτυχισμένους ανθρώπους. Θα ήταν πληκτικό. Και... ο συνήθης ήρωας σε όλα τα θεατρικά έργα είναι ο παραβάτης, ο θύτης" έλεγε, στη γοητευτική του εισήγηση -καταβύθιση στην... εγκληματολογική ιστορία του θεάτρου- εισήγησή του, με θέμα "Έγκλημα, ενοχή και τιμωρία στο θέατρο", ο κριτικός θεάτρου-δημοσιογράφος Κώστας Γεωργουσόπουλος.
- Χώρεσε στην ημερίδα για τη "Δικαιοσύνη και τη Λογοτεχνία" και το... απόλυτα νομικό μυθιστόρημα ο "Ωραίος Λοχαγός" του Μένη Κουμανταρέα με τα "καφκικά αδιέξοδα", τις τρεις ακυρώσεις δι' ανεπαρκή αιτιολογία και τον συγγραφέα με την "οπτική εντομολόγου" (στην εισήγηση του καθηγητή της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Πάνου Λαζαράτου), και ο "ήλιος νοητός της Δικαιοσύνης", που επικαλείται ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης (αν το "Άξιον Εστί" ήταν μια μορφή διαμαρτυρίας του ποιητή για τη μοίρα της χώρας, ο Ελύτης τολμά να δηλώσει πως "το στήθος νέας γυναίκας είναι ήδη άρθρο του μελλοντικού Συντάγματος", τόνιζε στην εισήγησή της, με τίτλο "Δικαιοσύνη, μια ακριβής στιγμή", η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου).
Στις συγκρούσεις και τα αινίγματα συνείδησης που τέθηκαν ανά τους αιώνες από τη δικαιοσύνη και τη λογοτεχνία αναφέρθηκε στην εισήγησή του, με τίτλο "Δίκαιο-ηθική-συνείδηση", ο συγγραφέας-ανθρωπολόγος Δημοσθένης Κούρτοβικ. Ξεκινώντας από την αθώωση του πατροκτόνου Ορέστη και τον ολοφυρμό των Ευμενίδων ("αλίμονό μας καινούργιοι νόμοι μας επιβάλλονται..."), διέσχισε τον Σαίξπηρ και την αναπαραγωγή στερεοτύπων με τον "εβραίο τοκογλύφο" Σάιλοκ στον "Έμπορο της Βενετίας", τον Ιούλιο Βερν και τον ήρωα του Φιλέα Φογκ στον "Γύρο του κόσμου σε 80 μέρες" που σώζει την Ινδή χήρα από την πυρά στην οποία επέβαλε ο νόμος της χώρας να καεί μαζί με το νεκρό σύζυγό της, διαπράττει το αδίκημα του "πολιτισμικού ιμπεριαλισμού", κι έφτασε ακόμα και στις σύγχρονες "50 αποχρώσεις του γκρι" του συναινετικού μαζοχισμού, αλλά και στο σύγχρονο ευρωπαϊκό δικαστήριο, που αθώωσε μουσουλμάνο, ο οποίος χειροδικούσε μέχρι τραυματισμού τη γυναίκα του, με την... άδεια της Σαρία.
"Η λογοτεχνία κάνει ό,τι μπορεί για να τα πει... Χρέος μας είναι να βοηθήσουμε την κοινωνία, να πιάσουμε το κέντημα απ' την ανάποδη, να δικάσουμε όπως ο Κούκος και το αηδόνι. Έχει πιο πολλά όπλα η λογοτεχνία να μιλήσει απ' ό,τι οι άλλοι..." τόνισε -μεταξύ άλλων- στην εισήγησή της, με θέμα "Όταν η λογοτεχνία ανοίγει τον δρόμο στην ιστορία: μειονότητες", η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής Αθηνών και συγγραφέας Λένα Διβάνη, η οποία μίλησε για την "ιστορία ως λογοτεχνία" και τη "λογοτεχνία ως ιστορία που καταφέρνει να προετοιμάσει την κοινή γνώμη, αλλάζοντας την αφήγηση". Αναφερόμενη, μάλιστα, στην "ιστορικά διακεκαυμένη ζώνη της μεταπολιτευτικής Ελλάδος, όταν τα εθνικά θέματα ήταν στο... φόρτε τους και οι εθνικοί εχθροί αενάως καραδοκούντες", όπως χαρακτηριστικά είπε, εντόπισε παραδείγματα χαρακτηρισμένων ως "επικίνδυνων" μειονοτήτων (Εβραίοι, Τσάμηδες, μουσουλμάνοι της Θράκης, Βλάχοι κ.ά.).
Με τις σημειώσεις της εισήγησής του στο... περιθώριο του φακέλου μιας δικογραφίας, ο δικηγόρος και λογοτέχνης ("Το ασημόχαρτο ανθίζει"- μυθιστόρημα για τους μουσουλμάνους Τσάμηδες της γενέθλιας γης του, αλλά και το βραβευμένο "Κόκκινο στην πράσινη γραμμή" για την περίοδο της εισβολής του Αττίλα στην Κύπρο) Βασίλης Γκουρογιάννης μίλησε για δικαστικές αποφάσεις που είναι πραγματικά λογοτεχνικά κείμενα, για τον δικαστή που πρέπει να είναι άριστος γνώστης της γλώσσας και των εννοιών, αλλά και τη σκληρότητα του ατσαλιού, με την οποία πρέπει να "δέσει την απόφασή του".
Ενοχική, απολογητική ("Σας τιμώ αλλά...έχω δέος απέναντι σας. Έχω την αίσθηση πως απολογούμαι συνεχώς για κάτι" έλεγε, απευθυνόμενη στους δικαστές συνέδρους, η συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη, που συνέβαλε στην ημερίδα με "Μερικές σκέψεις" για τη σχέση των δυο όρων ("Δικαιοσύνη και λογοτεχνία").
-"Η διαδικασία της συγγραφής είναι η ίδια μια τελετουργία δικαιοσύνης..."
-"Όλη η ζωή μας στο αγνάντιο της δικαιοσύνης. Το άτυπο διαρκές δικαστήριο της κοινωνίας, το δικαστήριο της Ιστορίας που δεν δίνει δικαίωμα αναψηλάφησης και... το δικαστήριο της συνείδησης, που δεν τελεσιδικεί. Κρατάει όρθια την τύψη...
-Νοσταλγώ τον σεβασμό να διασώσει ό,τι αξίζει από το χθες.
-"Τα τελευταία χρόνια σφυρίζουν γύρω μας συνεχώς οι αριθμοί και τα ποσά. Όλα καταλήγουν σ' ένα δραματικό δια ταύτα. Ότι η ζωή μας όλη είναι... επί πιστώσει. Ας αποκαταστήσουμε τουλάχιστον τη νομιμότητα της ελπίδας".
"Τύφλα να 'χουν εκατό ημερίδες δικαίου... Μας δόθηκε σήμερα απέραντη ύλη. Οι δικαστές, στην πλειονότητά μας, είμαστε γόνοι μεσοαστικών οικογενειών, με μια ζωή... τακτοποιημένη, μακριά από άλλες κοινωνικές τάξεις- πολύ δε περισσότερο αυτές του περιθωρίου, τις οποίες καλούμαστε να δικάσουμε. Η λογοτεχνία είναι ένα παράθυρο σ' έναν κόσμο που δεν ξέρουμε. Η επιτυχία του δικαστή είναι να πει ότι προσπάθησε να αποδώσει δίκαιο... Κι αυτό να φαίνεται στην αιτιολογία μιας απόφασης. Δεν είναι δυνατό να έχουμε... αυτιστικούς δικαστές, οι αποφάσεις των οποίων δεν αποδίδουν δίκαιο αλλά είναι μόνο απολιθώματα αποφάσεων..." δήλωνε, ενθουσιασμένος, στη λήξη των εργασιών της ημερίδας, ο Μιχαήλ Πικραμένος, σύμβουλος της Επικρατείας και γενικός διευθυντής της σχολής δικαστικών Λειτουργών.
