Πρωτοποριακό έργο του ελληνικού μοντερνισμού με ιστορική σημασία που ξαναπαίρνει ζωή
Ο Σταθμός Επιβατών Αγίου Νικολάου στο λιμάνι του Πειραιά κτίστηκε την περίοδο 1962-1969 από τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς και είναι έργο των αρχιτεκτόνων Γιάννη Λιάπη και Ηλία Σκρουμπέλου. Σε λίγο γίνεται 50 ετών και όταν πρωτοχτίστηκε του ήταν πολύ πρωτοποριακό. Υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα του ελληνικού μοντερνισμού. Παρέμεινε ωστόσο επί σειρά ετών αναξιοποίητο και μάλιστα, πριν από μερικά χρόνια, κινδύνευσε με κατεδάφιση.
Τη... γλίτωσε, όμως, στο παρά πέντε, όταν χαρακτηρίστηκε «διατηρητέο» με ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων.
Τα σχέδια για το μέλλον του ανακοινώθηκαν πριν από μερικές ημέρες. Στις 22 Ιανουαρίου η διοίκηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς ΟΛΠ ΑΕ παρουσίασε το αναπτυξιακό της σχέδιο για το λιμάνι του Πειραιά, στο οποίο περιλαμβάνονται σειρά δράσεων με στόχο το λιμάνι να αποκτήσει ηγετική θέση στην κρουαζιέρα στη Μεσόγειο.
Με βάση τον σχεδιασμό της ΟΛΠ ΑΕ το κτίριο της Παγόδας αναδεικνύεται και θα χρησιμοποιηθεί ως ξενοδοχείο πέντε αστέρων.
Πρωτοποριακό έργο του ελληνικού μοντερνισμού με ιστορική σημασία
Η Παγόδα αποτελεί ένα από τα πλέον προβεβλημένα έργα του ελληνικού μοντερνισμού. Η επίσημη ονομασία ήταν αρχικά «Σταθμός Επιβατών ΟΛΠ», αλλά καθιερώθηκε ως η «Παγόδα του Πειραιά», λόγω της πρωτοποριακής, αναρτημένης από ιστία στέγης του, που μοιάζει με κατάστρωμα πλοίου και δεσπόζει εμβληματικά στο λιμάνι.
Η ιδέα της δημιουργίας του ανάγεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και είχε άμεση σχέση κυρίως με τον ελλιμενισμό των υπερωκεανίων στον Πειραιά για τη μαζική μεταφορά των μεταναστών στη Β. Αμερική και την Αυστραλία, όταν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες εγκατέλειπαν τη χώρα που είχε πληγεί βαρύτατα από την Κατοχή και τον Εμφύλιο και αναζητούσαν μια καλύτερη ζωή μακριά από την πατρίδα.
Είχε σχέση επίσης με την επίσκεψη μεγάλων υπερωκεανίων αναψυχής (Queen Elizabeth, France κ.α.) για τα οποία όμως το λιμάνι του Πειραιά απεδείχθη τότε μικρό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα μεγάλα πλοία να αγκυροβολούν στον φαληρικό όρμο, οι δε κρουαζιέρες γρήγορα προσανατολίστηκαν προς άλλους προορισμούς εκτός Μεσογείου.
Έως την ολοκλήρωση του κτιρίου, το 1969, ο βασικός λόγος δημιουργίας του είχε εκλείψει, καθώς το μεταναστευτικό ρεύμα κατευθύνθηκε σε άλλους προορισμούς κυρίως στη Γερμανία και τη Β. Ευρώπη.Η κατασκευή του Σταθμού Επιβατών του ΟΛΠ έγινε κοντά σε ένα υποβαθμισμένο τμήμα της λιμενικής ζώνης, τα «Καρβουνιάρικα» (σ.σ. ονομασία που είχε επικρατήσει, επειδή εκεί γίνονταν οι φορτοεκφορτώσεις του κάρβουνου), περιοχή στην οποία είχε εγκατασταθεί πλήθος προσφύγων που διέμεναν σε ξύλινα παραπήγματα, τα οποία απομακρύνθηκαν τη δεκαετία του ΄60.
Ο Σταθμός Επιβατών λειτούργησε ελάχιστα με τη χρήση για την οποία κατασκευάστηκε. Το 1976 οργανώθηκε εκεί για πρώτη φορά η διεθνής ναυτιλιακή έκθεση «Ποσειδώνια», θεσμός που έχει συμβάλει καθοριστικά στη διεθνή προβολή της πόλης του Πειραιά, ως παγκόσμιο ναυτιλιακό κέντρο. Από το 1985 χρησιμοποιήθηκε μόνιμα ως εκθεσιακό κέντρο.
Το κτίριο του Σταθμού Επιβατών παρουσιάστηκε κατ΄επανάληψη σε ελληνικές και διεθνείς εκδόσεις ως ένα από τα καλά δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής δημοσίων κτιρίων.
Διατηρητέο
Τον Απρίλιο του 2013 το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ του χαρακτηρισμού του ως μνημείο με το σκεπτικό ότι «αποτελεί ευτυχή συνάντηση της κορυφαίας αρχιτεκτονικής έκφρασης με την τεχνική και κατασκευαστική έκφραση στη δεκαετία του ΄60, που είναι μοναδική στην Ελλάδα και από τις ελάχιστες παγκοσμίως» και επειδή «αποτελεί χαρακτηριστικό τοπόσημο στην περιοχή του Πειραιά και έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία».
Είχε προηγηθεί τρία χρόνια νωρίτερα, το 2010, κείμενο δεκατριών διδασκόντων της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ που ζητούσαν από το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού να μην αλλοιωθεί η αρχιτεκτονική μορφή κτιρίου, κυρίως της στέγης του.
