Η ύποπτη δραστηριότητα εντοπίστηκε στις 25 Οκτωβρίου 2024
Σοβαρή κυβερνοεπίθεση δέχτηκε το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, με συνέπεια προσωπικά στοιχεία χιλιάδων φοιτητών καθώς και IBAN τραπεζικών λογαριασμών να είναι εκτεθειμένα στο dark web.
Το περιστατικό συνέβη τον περασμένο Οκτώβριο. Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του το Ανοικτό Πανεπιστήμιο, «στο πλαίσιο της υπεύθυνης και διαφανούς ενημέρωσής σας, αναφορικά με την κακόβουλη επίθεση που είχε δεχτεί το Ίδρυμα από ομάδα κυβερνοεγκληματιών στις 25/10/2024, θα θέλαμε, αρχικώς, να σας ενημερώσουμε ότι η διερεύνηση του συμβάντος βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά με βάση τα έως τώρα ευρήματα είμαστε σε θέση να παρέχουμε νέα ενημέρωση πάνω σε αυτό το θέμα».
Η κυβερνοεπίθεση είχε ως συνέπεια τη διαρροή προσωπικών δεδομένων, το μέγεθος των οποίων ανέρχεται σε 813GB, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία του ΕΑΠ.
Πρόκειται για προσωπικά δεδομένα που αφορούν:
- Ονοματεπώνυμα, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, αριθμούς ταυτότητας, υπογραφές, φωτογραφίες
- Προσωπικά στοιχεία επικοινωνίας (διευθύνσεις, τηλέφωνα, email)
- Τραπεζικούς λογαριασμούς και στοιχεία πληρωμών
- Ιατρικά δεδομένα
- Βαθμολογίες, τίτλους σπουδών, εκπαιδευτικά έγγραφα
- Συμβάσεις, αποφάσεις συλλογικών οργάνων και αλληλογραφία
Σύμφωνα με το Ίδρυμα, έχουν εντοπιστεί στο dark web, με τουλάχιστον 65 GB να έχουν ήδη ανακτηθεί από τρίτους.
Η ανακοίνωση του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου:
«Στις 25/10/2024 εντοπίσαμε ύποπτη δραστηριότητα στα πληροφοριακά μας συστήματα, η οποία αφορούσε σε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε με λογισμικό τύπου ransomware (ransomware attack), κατά την οποία το κακόβουλο λογισμικό απέκτησε πρόσβαση, με υποκλοπή συγκεκριμένων δικαιωμάτων, στην κύρια υποδομή πληροφορικής και την υποδομή αντιγράφων ασφαλείας και προκάλεσε κρυπτογράφηση του συστήματος διαχείρισης εικονικών μηχανών και δυσλειτουργίες σε δευτερεύοντα συστήματα και στο δίκτυο δεδομένων. Η κρυπτογράφηση δεν επηρέασε το σύνολο των εφεδρικών αντιγράφων, το οποίο ανακτήθηκε από την υποδομή αντιγράφων ασφαλείας και χρησιμοποιήθηκε, μετά από ενδελεχή έλεγχο ασφαλείας, για την ανάκαμψη των συστημάτων και υπηρεσιών του Πανεπιστημίου».
Η έκταση της διαρροής
Η επίθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την περιορισμένη διαρροή προσωπικών δεδομένων. Το μέγεθος των δεδομένων που διέρρευσε ανέρχεται σε 813GB, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία μας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι το συγκεκριμένο μέγεθος αντιπροσωπεύει ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό, σε σχέση με τον συνολικό όγκο δεδομένων που διατηρεί το Ίδρυμα (μεγέθους πολλών terabytes), γεγονός που υποδηλώνει ότι η διαρροή είναι περιορισμένης κλίμακας. Το μέγεθος αυτό μπορεί να συγκριθεί, ενδεικτικά, με τη χωρητικότητα τοπικού δίσκου ενός τυπικού υπολογιστή. Τα διαρρεύσαντα αρχεία περιείχαν, σύμφωνα με τις έως τώρα ενδείξεις, προσωπικά δεδομένα σε διάφορες μορφές αρχείων (κατά κύριο λόγο doc, pdf, excel). Επιπλέον, το αρχείο που έχει διαρρεύσει βρίσκεται στο σκοτεινό διαδίκτυο (dark web), όπου η πρόσβαση απαιτεί εξειδικευμένες, τεχνικές γνώσεις.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τις έως τώρα αναλύσεις, το συγκεκριμένο αρχείο που διέρρευσε δεν είναι εφικτό, στην παρούσα φάση, να ληφθεί ολόκληρο. Αυτό που μπορεί να καταστεί διαθέσιμο για λήψη, είναι αρκετά μικρότερο από το αρχικό σύνολο των δεδομένων που υποκλάπηκαν (περίπου 65 GB έχουν ανακτηθεί).
Κατηγορίες προσωπικών δεδομένων που ενδεχομένως να διέρρευσαν
Το Ίδρυμα προβαίνει σε ενημέρωση σχετικά με τις πιθανές κατηγορίες δεδομένων που ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί. Η αναφορά μας περιλαμβάνει δεδομένα/κατηγορίες δεδομένων που θα μπορούσαν θεωρητικά να έχουν εκτεθεί.
Ονοματεπώνυμο, Πατρώνυμο / Μητρώνυμο, Ιδιότητα, Στοιχεία Συγγενών, Υπηκοότητα, Φύλο, Ημερομηνία Γέννησης, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ΑΜ, ΑΔΤ, Υπογραφή (φυσική), Φωτογραφίες, όνομα χρήστη, Δεδομένα Επικοινωνίας (Ταχυδρομική Διεύθυνση, Αριθμός τηλεφώνου (σταθερό & κινητό), Διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (προσωπική & ιδρύματος), ηλεκτρονική αλληλογραφία), Ακαδημαϊκά και Εκπαιδευτικά Δεδομένα & Τίτλοι Σπουδών (Βαθμολογίες και επιδόσεις, Τίτλοι σπουδών, Βεβαιώσεις σπουδών), Δεδομένα Υγείας, Οικονομικά Δεδομένα (IBAN, στοιχεία τιμολόγησης, στοιχεία πληρωμής δαπάνης), Δεδομένα Επαγγελματικής & Ερευνητικής Δραστηριότητας (Βιογραφικό σημείωμα, ερευνητικό / επαγγελματικό / διδακτικό / συγγραφικό έργο), Δεδομένα Αποφάσεων Συλλογικών Οργάνων, αποφάσεις επιτροπών, Δεδομένα Συμβάσεων, Αναδόχων & Προσφορών.
Ωστόσο, βάσει των μέχρι τώρα διαθέσιμων ενδείξεων και της συνεχιζόμενης έρευνας, η πραγματική διαρροή φαίνεται να περιορίζεται σε σαφώς μικρότερο εύρος δεδομένων.
Ενέργειες που έγιναν προς αντιμετώπιση του περιστατικού
Το Ε.Α.Π. εφάρμοσε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την ελάχιστη, δυνατή διαρροή ενώ παράλληλα, συνεργάστηκε, άμεσα, με την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.
Πιο συγκεκριμένα:
Από την πρώτη στιγμή του συμβάντος (25/10/2024) ενημερώθηκε τόσο η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας όσο και η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Η ενημέρωση είναι συνεχής.
Γνωστοποιήθηκε, έγκαιρα, το περιστατικό στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ). Η αρχική δήλωση επικαιροποιείται ανάλογα με τα δεδομένα.
Δημιουργήθηκε Ομάδα Διαχείρισης Περιστατικού.
Οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Ιδρύματος, σε συνεργασία με εξειδικευμένη εταιρεία, προέβησαν, άμεσα, σε όλες τις ενέργειες για την αντιμετώπιση του περιστατικού και τον περιορισμό των επιπτώσεών του. Πιο συγκεκριμένα, την ίδια ημέρα (25/10/2024), έγινε απομόνωση του συμβάντος (διακοπή λειτουργίας των συστημάτων που επηρεάζονται).
Ενημέρωση των υποκειμένων των δεδομένων και παροχή ενδεικτικών οδηγιών για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.
Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του ακαδημαικού και διοικητικού προσωπικού σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τους κινδύνους από κυβερνοεπιθέσεις.
Ετοιμασία προκήρυξης για ενίσχυση της Τεχνικής Υπηρεσίας με επιπρόσθετο εξειδικευμένο προσωπικό.
Κατατέθηκε μηνυτήρια αναφορά κατά αγνώστου και κατά παντός υπευθύνου για την κακόβουλη επίθεση.
Έχουν, ήδη, τεθεί σε εφαρμογή στοχευμένα μέτρα ενίσχυσης της ασφάλειας των πληροφοριακών μας συστημάτων ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μία συνολική αναβάθμιση της υποδομής μας, η οποία περιλαμβάνει την ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών προστασίας και την προσθήκη επιπρόσθετων δικλίδων ασφαλείας.
Για λόγους ασφαλείας, οι ακριβείς, τεχνικές ενέργειες που έχουν, ήδη, ληφθεί ή προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν δε μπορούν να δημοσιοποιηθούν.
Ενδεχόμενες συνέπειες της διαρροής για τα υποκείμενα των δεδομένων
Μία διαρροή δεδομένων μπορεί να έχει πιθανές συνέπειες για τα υποκείμενα των δεδομένων, όπως:
- Στοχευμένες επιθέσεις ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing).
- Απόπειρες απάτης, μέσω email ή τηλεφώνου.
- Ενδεχόμενη, μη εξουσιοδοτημένη χρήση προσωπικών πληροφοριών που μπορεί να οδηγήσουν σε απάτες και κακόβουλη χρήση αυτών των προσωπικών πληροφοριών από επιτήδειους ή εγκληματίες.
- Κατάχρηση των δεδομένων για δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών ή πλαστογραφία στοιχείων.
- Διαρροή πληροφοριών που μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική μηχανική (social engineering).
- Κακόβουλη χρήση των πληροφοριών, με στόχο απάτη (κυρίως οικονομική).
- Στόχευση για ανεπιθύμητη διαφήμιση ή ανεπιθύμητες κλήσεις (spam).
- Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, μέσω ενδεχόμενης διαρροής προσωπικών δεδομένων σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα ή φορείς.
- Υποκλοπή ταυτότητας (identity theft) και χρήση των προσωπικών στοιχείων για δόλιες δραστηριότητες.
Σημειώνεται ότι ο πιθανός αριθμός των εμπλεκόμενων υποκειμένων φαίνεται να είναι, αισθητά, περιορισμένος ενώ και οι κατηγορίες των δεδομένων που ενδέχεται να έχουν διαρρεύσει είναι, σημαντικά, λιγότερες από όσες αναφέρονται. Παρ’ όλα αυτά, συνιστούμε σε όλους τους ενδιαφερόμενους να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, διασφαλίζοντας τα δικαιώματά τους ως υποκείμενα δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις προστασίας αλλά και ενισχύουν, ενεργά, την ιδιωτικότητά τους.
Μέτρα προστασίας για τα υποκείμενα των δεδομένων
Για την προστασία σας, σας συνιστούμε να ακολουθήσετε τις εξής οδηγίες:
Αλλάξτε, άμεσα, τους κωδικούς πρόσβασης στους λογαριασμούς σας (ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και υπηρεσιών μητρώου). Συνιστάται η χρήση ενός μοναδικού και ισχυρού κωδικού, με τουλάχιστον 10 χαρακτήρες που να περιλαμβάνει συνδυασμό κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων, αριθμών και συμβόλων. Επιπλέον, προτείνεται η τακτική αλλαγή του κωδικού, ιδανικά κάθε έξι μήνες.
Αποφύγετε τη χρήση του ίδιου κωδικού πρόσβασης σε πολλαπλές υπηρεσίες.
Να είστε προσεκτικοί με emails ή τηλεφωνικές κλήσεις που ζητούν προσωπικά στοιχεία ή οικονομικές πληροφορίες.
Μην ανοίγετε συνδέσμους και μην κατεβάζετε συνημμένα από άγνωστες ή ύποπτες πηγές.
Παρακολουθείτε τις συναλλαγές σας για τυχόν μη εξουσιοδοτημένες κινήσεις και ενημερώστε, άμεσα, την τράπεζά σας, σε περίπτωση ύποπτης δραστηριότητας.
Χρησιμοποιήστε λογισμικό προστασίας από κακόβουλο λογισμικό και διατηρήστε το ενημερωμένο.
Περιορίστε τη δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών σε δημόσιες πλατφόρμες και κοινωνικά δίκτυα.
Ρυθμίστε ειδοποιήσεις για ύποπτες συνδέσεις ή δραστηριότητα στους λογαριασμούς σας.
Ενημερώστε, άμεσα, τον πάροχο υπηρεσιών σας εάν παρατηρήσετε ύποπτη δραστηριότητα σε προσωπικούς ή επαγγελματικούς σας λογαριασμούς.
Σε περίπτωση που αρχίσετε να λαμβάνετε ανεπιθύμητες, εμπορικές κλήσεις, εξετάστε την πιθανότητα εγγραφής σας, μέσω των σχετικών, νόμιμων διαδικασιών στο μητρώο της παρ. 2, άρθρου 11, Ν. 3471/2006.
Σε περίπτωση που λαμβάνετε ενοχλητικά, διαφημιστικά email, μηνύματα ή μηνύματα τα οποία δε σχετίζονται με την εκπαιδευτική διαδικασία στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που σας έχουν δοθεί από το Ε.Α.Π., παρακαλούμε να τα γνωστοποιείτε στο Γραφείο Δικτυακών και Πληροφοριακών Υπηρεσιών, προωθώντας τα εν λόγω μηνύματα στην email διεύθυνση [email protected], έτσι ώστε να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Η ανάκτηση, η ταξινόμηση και η ανάλυση των σχετικών αρχείων αποτελούν διαδικασίες που απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικά προηγμένες μεθόδους. Λόγω της τεχνικής φύσης και την πολυπλοκότητας αυτών των διαδικασιών και της ανάγκης συμμόρφωσης με το νομικό πλαίσιο περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, η πλήρης διερεύνηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα.
Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι το Ε.Α.Π. συνεργάζεται, πλήρως, με τις αρμόδιες, εποπτικές αρχές, παρέχοντας κάθε απαιτούμενη πληροφόρηση και διευκόλυνση, στο πλαίσιο της διερεύνησης του περιστατικού, σε πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον, νομικό και κανονιστικό πλαίσιο.
Δεδομένου ότι το ψηφιακό περιβάλλον είναι δυναμικό και συνεχώς εξελισσόμενο, με νέες προκλήσεις και τεχνολογικές μεταβολές που επηρεάζουν, άμεσα, τις απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας, το Ε.Α.Π. δεσμεύεται να διατηρεί ένα διαρκώς, επικαιροποιημένο και προσαρμοσμένο στις συνθήκες πλαίσιο προστασίας, με στόχο τη μέγιστη, δυνατή διασφάλιση της ακεραιότητας, της διαθεσιμότητας και της εμπιστευτικότητας των δεδομένων των χρηστών μας».
Για καθυστέρηση στην αντιμετώπιση του προβλήματος, κάνουν λόγο οι φοιτητές
Σύμφωνα με το foititikanea.gr, φοιτητές και απόφοιτοι είχαν εκφράσει, ήδη από τον Νοέμβριο του 2024, την ανησυχία τους για την έκταση της επίθεσης και την αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην ενημέρωση. Σε επιστολές τους προς τη διοίκηση ζητούσαν ξεκάθαρες απαντήσεις: Ποια δεδομένα είχαν διαρρεύσει, ποιοι είχαν πρόσβαση, και κυρίως, τι ενέργειες έπρεπε να κάνουν για να προστατευθούν.
Από τις 03/11/2024, η επίθεση είχε προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες στους φοιτητές και τους αποφοίτους του Ιδρύματος καθώς κυκλοφορούσε στο διαδίκτυο η (ενδεχόμενη) πιθανότητα διαρροής των προσωπικών τους δεδομένων, σε περίπτωση που το ΕΑΠ δεν κατέβαλε τα απαιτούμενα λύτρα στους κυβερνοεγκληματίες εντός του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος που είχαν ορίσει.
Μαλιστα, είχαν γίνει δημοσιεύματα με τις έντονες ανησυχίες των φοιτητών και αποφοίτων σχετικά με την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων και την ενδεχόμενη διαρροή τους. Οι πρώτες αντιδράσεις δεν άργησαν να έρθουν, καθώς πολλοί φοιτητές και απόφοιτοι εξέφρασαν πως τα προσωπικά τους στοιχεία έχουν ενδεχομένως εκτεθεί σε κακόβουλους τρίτους.
Η ιδιαίτερη ανησυχία εκφράστηκε και από τους στρατιωτικούς φοιτητές και απόφοιτους του ΕΑΠ. Οι στρατιωτικοί είχαν προβεί σε δημόσιες ανακοινώσεις ότι η διαρροή προσωπικών δεδομένων μπορεί να αφορά ευαίσθητες στρατιωτικές πληροφορίες, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται άμεσα με την εθνική ασφάλεια.
