Η έρευνα των Ελλήνων ειδικών έδειξε ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν κάποτε λίμνη
Ένα μικρό εξελικτικό θαύμα φαίνεται να έζησε η Κρήτη πριν από 540.000 χρόνια, ένα μοναδικό φαινόμενο που ήρθε στο φως με τις ανασκαφές του Πανεπιστημίου Αθηνών στο οροπέδιο Καθαρού, στην Κριτσά του Δήμου Αγίου Νικολάου.
Οι ανασκαφές, σύμφωνα με τη δημοτική Αρχή, δείχνουν ότι νάνοι ελέφαντες, νάνοι ιπποπόταμοι και ελάφια, ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού, αποδυόμενοι σ' έναν εξελικτικό αγώνα που τερματίστηκε με την έλευση του ανθρώπου. Τη μορφολογία αυτής της πανίδας που κυριαρχούσε στην ευρύτερη περιοχή του οροπεδίου Καθαρού, προσπαθούν την περίοδο αυτή να ανασυνθέσουν οι επιστήμονες εξετάζοντας τα απολιθωμένα ίχνη σπονδυλόζωων.
Το οροπέδιο του Καθαρού βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, ενώ η ύπαρξη των απολιθωμένων οστών στην περιοχή ήταν γνωστή από παλιά. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, αρκετοί περιηγητές έβρισκαν τέτοια απολιθώματα. Η έρευνα των Ελλήνων ειδικών, ήδη από το 2000, έδειξε ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν κάποτε λίμνη, στις όχθες της οποίας συχνά πέθαιναν τα δύο αυτά είδη σπονδυλόζωων.
Ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός, συνοδευόμενος από τον γενικό γραμματέα του δήμου, Γιάννη Στεφανάκη και την διευθύντρια της Δ/νσης Μελετών, Μαρία Πρατσινάκη, επισκέφθηκαν τον χώρο όπου πραγματοποιείται η έρευνα για την ανάδειξη γεωλογικών-παλαιοντολογικών ευρημάτων, μετά την σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Αγίου Νικολάου και του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Όπως υπενθύμισε, ήδη από το 2000 ο χώρος της έρευνας είχε περιφραχθεί, ενώ με την νέα προγραμματική σύμβαση δρομολογείται η συναρμολόγηση ενός σύνθετου σκελετού ιπποπόταμου καθώς και αντιγράφου, που θα εκτεθεί δίπλα στα πραγματικά απολιθώματα.
Ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου γνωστοποίησε επίσης, ότι προτείνεται η δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου -πιθανότατα στο κτίριο «Αρχαύλη» στην Κριτσά, που θα μπορούν ντόπιοι και ξένοι να επισκεφθούν για να γνωρίσουν άγνωστες και ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας του τόπου. «Με μεγάλο ενδιαφέρον» πρόσθεσε, «περιμένουμε την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων από την ανασκαφική έρευνα και σύντομα οι συνδημότες θα γίνουν κοινωνοί όλων των δράσεων που έχουν αναληφθεί».
Αναφερόμενος δε στην προσπάθεια που έχει ξεκινήσει ο δήμος για την δημιουργία Μητρώου Χρηστών στο Καθαρό Όρος, δήλωσε ότι η προσέλευση των χρηστών βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο, οι δηλώσεις έχουν ξεπεράσει τις 700, γεγονός που καταδεικνύει ότι «η πρόταση της δημοτικής Αρχής αποτελεί την μόνη "οδό" για την τακτοποίηση του ζητήματος χρήσης του Καθαρού».
Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Γεώργιος Αναστασάκης, σε δήλωση του ανέφερε ότι το Καθαρό έχει μοναδικούς θησαυρούς, συμπεριλαμβανομένων των παλαιοντολογικών, που χρήζουν περαιτέρω έρευνας και αξιοποίησης. «Ελπίζουμε ότι και οι επόμενες δημοτικές Αρχές θα δείξουν έμπρακτα το ενδιαφέρον που μέχρι σήμερα έχει επιδείξει ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός, προκειμένου ν΄αξιοποιηθούν όλα τα ευρήματα του Καθαρού, όχι μόνο από τουριστικής αλλά και επιστημονικής, κυρίως, άποψης» ανέφερε ο κ. Αναστασάκης, εκφράζοντας την ικανοποίηση του, δεδομένου ότι τίθενται οι βάσεις για την εκθεσιακή αξιοποίηση των ευρημάτων, γεγονός που θα έχει υπερτοπικό χαρακτήρα.
