Τι δείχνει έρευνα του πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός των Ελλήνων μεταναστών που ζουν και εργάζονται στη Μεγάλη Βρετανία, απαρτίζεται από νέους μετανάστες, καθώς από το 2010 και μετά παρατηρείται μία αυξητική τάση της μεταναστευτικής ροής προς τη χώρα, η οποία -με βάση τις εγγραφές που γίνονται για την έκδοση του Αριθμού Εθνικής Ασφάλειας- φαίνεται να τετραπλασιάζεται σε σύγκριση με την περίοδο προ κρίσης.
Η αύξηση είναι συνεχόμενη από το 2010 μέχρι το 2016. Τότε, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος υπέρ της εξόδου της χώρας από την ΕΕ, προκάλεσε μία ελάχιστη μείωση που δεν περιόρισε, ωστόσο, τη ροή. Τα στοιχεία προέρχονται από μία μεγάλη, πολυεπίπεδη έρευνα για τη Σύγχρονη Ελληνική Διασπορά ανά τον κόσμο (The Greek Diaspora Project), που διεξάγει τα τελευταία τρία χρόνια το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συγκεκριμένα το κέντρο Μελετών Ανατολικής Ευρώπης (SEESOX- South East European Studies at Oxford), με επικεφαλής συντονιστή του έργου τον διευθυντή του SEESOX, Όθων Αναστασάκη. Σχετική εκδήλωση ομιλητών με τους συμβαλλόμενους της έρευνας διοργανώθηκε στο Λονδίνο με την υποστήριξη της ελληνικής πρεσβείας και του Hellenic Centre.
Η έρευνα περιλαμβάνει τομείς όπως τα πρόσφατα μεταναστευτικά κύματα, το brain drain, την πολιτική συμμετοχή της διασποράς, τη φιλανθρωπική προσφορά της διασποράς, τους Έλληνες της Βρετανίας, την παρουσίαση της Διασποράς ανά τον κόσμο σε έναν ψηφιακό χάρτη. Το κομμάτι της έρευνας που αφορά τους Έλληνες της Μεγάλης Βρετανίας, τον ψηφιακό χάρτη της Διασποράς και την στάση των κομμάτων του ελληνικού κοινοβουλίου απέναντι στη Διασπορά, συνέλεξε και παρουσιάζει το ΑΠΕ - ΜΠΕ.
Στους 75.000 οι Έλληνες της Μ. Βρετανίας
Το 2018 οι Έλληνες μετανάστες -ενήλικες και ανήλικοι- που ζουν ή εργάζονται στη Μεγάλη Βρετανία, υπολογίζονται σε 75.000, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται περίπου 10.135 φοιτητές, όλων των επιπέδων, με βάση επίσημα βρετανικά στοιχεία που χρησιμοποίησε το SEESOX (Annual Population Survey, του ONS, και Higher Educational Statistics Agency ). Από αυτούς οι περίπου 55.000 φαίνεται να έχουν εγκατασταθεί στη χώρα τα τελευταία οχτώ χρόνια. Εξάλλου, με βάση την απογραφή του 2011 της Βρετανίας καταμετρήθηκαν 35.000 Έλληνες να ζουν στη χώρα, από τους οποίους οι περίπου 12.000 ήταν φοιτητές.
«Η Βρετανία εμφανίζεται να είναι ένας κύριος προορισμός της σύγχρονης ελληνικής μετανάστευσης. Ουσιαστικά μαζί με τη Γερμανία, από κοινού, φιλοξενούν το ήμισυ των μεταναστών που έφυγαν από την Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης» λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικών και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και αναπληρωτής συντονιστής του προγράμματος για την Ελληνική Διασπορά, Μανώλης Πρατσινάκης.
Ωστόσο, διευκρινίζει ότι οι νέοι μετανάστες καθορίζουν πληθυσμιακά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την ελληνική διασπορά στη Βρετανία, από ό,τι στη Γερμανία. «Σε απόλυτους αριθμούς, η Γερμανία προσελκύει μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, όμως, σε σχέση με το μέγεθος της τοπικής διασποράς, οι αλλαγή που φέρνει η νέα μετανάστευση στην Αγγλία είναι ακόμη πιο σημαντική, καθώς έχουμε υπερδιπλασιασμό του ελληνικού πληθυσμού μέσα σε 7-8 χρόνια» αναφέρει.
Ευαίσθητο και περίπλοκο ζήτημα, αλλά επίσης σημαντικό, χαρακτήρισε ο πρεσβευτής της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο, Δημήτρης Καραμήτσος- Τζιράς το ερευνητικό έργο για την ελληνική Διασπορά, καθώς με την ολοκλήρωσή του θα παράσχει επιστημονικές πληροφορίες που θα μπορούν να αξιοποιήσουν τόσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, όσο και τα ινστιτούτα της Διασποράς.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Grant Thornton στην Ελλάδα, πρώτος πρόεδρος του Ελληνικού Συμβουλευτικού Συμβουλίου του SEESOX, Νίκος Καραμούζης, δήλωσε ότι η υψηλή ανεργία στην Ελλάδα -πάνω από 17%- μέχρι σήμερα, οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, από τους υψηλότερους στην ευρωζώνη, και η έλλειψη ελπίδας για καλύτερη ζωή και ευκαιρίες κατά την περίοδο της κρίσης, έστειλαν περισσότερο από μισό εκατομμύριο Ελλήνων στο εξωτερικό για να αναζητήσουν μία νέα ζωή. «Είναι μία απίστευτη διαρροή ανθρώπινου δυναμικού και ολέθρια απώλεια για την οικονομία και την κοινωνία» είπε. Εκτίμησε ότι θα πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα η παροχή δυνατότητας ψήφου και κυρίως να δημιουργηθούν οι οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες ώστε να γίνει η Ελλάδα ελκυστικός τόπος, γιατί είναι αναγκαία η γνώση, η ώθηση, η δέσμευση των ανθρώπων που έφυγαν στο εξωτερικό.
Αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων που εργάζονται σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης
Το 70% των ενήλικων Ελλήνων μεταναστών στη Βρετανία είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου και η μεταναστευτική ροή μεταξύ ανδρών και γυναικών φαίνεται να είναι ισορροπημένη (50%- 50%), αναφέρει ο κ. Πρατσινάκης. Με βάση στοιχεία από το Labour Force Survey, για το διάστημα από το 2013 μέχρι και το 2017, προκύπτει ότι η πλειονότητα των Ελλήνων στη Βρετανία (60%) εργάζονται σε επαγγέλματα που ανήκουν στην κατηγορία professionals (π.χ. γιατροί, δικηγόροι, ακαδημαϊκοί, οικονομολόγοι) και semi professionals (βοηθοί επαγγελματιών), και ακολουθούν άλλες κατηγορίες, όπως υπάλληλοι, υπηρεσίες, εργαζόμενοι σε πωλήσεις κ.ά. Πάντως, σύμφωνα με την έρευνα διαπιστώνεται να αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που εργάζονται σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης (25%).
Όπως παρατήρησε στη διάρκεια της εκδήλωσης, ο κ.Ανασταστάκης, η σύνθεση της Διασποράς έχει αλλάξει δραστικά, κατά την περίοδο της κρίσης, καθώς νέοι πληθυσμοί έφυγαν στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα για το ΗΒ, υποστήριξε, ότι υπήρξε προορισμός κατά το παρελθόν για την ελίτ, ωστόσο τελευταία οι Έλληνες που φτάνουν στη χώρα προέρχονται από διάφορα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.
Παγκόσμιος Ψηφιακός Χάρτης της Διασποράς
Έργο της έρευνας του SEESOX είναι επίσης η αποτύπωση όλων των ελληνικών κοινοτήτων ανά τον κόσμο, σε ένα ψηφιακό εργαλείο, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση τόσο οι Έλληνες της Ελλάδας, όσο και οι Έλληνες της Διασποράς, προκειμένου να προστρέχουν σε αυτόν για μία σειρά από εφαρμογές (έρευνα, επικοινωνία, ανάπτυξη διασύνδεσης/δικτύου, μεταφορά τεχνογνωσίας, κοινές επιδιώξεις κ.ά.) και σε μελλοντικό χρόνο να έχουν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν διαδραστικά, προσθέτοντας τις δικές τους προσωπικές ιστορίες, αρχεία, βίντεο, φωτογραφίες και άλλο υλικό.
Σήμερα στο χάρτη (http://seesoxdiaspora.org/the-greek-diaspora-map) οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν αποτυπωμένα 4.000 στοιχεία για οργανισμούς και κοινότητες ελληνικού ενδιαφέροντος που λειτουργούν στις χώρες υποδοχής της ελληνικής διασποράς, με βάση στοιχεία που συνέλεξε η ομάδα του SEESOX από τα υπουργεία Εξωτερικών, Παιδείας, το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, το Ίδρυμα Ωνάση και από την ίδια την έρευνα της ομάδας.
Οι οργανώσεις της Διασποράς είναι κατηγοριοποιημένες ανάλογα με τρία βασικά κριτήρια: τη χώρα υποδοχής, τις δράσεις των οργανώσεων (το προφίλ τους και τη δράση τους) και τον γεωγραφικό προσδιορισμό (origin) εάν υπάρχει (π.χ. σύνδεση της οργάνωσης με κάποιο μέρος της Ελλάδας, π.χ. Παμμακεδονική Ένωση Μελβούρνης). Συνολικά, μόνο το ένα έκτο αυτών έχει γεωγραφικό προσδιορισμό. Για τις δράσεις των οργανώσεων υπάρχουν ξεχωριστές κατηγοριοποιήσεις.
To 40% των στοιχείων που έχουν εθνικοτοπικό προσδιορισμό βρίσκονται στις ΗΠΑ, και ακολουθούν ο Καναδάς, η Γερμανία, η Αυστραλία, όπου υπάρχουν οι περισσότερες κοινότητες με εθνικοτοπικό χαρακτήρα, οι περισσότεροι εκ των οποίων προέρχονται από την Πελοπόννησο (17%), τη Δυτική Μακεδονία, την Κεντρική Μακεδονία και το Νότιο Αιγαίο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μεγαλύτερο κομμάτι των οργανώσεων που υπάρχουν είναι οι κοινότητες (24%), και ακολουθούν αυτές με θρησκευτικό χαρακτηριστικό (23%) και αυτές που αφορούν την Ανώτατη Εκπαίδευση (21%), δηλαδή ανώτατα εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Ινστιτούτα, που ειδικεύονται στις ελληνικές σπουδές, πανεπιστημιακές λέσχες και ενώσεις φοιτητών. «Αυτό που παρατηρεί κανείς στον παγκόσμιο χάρτη είναι ότι οι Έλληνες έχουν δημιουργήσει κοινότητες που συνήθως συνδέονται με τον θρησκευτικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, δηλαδή όπως οργανώνονταν παλαιότερα η ελληνική κοινωνία, γύρω από την εκκλησία και το σχολείο.
Έτσι είναι διαμορφωμένοι οι πυρήνες των κοινοτήτων γενικότερα στο εξωτερικό» επισήμανε στο ΑΠΕ η υπεύθυνη της δημιουργίας του ψηφιακού χάρτη, ερευνήτρια του SEESOX και υπότροφος του Ιδρύματος Λεβέντη, Φωτεινή Καλαντζή. Διευκρινίζει ωστόσο ότι τα νέα δεδομένα από τα καινούργια μεταναστευτικά ρεύματα, ενδεχομένως να δώσουν μία διαφορετική εικόνα των οργανώσεων που συνεχώς θα διαμορφώνονται.
Όπως τονίζει, η αρχική σκέψη ήταν να δημιουργηθεί μία επιπλέον γέφυρα επικοινωνίας τόσο με την Ελλάδα όσο και μεταξύ των Ελλήνων του εξωτερικού. «Για να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρέπει να ξέρουμε πόσοι είμαστε, ποιοι είμαστε και τι δυνατότητες έχουμε. Στα επόμενα πλάνα είναι να μάθουμε τη δυναμική και το ενεργητικό της κάθε κοινότητας, όπως και να συνεχίσει να εμπλουτίζεται ο χάρτης με νέα στοιχεία» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ρητορική για τη Διασπορά από τα ελληνικά κόμματα και η ψήφος των Ελλήνων του εξωτερικού
Η συζήτηση για την Διασπορά στο ελληνικό Κοινοβούλιο, κατά τη διάρκεια των χρόνων της κρίσης, δεν αυξήθηκε, παρόλο που η υπόθεση της έρευνας που διενήργησε το SEESOX περίμενε ότι το ελληνικό κράτος και οι πολιτικές ελίτ θα προσέγγιζαν περισσότερο δεσμευτικά τους Έλληνες της Διασποράς, σε μία κρίσιμη περίοδο.
Με βάση κομμάτι της έρευνας για τη στάση των πολιτικών κομμάτων της ελληνικής Βουλής (από το 2009 μέχρι το 2017) απέναντι στη Διασπορά, μέσα από τον πολιτικό τους λόγο, διαπιστώνεται ότι παρά τη ρητορική για κινητοποίηση των Ελλήνων του εξωτερικού δεν υπήρξε νομοθετικό έργο ή συγκεκριμένο πολιτικό αποτέλεσμα.
Οι βασικοί λόγοι που η Διασπορά φάνηκε να απασχόλησε τη ρητορική των κομμάτων είναι: η δυνατότητα ψήφου των αποδήμων, οι πολιτισμικοί δεσμοί μεταξύ της πατρίδας και της Διασποράς, η ελληνική γλώσσα και η ανάγκη να κρατηθούν ζωντανά τα ελληνικά σχολεία στο εξωτερικό. Δευτερεύουσες αφορμές ήταν το κλείσιμο της ΕΡΤ και συγκεκριμένα το διεθνές τμήμα του, η υποστήριξη της Διασποράς προς την πατρίδα μέσω ευεργεσιών, η παρακίνηση της Διασποράς να συνδράμει με οικονομική βοήθεια στη διάρκεια της κρίσης, η κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης των κατοίκων εξωτερικού κ.α..
«Δεν υπάρχουν κατά τη συγκεκριμένη περίοδο μεγάλες ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στα κόμματα σε σχέση με τη Διασπορά και όλα τα κόμματα αναγνωρίζουν τον δυνητικό της ρόλο. Βέβαια, τα δεξιά κόμματα το βλέπουν πιο θετικά, αντίθετα με τα αριστερά κόμματα» επισημαίνει η κ. Καλαντζή και συμπληρώνει: «Τα πολιτικά κόμματα είχαν πάντα μία θετική στάση απέναντι στη διασπορά, κρίνοντάς την ως ένα βασικό στοιχείο επιρροής και ισχύος, για το πως μπορεί να προωθηθεί το προφίλ της Ελλάδας στο εξωτερικό, πως μπορεί οικονομικά να βοηθήσει την μητέρα πατρίδα και να προωθήσει μέσω του lobbying συμφέροντα που έχουν να κάνουν με την εξωτερική πολιτική (μακεδονικό, κυπριακό). Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλα τα κόμματα υποστήριζαν θεωρητικά και την ψήφο. Βέβαια, τα αριστερά κόμματα είχαν μία αντίσταση σε αυτό (ιδιαίτερα το ΚΚΕ), ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έβλεπε κάποια κυρίως τεχνικά εμπόδια στην ψήφο».
