Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται όσον αφορά στην χρησιμοποίηση και διάθεση των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η ταχύτατη εξέλιξη της πληροφορικής και των προγραμμάτων υπολογιστών έχει αλλάξει την καθημερινότητα όλων μας όσον αφορά την επικοινωνία, την επιστημονική έρευνα και επικοινωνία ενώ έχει οδηγήσει και σε πολλούς προβληματισμούς αναφορικά με το νομικό πλαίσιο που διέπει τα πνευματικά δικαιώματα των προγραμμάτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών
Φυσική συνέπεια της ανωτέρω εξέλιξης απετέλεσε η ανάγκη παροχής έννομης προστασίας στα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, αφού η ιδιαιτερότητά τους δεν επέτρεπε την ασφαλή ένταξή τους σε κάποια από τις ήδη υπάρχουσες μορφές πνευματικών δικαιωμάτων.
Η υπ' αριθμ. 91/250 Κοινοτική Οδηγία αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό νομοθέτημα που καθιέρωσε τα προγράμματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών ως έργα που πρέπει να προστατευτούν ως λογοτεχνικά έργα.
Σε συμμόρφωση δε με την ανωτέρω Οδηγία, ο νόμος 2121/1993, περιέλαβε ρητά τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών μεταξύ των έργων που προστατεύονται από τις διατάξεις του. Ειδικότερα, το άρθρο 2 παρ. 3 του ανωτέρω νόμου ορίζει, ότι τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους θεωρούνται έργα λόγου που προστατεύονται κατά τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας και ότι η παρεχόμενη σε αυτά προστασία αφορά κάθε μορφή έκφρασης ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Ωστόσο, η ίδια διάταξη ορίζει ότι οι ιδέες και οι αρχές στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, περιλαμβανομένων και εκείνων στις οποίες βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής του, δεν προστατεύονται από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή θεωρείται πρωτότυπο εφόσον είναι προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού του. Δημιουργός του προγράμματος θεωρείται το φυσικό πρόσωπο που έχει δημιουργήσει το πρόγραμμα, Αλλά, το άρθρο 40 του νόμου 2121/1993, όπως αυτός ισχύει, ορίζει ότι όταν ένα πρόγραμμα δημιουργείται από μισθωτό σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη του, το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται, ελλείψει ειδικής συμφωνίας, αυτοδίκαια (αυτομάτως) στον εργοδότη.
Επίσης, η πρώτη πώληση αντιγράφου ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή (Άρθρο 41 Ν. 2121/1993) μέσα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα από το δημιουργό ή με τη συγκατάθεσή του εξαντλεί το δικαίωμα διάθεσης του αντιτύπου αυτού μέσα στην Κοινότητα με εξαίρεση του δικαιώματος ελέγχου των μεταγενέστερων εκμισθώσεων του προγράμματος ή ενός αντιγράφου του.
Περαιτέρω, το άρθρο 42 παρ. 1 του ανωτέρω νόμου ορίζει ότι:
«1. Εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς πληρωμή αμοιβής, η αναπαραγωγή, η μετάφραση, η προσαρμογή, η διασκευή ή οποιαδήποτε άλλη μετατροπή ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, όταν οι πράξεις αυτές είναι αναγκαίες για την κατά προορισμό χρησιμοποίηση του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης και της διόρθωσης σφαλμάτων, από το πρόσωπο που το απέκτησε νομίμως».
Ωστόσο, η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 42 του νόμου 2121/1993 ορίζει ότι χρειάζεται άδεια του δημιουργού για την αναπαραγωγή που είναι αναγκαία για τηλεφόρτωση, την εμφάνιση στην οθόνη, την εκτέλεση, τη Μεταβίβαση ή την αποθήκευση του προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Επίσης, ο νόμιμος χρήστης του προγράμματος έχει το δικαίωμα να δημιουργεί ένα εφεδρικό αντίγραφο του προγράμματος.
Επιπλέον, ο νόμιμος χρήστης του προγράμματος δικαιούται, και μάλιστα κατά απόλυτο τρόπο, να παρακολουθεί, να μελετά ή να δοκιμάζει τη λειτουργία του, προκειμένου να εντοπισθούν οι ιδέες και οι αρχές που αποτελούν τη βάση οποιουδήποτε στοιχείου του προγράμματος, εάν οι ενέργειες αυτές γίνονται κατά τη διάρκεια πράξης που αποτελεί νόμιμη χρήση του προγράμματος.
Ιδιαίτερης σημασίας ρύθμιση είναι αυτή που απορρέει από το άρθρο 43 του νόμου 2121/1993, η οποία επιτρέπει την λεγόμενη «αποσυμπίληση» ή με άλλα λόγια, την αντίστροφη μεταγλώττιση του προγράμματος. Ειδικότερα, με την διαδικασία αυτή παρέχεται η δυνατότητα ανάλυσης του προγράμματος από τη μορφή κώδικα στην αρχική του μορφή προκειμένου να μελετηθεί ο τρόπος λειτουργίας του, ώστε να χρησιμοποιηθούν οι σχετικές γνώσεις κατά τρόπο ωφέλιμο και σύμφωνο με την χρήση και εκμετάλλευση του προγράμματος.
Ωστόσο, απαγορεύεται οι πληροφορίες που ελήφθησαν από την αποσυμπίληση : α) να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς άλλους εκτός από την επίτευξη της διαλειτουργικότητας του ανεξάρτητα δημιουργηθέντος προγράμματος, β) να ανακοινωθούν σε άλλα πρόσωπα εκτός από τις περιπτώσεις όπου αυτό απαιτείται για τη διαλειτουργικότητα του ανεξάρτητα δημιουργηθέντος προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, γ) να χρησιμοποιηθούν για την επεξεργασία, την παραγωγή ή την εμπορία προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, του οποίου η έκφραση είναι κατά βάση όμοια προς το αρχικό πρόγραμμα ή για οποιαδήποτε άλλη πράξη που προσβάλλει την Πνευματική ιδιοκτησία του δημιουργού.
Σημαντικό είναι επίσης ότι το δικαίωμα του δημιουργού προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και πενήντα (50) χρόνια μετά το θάνατό του που υπολογίζονται από το τέλος του έτους κατά το οποίο ο δημιουργός απεβίωσε.
Χρύσα Τσιώτση
Νομικός
[email protected]
