Πρόγραμμα για την προστασία των αετών στην Ελλάδα ξεκινάει η ΑΕΚ σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Το Πρόγραμμα έχει ως βασικό στόχο την υλοποίηση συγκεκριμένων διαχειριστικών δράσεων, οι οποίες θα συμβάλλουν άμεσα στην προστασία των απειλούμενων αετών της Ελλάδας. Ως αφετηρία, το πρόγραμμα θα επικεντρωθεί σε δύο απειλούμενα είδη αετών, τον Χρυσαετό (Aquila chrysaetos) και τον Σπιζαετό (Aquila fasciatus), ενώ θα υλοποιηθεί σε δύο διακριτές περιοχές της Ελλάδας: την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και την Πελοπόννησο.
Η Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία διαθέτει την μεγαλύτερη ίσως πυκνότητα αναπαραγόμενων Χρυσαετών και επομένως οι δράσεις θα εστιαστούν στην προστασία και διατήρηση του είδους αυτού. Συγκεκριμένα θα γίνουν δράσεις για την εγκατάσταση και λειτουργία Χώρου Τροφοδοσίας Πτωματοφάγων Αρπακτικών Πτηνών (ΧΤΑΠ), καθώς και δράσεις τηλεμετρίας με στόχο την παρακολούθηση του είδους με δορυφορικούς πομπούς.
Στην Πελοπόννησο εντοπίζονται, εκτός της νησιωτικής Ελλάδας, τα περισσότερα ζευγάρια Σπιζαετού, ενώ υπάρχουν και μεμονωμένα ζευγάρια Χρυσαετού. Οι δράσεις στην περιοχή θα εστιάσουν στην δορυφορική παρακολούθηση των κινήσεων του Σπιζαετού, καθώς και στην τοποθέτηση κάμερας σε επιλεγμένη φωλιά.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το εν λόγω πρόγραμμα θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα όχι μόνο για τα είδη-στόχους του προγράμματος (Χρυσαετός και Σπιζαετός), αλλά και για πολλά άλλα απειλούμενα είδη της χώρας.
Παρακάτω περιγράφονται αναλυτικά οι δράσεις που θα πραγματοποιηθούν μέσα στο 2014.
Εγκατάσταση και λειτουργία Χώρου Τροφοδοσίας Πτωματοφάγων Αρπακτικών Πτηνών
Η παροχή συμπληρωματικής τροφής σε πτωματοφάγα αρπακτικά πουλιά μπορεί να έχει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα σχετικά με τον πληθυσμό και την κατανομή τους. Η παροχή συμπληρωματικής τροφής σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (ταΐστρες) εφαρμόζεται για περισσότερα από 40 χρόνια και αποτελεί ένα πετυχημένο διαχειριστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για α) την αύξηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας των πουλιών σε περιοχές με χαμηλή διαθεσιμότητα φυσικών πηγών τροφής, β) την επανεποίκηση περιοχών που έχουν εγκαταλειφθεί λόγω έλλειψης τροφής και γ) την παροχή ασφαλούς τροφής σε περιοχές που παρατηρείται έντονη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων. Ο Χρυσαετός, αν και δεν είναι αποκλειστικά πτωματοφάγος, χρησιμοποιεί ιδιαίτερα τις ταΐστρες, καθώς η διαθεσιμότητα τροφής του τις τελευταίες δεκαετίες έχει μειωθεί αισθητά. Η ύπαρξη συμπληρωματικής τροφής είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα ανήλικα ή υποενήλικα άτομα, τα οποία διασπείρονται για να βρουν νέες επικράτειες και είναι ευάλωτα σε πολλούς κινδύνους, όπως τα δηλητηριασμένα δολώματα. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την επιλογή της θέσης περιλαμβάνουν α) την εγγύτητα στις επικράτειες των αναπαραγόμενων ζευγαριών Χρυσαετού της περιοχής, β)την δυνατότητα πρόσβασης με δασικούς δρόμους, γ) την πιθανότητα όχλησης από χρήστες της περιοχής (κτηνοτρόφοι, αγρότες, κλπ), δ) την διαθεσιμότητα φυσικής τροφής, ε) τις δυνατότητες παροχής τροφής για την τροφοδοσία του ΧΤΑΠ (σφαγεία, ιδιώτες κτηνοτρόφοι κλπ), στ) τις δυνατότητες συνεργασίας με τοπικούς φορείς (Δασαρχείο, Δήμοι, κλπ).
Η συγκεκριμένη δράση θα υλοποιηθεί στο νότιο τμήμα του όρους Πίνοβο (Εικόνα 1). Στην συγκεκριμένη περιοχή είχε κατασκευαστεί ΧΤΑΠ στο παρελθόν, αλλά είναι ανενεργός τα τελευταία χρόνια. Στον ΧΤΑΠ θα επισκευασθεί ο δρόμος πρόσβασης, καθώς και η περίφραξη για τον αποκλεισμό της πρόσβασης σαρκοφάγων θηλαστικών (λύκος, αρκούδα, αδέσποτα σκυλιά κ.α.), ενώ θα εγκατασταθεί σύστημα για την παρακολούθηση της δραστηριότητας των πουλιών που θα περιλαμβάνει κάμερα με αισθητήρα κίνησης
(trap camera).
Επίσης, απαιτείται η συγκέντρωση όλων των απαραίτητων εγγράφων για την αδειοδότηση του ΧΤΑΠ από τις αρμόδιες αρχές (Δασαρχείο, Κτηνιατρική Υπηρεσία, ΥΠΕΚΑ) και η σύνταξη των τεχνικών προδιαγραφών εγκατάστασης και λειτουργίας.
Ο ΧΤΑΠ θα τροφοδοτείται με τροφή μια φορά την εβδομάδα και τα αποτελέσματα της δράσης θα παρακολουθούνται και θα αναλύονται με επιτόπιες καταγραφές ορνιθολόγου, καθώς και από το υλικό που θα καταγράφει η κάμερα.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εγκατάσταση και λειτουργία του ΧΤΑΠ θα γίνει σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της Εθνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Εικ.2: Θέση επαναλειτουργίας ΧΤΑΠ στο όρος Πίνοβο
Παρακολούθηση Χρυσαετού και Σπιζαετού με χρήση δορυφορικών πομπών και κάμερας
Η τηλεμετρία, δηλαδή η παρακολούθηση των πουλιών με χρήση πομπών, αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα ιδιαίτερα αξιόπιστο εργαλείο για την ακριβή αποτύπωση των μετακινήσεων των πουλιών. Τα αποτελέσματα της τηλεμετρίας μπορούν να αξιοποιηθούν για την προστασία των απειλούμενων ειδών, καθώς παρέχουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του χώρου, τις περιοχές τροφοληψίας και κούρνιας, τους παράγοντες θνησιμότητας και την ευαισθησία/κρισιμότητα συγκεκριμένων θέσεων σε σχέση με τις απειλές των πουλιών. Επομένως, τα πορίσματα τέτοιου είδους μελετών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την χωροθέτηση τόσο διαχειριστικών παρεμβάσεων, όσο και έργων που ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα. Επίσης, τα αποτελέσματα της τηλεμετρίας αποτελούν έναν ιδιαίτερα δημοφιλή τρόπο για την περιβαλλοντική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.
Για την περίπτωση του Χρυσαετού και του Σπιζαετού, οι κατάλληλοι πομποί είναι του τύπου GSM/GPS ή Argos GPS/PPT. Οι συσκευές αυτές επιτρέπουν ακρίβεια των δεδομένων, μεγάλη διάρκεια και παραμετροποίηση της εκπομπής, εύκολη και γρήγορη ανάκτηση των δεδομένων, ενώ το βάρος τους είναι τέτοιο που δεν επηρεάζει την συμπεριφορά των πουλιών. Στην περίπτωση των πομπών GSM/GPS η ανάκτηση των δεδομένων γίνεται μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας, ενώ στους GPS/PPT μέσω του δορυφορικού συστήματος Argos.
Οι πομποί θα τοποθετηθούν από έμπειρους ερευνητές της Ορνιθολογικής σε νεαρά άτομα Χρυσαετού και Σπιζαετού, λίγο πριν αυτά εγκαταλείψουν τη φωλιά τους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η επιλογή κατάλληλων, προσβάσιμων φωλιών. Οι πομποί θα καταγράφουν τις τοπικές μετακινήσεις και την διασπορά των ανήλικών πουλιών. Τα δεδομένα, αφού επεξεργαστούν κατάλληλα, θα αναρτώνται σε ειδικά διαμορφωμένη ενότητα της ιστοσελίδας της Ορνιθολογικής.
Επίσης, θα επιλεγεί κατάλληλη φωλιά Σπιζαετού για την τοποθέτηση κάμερας, η οποία θα δίνει εικόνα της συμπεριφοράς των γονιών και των νεοσσών σε πραγματικό χρόνο. Η κάμερα θα είναι καμουφλαρισμένη για να μην προκαλεί όχληση στα πουλιά και θα μεταδίδει την εικόνα ασύρματα, η οποία θα μεταδίδεται σε πραγματικό χρόνο μέσα από την ιστοσελίδα της Ορνιθολογικής, της ΑΕΚ ή και των δύο.
Στις Εικόνες 3 και 4 φαίνονται οι υποψήφιες περιοχές για την υλοποίηση της δράσης.
Εικ.3: Υποψήφιες περιοχές για τηλεμετρία Χρυσαετού στη βόρεια Ελλάδα
Εικ.4: Υποψήφιες περιοχές για τηλεμετρία Χρυσαετού και Σπιζαετού στη νότια Ελλάδα
Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα δράσεων
