Το χρήμα του μέλλοντος ή μία άνευ προηγουμένου «φούσκα»;
Bitcoin, Ethereum, Ripple, Tether, Litecoin. Αν όλα τα παραπάνω σας φαίνονται... αλαμπουρνέζικα, πιθανότατα έχετε μείνει λίγο πίσω στις οικονομικές εξελίξεις. Γιατί εδώ και ένα χρόνο περίπου τα κρυπτονομίσματα προκαλούν αναταράξεις στις αγορές και προσελκύουν όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον από επενδυτές.
Γράφει ο Σπύρος Πιστικός
Όχι, δεν είναι νομίσματα που μπορείτε να τα βάλετε στο πορτοφόλι σας και να πληρώσετε με αυτά στο περίπτερο. Και όχι, δεν υπάρχει κάποια κεντρική τράπεζα ή κάποιο κράτος που να τα εκδίδει σε νομισματοκοπείο. Τα κρυπτονομίσματα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας παραδοσιακά ως χρήμα – ουσιαστικά, το μόνο κοινό που έχουν με αυτό είναι ότι χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό: για πληρωμές.
Η... προϊστορία των κρυπτονομισμάτων
Η πρώτη ιδέα για ένα «ηλεκτρονικό» νόμισμα εμφανίστηκε μόλις το 1983, όταν ο Αμερικανός κρυπτογράφος Ντέιβιντ Τσομ συνέλαβε ένα ανώνυμο κρυπτογραφικό ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής, ονόματι ecash. O ίδιος το 1995 έδειξε τον δρόμο προς τα σύγχρονα κρυπτονομίσματα μέσω του Digicash, το οποίο επέτρεπε την αποστολή χρημάτων από τραπεζικό λογαριασμό μέσω λογισμικού κρυπτογράφησης, χάρη στο οποίο τα χρήματα έφταναν στον παραλήπτη τους χωρίς να μπορεί η συναλλαγή να εντοπιστεί από την τράπεζα ή την κυβέρνηση.
Ακολούθησε το 1998 ο Wei Dai, που περιέγραψε ένα αποκεντρωμένο σύστημα ανώνυμων ηλεκτρονικών πληρωμών, το οποίο με τη χρήση της κρυπτογραφίας θα μπορούσε να διέπεται από κανόνες, χωρίς να εξαρτάται από κάποια κεντρική τράπεζα, ενώ στη συνέχεια ο Nick Szabo δημιούργησε το bit gold, όμως η αληθινή επανάσταση ήρθε το 2009, όταν ο Σατόσι Νακαμότο (δεν είναι το πραγματικό του όνομα – η αληθινή του ταυτότητα παραμένει μέχρι σήμερα ένα μυστήριο) δημιούργησε το bitcoin.
Πώς λειτουργεί το bitcoin
Και τώρα μπαίνουμε στα... βαθιά. Το bitcoin, όπως και όλα τα κρυπτονομίσματα, ακολουθούν μία διαδικασία που είναι εντελώς ασυνήθιστη σε σχέση με όσα ξέρουμε από τα κανονικά νομίσματα.
Πρώτα απ' όλα, το bitcoin δεν υπόκειται στον έλεγχο καμίας κεντρικής τράπεζας. Είναι ένα ψηφιακό νόμισμα που βασίζεται σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα. Χωρίς τράπεζες, χωρίς ενδιάμεσους. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν διέπεται από κανόνες, το κάθε άλλο. Και ποιος είναι αυτός που επιβάλλει τους κανόνες; Οι ίδιοι οι χρήστες του.
Επειδή ακριβώς πρόκειται για ένα αποκεντρωμένο νομισματικό σύστημα, για να επιβεβαιωθούν οι συναλλαγές που γίνονται παγκοσμίως με τη χρήση bitcoins πρέπει να περάσουν μέσα από τυχαίους υπολογιστές που είναι συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο. Οι υπολογιστές πραγματοποιούν ελέγχους εγκυρότητας της συναλλαγής, εξακριβώνοντας τις ψηφιακές υπογραφές που περιλαμβάνονται σε αυτές. Κάθε συναλλαγή που εξακριβώνεται μπαίνει σε ένα «μπλοκ» μαζί με τις άλλες ολοκληρωμένες συναλλαγές, σχηματίζοντας το λεγόμενο blockchain, που είναι η «καρδιά» του συστήματος στο οποίο βασίζεται το bitcoin.
Κάθε φορά που ένα μπλοκ ολοκληρωμένων συναλλαγών συμπληρώνεται, εκδίδεται ένας συγκεκριμένος αριθμός νέων bitcoins, τον οποίο μοιράζονται οι χρήστες των υπολογιστών που πραγματοποίησαν την εξακρίβωση των συναλλαγών. Πρόκειται για το λεγόμενο mining (εξόρυξη), δηλαδή κατά κάποιον τρόπο οι χρήστες «σκάβουν», προσφέροντας τις υπηρεσίες τους για την εξακρίβωση των συναλλαγών, προκειμένου να λάβουν ως αντάλλαγμα νέα bitcoins.
Ο αριθμός των bitcoins που κυκλοφορούν ανά πάσα στιγμή είναι αυστηρά καθορισμένος. Κάθε μπλοκ που συμπληρώνεται απελευθερώνει ελαφρώς λιγότερα bitcoins από το προηγούμενο, με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε τέσσερα χρόνια τα νέα bitcoins που «εξορύσσονται» να μειώνονται στο μισό. Η εξόρυξη προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί το 2140, όταν και θα συμπληρωθεί ο αριθμός των 21 εκατομμυρίων bitcoins που θα υπάρχουν στην αγορά.
Βέβαια, μη νομίζετε ότι πρόκειται για μία απλή διαδικασία και ο καθένας μπορεί να κάνει τον υπολογιστή του... χρυσωρυχείο. Ο αλγόριθμος που καλούνται να λύσουν οι υπολογιστές για να επιβεβαιώσουν τις συναλλαγές είναι εξαιρετικά πολύπλοκος, σε σημείο που μόνο υπερυπολογιστές μπορούν να ανταπεξέλθουν, ενώ με το πέρασμα του χρόνου εξελίσσεται και γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκος, για να προσαρμοστεί τόσο στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, όσο και στην αύξηση των miners.
Το bitcoin ως οικονομικό φαινόμενο
Έχουν πια περάσει πολλά χρόνια από το 2010, όταν ένας Αμερικανός προγραμματιστής προσέφερε 10.000 bitcoins σε όποιον παρήγγελνε και του έστελνε δύο πίτσες. Λίγες μέρες αργότερα, κάποιος ανταποκρίθηκε στην προσφορά του, και έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πληρώθηκε με bitcoins. Την εποχή εκείνη, 10.000 bitcoins άξιζαν περίπου 30 ευρώ, δηλαδή κάτι παραπάνω απ' όσο κόστισαν οι δύο πίτσες. Σήμερα, 10.000 bitcoins θα άξιζαν... περίπου 80 εκατομμύρια ευρώ!
Τι άλλαξε στο μεταξύ; Κανείς δεν ξέρει ακριβώς. Όμως σταδιακά όλο και περισσότεροι άρχισαν να επενδύουν στο bitcoin, με αποτέλεσμα η αξία του να φτάσει τον περασμένο Δεκέμβριο ακόμα και στα 17.900 δολάρια, προτού υποχωρήσει στα σημερινά επίπεδα, κοντά στα 8.000 δολάρια.
Το πρόβλημα με το bitcoin ως επένδυση είναι η θεαματική μεταβλητότητά του. Χωρίς μία κεντρική τράπεζα ή ένα κράτος να το στηρίζει, το bitcoin είναι πολύ ευάλωτο στην κερδοσκοπία και τις πάσης φύσεως κακόβουλες πληροφορίες, με αποτέλεσμα να κερδίζει ή να χάνει τεράστιο μέρος της αξίας του ακόμα και μέσα σε μία μέρα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί οικονομολόγοι το θεωρούν όχι απλώς «φούσκα», αλλά ίσως τη μεγαλύτερη «φούσκα» στην ιστορία της παγκόσμιας οικονομίας, που όταν «σκάσει» πιθανόν να προκαλέσει παγκόσμια αναταραχή στις αγορές.
Ένα επιπλέον ζήτημα που προκαλεί ανησυχία σε πολλούς είναι το πώς χρησιμοποιείται το bitcoin, καθώς η ανωνυμία των συναλλαγών που προσφέρει ανοίγει πεδίο δόξης λαμπρόν για κάθε επίδοξο απατεώνα, ενώ δίνει και τη δυνατότητα σε πολύ μεγάλες οικονομίες (κυρίως σε αυτήν της Κίνας) να το εκμεταλλεύονται για να παρακάμψουν τον έλεγχο των ισοτιμιών.
Τα άλλα κρυπτονομίσματα και πώς επενδύει κανείς σε αυτά
Στις αρχές Ιανουαρίου είχαν καταγραφεί συνολικά 1.384 κρυπτονομίσματα, με πιο γνωστά, πέρα από το bitcoin, τα ethereum, ripple, litecoin και tether. Λόγω του ανοιχτού χαρακτήρα του λογισμικού στο οποίο στηρίζονται τα κρυπτονομίσματα, τέτοια νομίσματα ξεπηδούν συνεχώς, όμως τα περισσότερα έχουν για την ώρα μηδαμινή αξία. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιο από αυτά να είναι το επόμενο bitcoin και να εκτοξευθεί μελλοντικά η αξία του – άλλωστε και η άνοδος του bitcoin έπιασε τους περισσότερους στον ύπνο.
Αν κάποιος θέλει να επενδύσει σε κρυπτονομίσματα, υπάρχουν πλέον αρκετά ανταλλακτήρια σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική, με πιο γνωστά τα Coinbase, Bitcoin.de και BitStamp. Σε αυτά μπορεί ο καθένας να εγγραφεί, επιδεικνύοντας κάποιο έγγραφο που να αποδεικνύει την ταυτότητά του, και να αρχίσει να επενδύει τα ευρώ ή τα δολάριά του σε bitcoins ή σε άλλα κρυπτονομίσματα. Βέβαια, το πόσο ασφαλής είναι η επένδυσή του είναι πάντα ένα ερώτημα, αφού τα κρυπτονομίσματα και η νομοθεσία που τα διέπει βρίσκονται ακόμα σε εμβρυικό στάδιο, και δεν αποκλείεται να βρεθεί κανείς προ δυσάρεστων εκπλήξεων.
Θα ήταν λογικό να πούμε, συμπερασματικά, ότι η επένδυση σε ένα κρυπτονόμισμα ενέχει σημαντικό ρίσκο (πολύ μεγαλύτερο απ' ό,τι η επένδυση σε ένα παραδοσιακό νόμισμα), το οποίο όμως, αν αποδώσει, τότε μπορεί να αποφέρει μεγάλα κέρδη στους τολμηρούς – αλλά και τεράστιες απώλειες, αν κάτι πάει στραβά...
