Τι προβλέπει η σχετική εγκύκλιος του ΕΦΚΑ
Διευκρινίσεις για το δικαίωμα υπαγωγής στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης παρέχει με εγκύκλιό του ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ).
Συγκεκριμένα, κοινοποιούνται οι διατάξεις των άρθρων 18, 34 παρ. 2 και 37 του Ν. 4387/2016 (ΦΕΚ 85/τ. Α΄/12/5/2016) «Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας–Μεταρρύθμιση ασφαλιστικού–συνταξιοδοτικού συστήματος–Ρυθμίσεις φορολογίας εισοδήματος και τυχερών παιγνίων και άλλες διατάξεις», όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν, οι διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 96 του Ν. 4387/2016, όπως έχουν αντικατασταθεί με όμοιες της παρ. 1 του άρθρου 56 του Ν. 4445/2016 (Α΄ 236), καθώς και οι διατάξεις της ΚΥΑ αρ. Φ.80000/οικ.21628/936 (Β΄ 1721/18/5/2017), με τις οποίες ρυθμίζονται με ενιαίο τρόπο θέματα προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης των ασφαλισμένων του ΕΦΚΑ.
Αναλυτικότερα, δικαίωμα υπαγωγής στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης έχουν:
- Τα πρόσωπα της παρ. 1 του άρθρου 4 του Ν. 4387/2016 περί «Υπαγωγής στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης των υπαλλήλων-λειτουργών του Δημοσίου, καθώς και των στρατιωτικών», καθώς και
- οι ασφαλισμένοι φορέων, κλάδων και λογαριασμών που εντάσσονται στον ΕΦΚΑ, με βάση το άρθρο 53 του ίδιου νόμου, περί «Ένταξης φορέων, κλάδων, τομέων και λογαριασμών στον ΕΦΚΑ», ανεξαρτήτως από το χρόνο πρώτης υπαγωγής τους στην ασφάλιση.
Με την εγκύκλιο, παρέχονται οδηγίες για την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης προσώπων του ως άνω άρθρου 53, δηλαδή των υπαγόμενων στην ασφάλιση των πρώην φορέων ασφάλισης ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΟΓΑ, ασφαλισμένων στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, καθώς και εφημεριδοπωλών και πωλητών λαϊκών αγορών, όπως ορίζονται στην ΥΑΦ 11321/59554/2170/2016 (ΦΕΚ 4569Β'). Οδηγίες εφαρμογής για την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης των προσώπων της παρ. 1 του άρθρου 4 του Ν. 4387/16, ήτοι των υπαλλήλων-λειτουργών του Δημοσίου και των στρατιωτικών, καθώς και προσώπων που περιλαμβάνονται στις διατάξεις του άρθρου 53 και δεν αντιμετωπίζονται με την παρούσα εγκύκλιο (π.χ. ΝΑΤ, ΤΑΥΤΕΚΩ), θα δοθούν με νεότερο έγγραφο.
Οι νέες διατάξεις εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2017. Ως εκ τούτου, αιτήσεις που έχουν υποβληθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016, αντιμετωπίζονται, σύμφωνα με τις προϊσχύουσες διατάξεις.
Προϋποθέσεις υπαγωγής
Τα ανωτέρω πρόσωπα (του άρθρου 53) μπορούν να υπαχθούν στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης στον τελευταίο ενταχθέντα φορέα υποχρεωτικής ασφάλισης, εφόσον πληρούν αθροιστικά τις κάτωθι προϋποθέσεις:
I. α) Να έχουν πραγματοποιήσει στην υποχρεωτική ασφάλιση πέντε έτη ή 1.500 ημέρες, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα έτος ή 300 ημέρες, εντός της τελευταίας, πριν από την υποβολή της αίτησης, πενταετίας και να υποβάλουν αίτηση εντός ενός έτους από την τελευταία ασφάλισή τους σε φορέα, τομέα, κλάδο ή λογαριασμό κύριας ασφάλισης ή
β) να έχουν πραγματοποιήσει οποτεδήποτε στην υποχρεωτική ασφάλιση 10 έτη ή 3.000 ημέρες ασφάλισης, ανεξάρτητα από το χρόνο υποβολής της αίτησής τους.
Για τη συμπλήρωση των ανωτέρω χρονικών προϋποθέσεων, επισημαίνεται ότι:
- Συνυπολογίζεται ο χρόνος διαδοχικής ασφάλισης στους ενταχθέντες στον ΕΦΚΑ φορείς, κλάδους και λογαριασμούς.
- Ο χρόνος ασφάλισης που έχει διανυθεί για την ίδια χρονική περίοδο λαμβάνεται υπόψη μία φορά.
- Δεν συνυπολογίζονται χρονικά διαστήματα ασφάλισης αναγνώρισης πλασματικών χρόνων και προαιρετικής συνέχισης ασφάλισης.
II. Να έχουν διακόψει την ασφάλισή τους στον ΕΦΚΑ.
III. Να μην είναι ανάπηροι κατά την έννοια του στοιχείου β' της παρ. 5 του άρθρου 28 του Ν. 1846/1951 (ΦΕΚ 189/Α'). Για τη διαπίστωση αυτή, απαιτείται γνωμάτευση αρμόδιας Υγειονομικής Επιτροπής.
IV. Περί μισθωτών, λαμβάνονται υπόψη χρονικά διαστήματα ασφάλισης που προκύπτουν από την οριστικοποιημένη ασφαλιστική ιστορία.
Ειδικά, για αυτοαπασχολούμενους-μη μισθωτούς και ασφαλισμένους π. ΟΓΑ, να μην έχουν οφειλή στον ασφαλιστικό φορέα από ίδιο δικαίωμα. Σε περίπτωση οφειλής, να έχουν υπαχθεί σε καθεστώς ρύθμισης και να τηρούνται οι όροι αυτής.
Έναρξη της προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης-Κλάδοι
Ο χρόνος της προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης αρχίζει από την ημερομηνία της υποβολής της αίτησης στην αρμόδια υπηρεσία του ΕΦΚΑ και διαρκεί για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπολείπεται -πλην του μήνα υποβολής της αίτησης για τους μισθωτούς-των 25 ημερών ασφάλισης ανά μήνα.
Η προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης πραγματοποιείται για κλάδο κύριας σύνταξης ή/και ασθένειας σε είδος και σε χρήμα.
Για την άσκηση του δικαιώματος, υποβάλλεται σχετική αίτηση, με σαφή αναφορά των κλάδων επιλογής.
Ελάχιστη μηνιαία βάση υπολογισμού εισφορών μισθωτών και μη μισθωτών
Ως ελάχιστη μηνιαία βάση καθορίζεται το ποσό που αντιστοιχεί στον κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, όπως ισχύει κάθε φορά, το οποίο ανέρχεται σήμερα στα 586,08 ευρώ.
Ειδικά, για τον πρώην ΟΓΑ, ως ελάχιστη μηνιαία βάση ορίζεται το ποσό που αντιστοιχεί στο 70% του κατώτατου βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, το οποίο ανέρχεται σήμερα στα 410,26 ευρώ (586,08 ευρώ*70%).
Ανώτατη μηνιαία βάση υπολογισμού εισφορών
Ως ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών για τον υπολογισμό της μηνιαίας ασφαλιστικής εισφοράς καθορίζεται το δεκαπλάσιο του κατώτατου βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, όπως ισχύει κάθε φορά, το οποίο ανέρχεται σήμερα στα 5.860,80 ευρώ.
Προσδιορισμός βάσης υπολογισμού-Εισφορές
Για τον προσδιορισμό της βάσης υπολογισμού προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης επισημαίνονται τα παρακάτω:
- Η μηνιαία εισφορά υπολογίζεται επί του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών ή/και των εισοδημάτων, κατά περίπτωση, επί των οποίων καταβλήθηκαν ασφαλιστικές εισφορές το τελευταίο δωδεκάμηνο, πριν από τη διακοπή της υποχρεωτικής ασφάλισης.
- Τα εισοδήματα ή οι μηνιαίες αποδοχές αναπροσαρμόζονται για το διάστημα έως και το 2020 κατά τη μεταβολή του μέσου ετήσιου δείκτη τιμών καταναλωτή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) και, για το διάστημα από το 2021 και εφεξής, με βάση το δείκτη μεταβολής μισθών που υπολογίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ.
Ειδικότερα, για τον π. ΟΓΑ, η μηνιαία εισφορά υπολογίζεται επί του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών ή/και των εισοδημάτων, κατά περίπτωση, επί των οποίων καταβλήθηκαν ασφαλιστικές εισφορές το τελευταίο δωδεκάμηνο, πριν από τη διακοπή της υποχρεωτικής ασφάλισης, χωρίς αναπροσαρμογή με το δείκτη ΕΛΣΤΑΤ.
- Στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης, η μηνιαία εισφορά υπολογίζεται ως ποσοστό επί του μέσου όρου του αθροίσματος των μηνιαίων αποδοχών και εισοδημάτων από κάθε απασχόληση.
Ειδικότερα:
α. Μισθωτοί
Οι μισθωτοί καταβάλλουν το σύνολο της ασφαλιστικής εισφοράς εργαζομένου και εργοδότη στο ύψος που έχει διαμορφωθεί και ισχύει για τον κλάδο ή τους κλάδους και κατά το χρόνο υπαγωγής στην προαιρετική ασφάλιση.
Το ανωτέρω ποσοστό υπολογίζεται επί του μέσου όρου του συνόλου των (πάσης φύσεως) μηνιαίων αποδοχών επί των οποίων καταβλήθηκαν ασφαλιστικές εισφορές κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο, πριν από τη διακοπή της υποχρεωτικής ασφάλισης, συνυπολογιζόμενων του δώρου εορτών και επιδόματος αδείας, αναπροσαρμοζόμενων, όπως ως άνω αναφέρεται.
Σε περίπτωση που, κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο, πριν από τη διακοπή της υποχρεωτικής ασφάλισης, δεν προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης και καταβολής εισφορών για κάποιο μέρος αυτού ή οι αποδοχές για κάποιους μήνες του δωδεκάμηνου αυτού υπολείπονται του ποσού που αντιστοιχεί στον κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, όπως κάθε φορά ισχύει, ως μηνιαίες αποδοχές για την εύρεση του μέσου όρου λαμβάνεται υπόψη το ποσό που αντιστοιχεί στον κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, όπως ισχύει κάθε φορά (586,08 ευρώ).
Σημειώνεται ότι ο χρόνος προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης δεν λογίζεται ως χρόνος διανυθείς σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
β. Μη μισθωτοί
Οι μη μισθωτοί καταβάλλουν το ποσοστό εισφοράς που προβλέπεται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις παρ. 1 του άρθρου 39 και παρ. 2 του άρθρου 41 του Ν. 4387/2016, όπως αυτό ισχύει για τους ασφαλισμένους που έχουν συμπληρώσει πέντε έτη ασφάλισης.
Το ποσοστό εισφορών για τον κλάδο σύνταξης ανέρχεται στο 20% και για τον κλάδο υγειονομικής περίθαλψης στο 6,95% (επιμεριζόμενο στο 6,45% για παροχές σε είδος και 0,50% για παροχές σε χρήμα).
Το ως άνω ποσοστό εισφοράς αφορά και τον π. ΟΓΑ, χωρίς να ακολουθείται το μεταβατικό στάδιο έως 1/1/2022.
Ως βάση υπολογισμού εισφορών μη μισθωτών για χρόνο ασφάλισης που ανατρέχει, πριν από την 1/1/2017, λαμβάνεται η ελάχιστη μηνιαία βάση, κατά περίπτωση.
Επισημαίνεται:
- Εφόσον κατά τον έλεγχο των προϋποθέσεων προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης μισθωτού και μη μισθωτού κατά τη διάρκεια του δωδεκαμήνου, η βάση υπολογισμού μηνιαίας εισφοράς προσδιορίζεται, ως εξής:
α) Υπολογίζονται οι αποδοχές μισθωτής απασχόλησης.
β) Υπολογίζεται αντίστοιχα το εισόδημα από την ελεύθερη απασχόληση.
γ) το άθροισμά τους διαιρούμενο διά δώδεκα αποτελεί τη μηνιαία βάση υπολογισμού εισφοράς.
- Στις περιπτώσεις που, κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο, δεν προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης για κάποιους μήνες, για τους εν λόγω μήνες, λαμβάνεται υπόψη ως μηνιαία βάση υπολογισμού το ποσό που αντιστοιχεί στον κατώτατο βασικό μισθό μισθωτού κάτω των 25 ετών, ήτοι 586,08 ευρώ και προκειμένου για τον ΟΓΑ 410,26 ευρώ.
Άσκηση δικαιώματος επί παράλληλης ασφάλισης
Ο ασφαλισμένος που, κατά τη λήξη του δωδεκάμηνου υποχρεωτικής ασφάλισης, υπάγεται παράλληλα σε περισσότερους του ενός ενταχθέντες φορείς του ΕΦΚΑ, έχει δικαίωμα επιλογής του φορέα στον οποίο θα υπαχθεί στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης.
Ο χρόνος προαιρετικής ασφάλισης που θα διανυθεί, σύμφωνα με τα ανωτέρω, θεωρείται χρόνος ασφάλισης στον επιλεγέντα ενταχθέντα πρώην φορέα υποχρεωτικής ασφάλισης.
Προθεσμία καταβολής εισφορών-Επιβαρύνσεις
Οι εισφορές για την προαιρετική ασφάλιση καταβάλλονται εντός των προβλεπομένων από την ισχύουσα νομοθεσία προθεσμιών για τις ασφαλιστικές εισφορές υποχρεωτικής ασφάλισης. Σε περίπτωση εκπρόθεσμης καταβολής της ασφαλιστικής εισφοράς, αυτή επιβαρύνεται με τις προβλεπόμενες από την ισχύουσα νομοθεσία επιβαρύνσεις.
Αναστολή της προαιρετικής ασφάλισης
Η προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης αναστέλλεται:
α) Με τη συνταξιοδότηση του ασφαλισμένου, λόγω αναπηρίας ορισμένου χρόνου.
β) Με την επιδότηση ασθενείας. Στην περίπτωση αυτή, η αναστολή είναι δυνητική, συνεπώς θα πρέπει ο ασφαλισμένος να γνωστοποιήσει την εν λόγω επιδότηση, αιτούμενος την αναστολή.
Μετά την παρέλευση του χρόνου αναστολής κατά τα ανωτέρω, συνεχίζεται η προαιρετική ασφάλιση, χωρίς εκ νέου εξέταση των προϋποθέσεων.
Διακοπή-Λήξη της προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης
Η διακοπή-λήξη της προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης επέρχεται:
α) Με τη γραπτή αίτηση-δήλωση του ασφαλισμένου. Στην περίπτωση αυτή, η διακοπή-λήξη της προαιρετικής ασφάλισης επέρχεται από την πρώτη του επομένου μήνα της υποβολής της αίτησης.
β) Με τη συνταξιοδότηση, λόγω γήρατος ή επ' αόριστον αναπηρίας του ασφαλισμένου.
γ) Με το θάνατο του ασφαλισμένου.
δ) Με την ανάληψη εργασίας ή δραστηριότητας ή απόκτηση ιδιότητας ασφαλιστέας στον ΕΦΚΑ. Οι ασφαλισμένοι που διακόπτουν την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης με γραπτή αίτησή τους, λόγω ανάληψης εργασίας ή δραστηριότητας/ιδιότητας ασφαλιστέας στον ΕΦΚΑ, δύνανται να υπαχθούν στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης, υποβάλλοντας εκ νέου αίτηση και εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις.
Απώλεια του δικαιώματος της συνέχισης της προαιρετικής ασφάλισης
Απώλεια του δικαιώματος της προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης επέρχεται:
- Σε περίπτωση καθυστέρησης της πληρωμής της μηνιαίας εισφοράς για περισσότερο από δύο έτη από την ημερομηνία που αυτή κατέστη απαιτητή.
- Σε περίπτωση απώλειας ρύθμισης οφειλών ασφαλιστικών εισφορών υποχρεωτικής ασφάλισης.
Σε περίπτωση που επέλθει απώλεια του δικαιώματος για συνέχιση προαιρετικά της ασφάλισης, ο ασφαλισμένος μπορεί να ζητήσει την υπαγωγή του στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης, μετά την παρέλευση τριών ετών, με την υποβολή εκ νέου γραπτού αιτήματος.
Σε αυτήν την περίπτωση, δεδομένου ότι πρόκειται για νέα υπαγωγή στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης, εξετάζονται εκ νέου οι προϋποθέσεις.
Συνολικά, ο ασφαλισμένος μπορεί να υπαχθεί σε καθεστώς προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης, μέχρι τρεις φορές.
Επιστροφή εισφορών
Οι εισφορές που έχουν καταβληθεί και αντιστοιχούν σε χρονικά διαστήματα, μετά τη διακοπή-λήξη-αναστολή της προαιρετικής ασφάλισης, επιστρέφονται άτοκα. Σε αυτή την περίπτωση και κατόπιν γραπτού αιτήματος του ασφαλισμένου, εκδίδεται απόφαση επιστροφής από την κατά περίπτωση αρμόδια Υπηρεσία.
Διευκρινίζεται ότι σε καμία άλλη περίπτωση δεν επιστρέφονται καταβληθείσες εισφορές από την προαιρετική ασφάλιση στην οποία νόμιμα ο ασφαλισμένος έχει υπαχθεί και έχει διανυθεί ο χρόνος ασφάλισης.
Καταργούμενες διατάξεις
Σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 37 του Ν. 4387/2016, καταργούνται οι διατάξεις των άρθρων 41 του Α.Ν. 1846/1951 (προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης των παλαιών ασφαλισμένων), 42 του Ν. 2084/1992 (προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης των νέων ασφαλισμένων), 22 παρ. 1 του Ν. 1654/1986, 26 παρ. 14 του Ν. 4075/2012, καθώς και κάθε άλλη αντίθετη διάταξη.
Ειδικές κατηγορίες
Επισημαίνεται ότι, για τις περιπτώσεις προαιρετικής ασφάλισης του π. ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, σύμφωνα με τις κάτωθι διατάξεις:
- Άρθρο 10 του Ν. 2874/2000 (προαιρετική ασφάλιση μακροχρόνια ανέργων)
- Άρθρο 11 του Ν. 1276/1982 (ασφάλιση στον κλάδο ασθενείας Ελλήνων υπηκόων και ομογενών συνταξιούχων αλλοδαπού φορέα)
- Άρθρα 1-4 του Ν. 1469/1984 (προαιρετική ασφάλιση Ελλήνων υπηκόων ή ομογενών κατοίκων αλλοδαπής)
- Άρθρο 36 του Ν. 1902/1990 (ασφάλιση στον ειδικό λογαριασμό αυτασφάλισης)
θα δοθούν νεότερες οδηγίες, κατόπιν απάντησης της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΓΓΚΑ) σε σχετικό έγγραφο για τη συνέχιση της εφαρμογής τους.
