Τα έθιμα για το καλόπιασμα του νέου χρόνου
Το πιο παραδοσιακό και γνωστό έθιμο της Πρωτοχρονιάς δεν είναι άλλο από τη βασιλόπιτα. Η βασιλόπιτα παρασκευάζεται μέχρι και σήμερα σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. Σύμφωνα με την παράδοση συνδέεται με τον Άγιο Βασίλειο, επίσκοπο της Καισαρείας, το γνωστό μας Αϊ –Βασίλη και παρασκευάζεται με διαφορετικό τρόπο από τόπο σε τόπο. Έτσι αλλού (Θεσσαλία, Μακεδονία κ.α.) είναι τυρόπιτα, αλλού γλύκισμα (πρόσφυγες Μ. Ασίας) ή ψωμί ζυμωμένο με διάφορα μυρωδικά.
Εκτός από το νόμισμα, που συνεχίζει να τοποθετείται μέχρι σήμερα μέσα στη βασιλόπιτα, παλιότερα συνήθιζαν να τοποθετούν και σύμβολα κύριας ασχολίας των μελών της οικογένειας πχ ο αμπελουργός τοποθετούσε ένα μικρό κομμάτι από κλίμα, ο γεωργός σιτάρι ή άχυρο κλπ. Η κοπή της βασιλόπιτας γινόταν την πρωτοχρονιά από τον αρχηγό της οικογένειας και μερίδιο είχαν όλα τα μέλη κατά σειρά ηλικίας, καθώς και οι ξενιτεμένοι και οι φιλοξενούμενοι, όπως και ο Αϊ-Βασίλης, ο Χριστός, το σπίτι.
Τα έθιμα για το καλόπιασμα του νέου χρόνου
Η Πρωτοχρονιά, το πέρασμα στον νέο χρόνο συνδέεται με συνήθειες που εξασφαλίζουν το καλό, αλλά και με αποφυγή ενεργειών που μπορεί να σημαίνουν κακό για τον χρόνο που έρχεται. Εκτός από το έθιμο της βασιλόπιτας, η αντίληψη για το καλόπιασμα του νέου χρόνου είναι σχετική με την επίσκεψη στη βρύση, απ’ όπου οι νοικοκύρηδες αφού έδιναν κέρασμα έπαιρναν αμίλητοι νερό για να ραντίσουν το σπίτι και τα μέλη της οικογένειας. Επίσης, το ίδιο νόημα έχει το κρέμασμα στην πόρτα του φυτού αγριοκρεμμύδα (ασκελετούρα στην Κρήτη, σκιλλοκρέμυδο, μπότσικας αλλού), βολβού μεγάλης αντοχής, γνωστού από την αρχαιότητα για την ιδιότητα του να αποτρέπει το κακό. Έντονη είναι η επιθυμία για πρόγνωση του μέλλοντος στην αρχή του νέου χρόνου. Στο παρελθόν συνήθιζαν να τοποθετούν φύλλα ελιάς στο τζάκι ή κόκκους σιταριού , προκειμένου να δουν κατά πόσο θα υπάρχει υγεία τον χρόνο που έρχεται.
Πηγή: Βιβλίο "Αγροτική Παράδοση και Λαϊκή Τέχνη" 2000 (Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων)
