Όταν δεν υπάρχει ζήτηση για τα προϊόντα σου, πώς τη δημιουργείς; Ο Πόλεμος του Οπίου είναι η απάντηση…
Πόλεμος πατήρ πάντων
Ηράκλειτος
Όταν έχεις ανάγκη πολλά προϊόντα που πουλά κάποιος αλλά αυτός δεν έχει ανάγκη τίποτα από αυτά που πουλάς εσύ, τότε το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ σας μπατάρει επικίνδυνα. Σε βάρος σου βέβαια… Και πώς μπορείς να ρεφάρεις; Δημιουργώντας τεχνητή ζήτηση για τα προϊόντα σου, στην αγορά του εν λόγω «εμπορικού εταίρου». Και ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο είναι ο πόλεμος!
Μόλις διαβάσατε, εν περιλήψει, την ιστορία για τον Πόλεμο του Οπίου.
Γράφει η Λήδα Δεληγιάννη
Ο Πόλεμος του Οπίου είναι ουσιαστικά ένας πόλεμος σε δυο φάσεις ή δυο πόλεμοι. Ο πρώτος πόλεμος έγινε μεταξύ 1839 και 1842 και ο δεύτερος 1856 και 1860. Οι δυο χώρες που αντιπαρατέθηκαν είναι η Αγγλία και η Κίνα (στο δεύτερο ενεπλάκη και η Γαλλία).
Στα μέσα του 18ου αιώνα, το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ Αγγλίας και Κίνας ήταν ελλειμματικό (για την Αγγλία). Οι Άγγλοι ήθελαν πολλά προϊόντα που παρήγαν οι Κινέζοι: τσάι, πορσελάνες, μετάξι, μπαχαρικά, ασήμι. Αντιθέτως, οι Κινέζοι δεν χρειάζονταν τίποτα από τους Άγγλους.
Επίσης, για πάνω από χίλια χρόνια, οι Κινέζοι ήλεγχαν το ανατολικό άκρο του λεγόμενου Δρόμου του Μεταξιού, του εμπορικού δικτύου όπου διακινήθηκαν τα πιο ακριβά και πολυτελή εμπορεύματα όλων των εποχών (τηρουμένων αναλογιών πάντα).
Και – κυρίως- λόγω νοοτροπίας, οι Κινέζοι δεν ενδιαφέρονταν κανένα από τα βιομηχανικά προϊόντα που είχε να προσφέρει η Δύση.
Έπρεπε λοιπόν, πάση θυσία, να βρεθεί έστω ένα προϊόν που να θέλουν πολύ οι Κινέζοι. Το πλεονέκτημα που είχαν οι Βρετανοί στην Ασία άκουγε στο όνομα «Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών». Μέσω της εταιρείας αυτής, κατάφεραν να διοχετεύσουν όπιο στην Κίνα.
Ενδεικτικά, στις αρχές του 1800 οι εξαγωγές των Άγγλων στην Κίνα άξιζαν 9 εκατ. λίρες, ενώ εισήγαγαν προϊόντα αξίας 27 εκατ. λιρών.
Το όπιο ήταν πολύ διαδεδομένο την εποχή εκείνη σε όλη την Άπω Ανατολή.
Το «κόλπο» έπιασε. Οι Κινέζοι ανταποκρίθηκαν πολύ και η ζήτηση για όπιο εκτοξεύτηκε. Μέσα σε λιγότερο από έναν αιώνα, η Κίνα εισήγε από 15 τόνους ετησίως (στα μέσα περίπου του 18ου αιώνα), 1.400 τόνους στις αρχές της δεκαετίας του 1830.
Ο Κινέζος αυτοκράτορας, Τζιαντζίνγκ, της δυναστείας των Τσινγκ, βλέποντας όλο και περισσότερους υπηκόους του να εθίζονται στο όπιο, το απαγόρευσε. Όμως, η κινεζική δυναστεία βρισκόταν σε μεγάλη παρακμή, και οι Άγγλοι – αποφασισμένοι να αυξήσουν τη ζήτηση για το προϊόν τους- αγνόησαν τη διαταγή.
Οι Κινέζοι βλέποντας την κατάσταση να επιδεινώνεται και την απαγόρευση να μένει ανεφάρμοστη, το 1838 απαγόρευσαν πλήρως κάθε εισαγωγή οπίου ενώ καταδίκαζαν σε θάνατο όποιον ντόπιο έμπορο συλλαμβανόταν να αγνοεί την απαγόρευση και να πουλά όπιο. Οι Άγγλοι εξακολουθούσαν να μην συμμορφώνονται και οι Κινέζοι απάντησαν με εμπάργκο σε όλα τα αγγλικά προϊόντα.
Αυτό αποτέλεσε και το casus belli.
Πρώτος Πόλεμος Οπίου (1839 - 1842)
Το μόνο που ήθελαν πλέον οι Άγγλοι ήταν μια αφορμή, μια θρυαλλίδα. Δεν άργησε να έρθει: τον Ιούλιο του 1839 Άγγλοι ναύτες, που είχαν μεθύσει δολοφόνησαν έναν Κινέζο. Η Κίνα ζήτησε την έκδοσή τους για να δικαστούν. Η Αγγλία αρνήθηκε.
Στις 4 Σεπτεμβρίου 1839 ξέσπασαν οι μάχες. Το αγγλικό βασιλικό ναυτικό σάρωσε κυριολεκτικά τις ακτές της Κίνας. Οι Άγγλοι όμως είχαν στα χέρια τους την τελευταία λέξη της τεχνολογίας της εποχής. Οι Κινέζοι από την άλλη αρνούνταν πεισματικά την τεχνολογία, τη θεωρούσαν διαφθορέα των ηθών και της παράδοσής τους. Έτσι, δεν άργησαν να χάσουν από τα προηγμένα όπλα των Άγγλων.
Ορόσημο στον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου ήταν η κατάληψη της Σανγκάης (1842), που μέχρι σήμερα αποτελεί μεγάλο εμπορικό και οικονομικό κέντρο.
Ο πόλεμος έληξε με συνθηκολόγηση των Κινέζων και τη Συνθήκη του Νανκίνγκ, που υπεγράφη στις 29 Αυγούστου 1842. Όροι της συμφωνίας ήταν:
- Η παράδοση του Χονγκ Κονγκ στην Αγγλία
- Παραχώρηση πέντε λιμανιών της νοτιοανατολικής Κίνας για το εμπόριο και τη διαμονή των Άγγλων (Καντώνα, Αμόι, Φουτσόου, Νίγκμπο και Σαγκάη).
- Ετεροδικία για τους βρετανούς υπηκόους
- Τεράστιες πολεμικές αποζημιώσεις από την Κίνα
Στον πρώτο αυτό πόλεμο του Οπίου σκοτώθηκαν 69 Άγγλοι στρατιώτες και 18.000 Κινέζοι.
Πέρα από τις τεράστιες απώλειες, η ήττα ήταν ταπεινωτική για τους Κινέζους. Ο τότε αυτοκράτορας Γκουάνγκ Ντάο, αντιμετώπισε τεράστιο ξεσηκωμό από την πανίσχυρη κινεζική γραφειοκρατία αλλά και το στρατό. Μάλιστα δυνάμεις των γραφειοκρατών (Μανδαρίνων) της κινεζικής αυτοκρατορίας και του στρατού ανακήρυξαν ξεχωριστό κράτος από την αυτοκρατορική Κίνα με το όνομα «Ουράνιο Βασίλειο της Αιώνιας Ειρήνης (Taipíng Tian Guo)», το 1850.
Το όπιο είχε πλέον πλημμυρίσει κυριολεκτικά την Κίνα πλέον. Εκατομμύρια Κινέζων ήταν εθισμένοι. Με το τέλος του πρώτου πολέμου του οπίου υπολογίζεται ότι το 90% (!) του ανδρικού πληθυσμού της χώρας ήταν εθισμένοι στο όπιο.
Δεύτερος Πόλεμος Οπίου (1856 – 1860)
Τον Οκτώβριο του 1856, Κινέζοι αξιωματούχοι συνέλαβαν το πλήρωμα ενός πλοίου με βρετανική σημαία για λαθρεμπόριο. Οι Κινέζοι έσκισαν τη βρετανική σημαία και η θρυαλλίδα για τη δεύτερη φάση του πολέμου είχε μόλις ανάψει. Αυτή τη φορά, στο πλευρό των Άγγλων συντάχθηκαν και οι Γάλλοι, με το πρόσχημα της δολοφονίας ενός συμπατριώτη τους ιεραποστόλου στις αρχές του χρόνου. Την αγγλογαλλική συμμαχία στήριξαν και οι ΗΠΑ και η Ρωσία.
Για τους λόγους που έχασαν και τον πρώτο πόλεμο, οι Κινέζοι γρήγορα έχασαν και τον δεύτερο πόλεμο του Οπίου.
Υπέγραψαν νέα συνθηκολόγηση, τη Συνθήκη του Τιεντσίν (1858), με όρους ακόμη βαρύτερους:
- Μέσα στο Πεκίνο, που τότε ήταν ακόμη η Απαγορευμένη Πόλη, εγκαταστάθηκαν αποστολές με διπλωμάτες από Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ και Ρωσία.
- Οι σύμμαχοι πήραν δέκα ακόμη λιμάνια υπό τον πλήρη έλεγχο τους
- Οι πολίτες των συμμαχικών χωρών κινούνταν στο εσωτερικό της Κίνας χωρίς κανένα περιορισμό
- Το ίδιο και οι Χριστιανοί ιεραπόστολοι των παραπάνω χωρών
- Οι εισαγωγές οπίου νομιμοποιήθηκαν πλήρως (στην πραγματικότητα του εμπορίου, η ζήτηση κερδίζει τα πάντα)
- Νέες τεράστιες αποζημιώσεις από μέρους της Κίνας
Ο Κινέζος αυτοκράτορας αρνήθηκε να επικυρώσει τους ταπεινωτικούς όρους και οι Άγγλοι και Γάλλοι σύμμαχοι άρχισαν να προελαύνουν και να καταλεηλατούν τα πάντα στην Κίνα. Για ένα χρόνο, η αχανής χώρα έγινε θέατρο του μεγαλύτερου κουρσέματος στη σύγχρονη ιστορία.
Τον Οκτώβριο του 1860, ο αυτοκράτορας δεν είχε άλλη επιλογή από το να σηκώσει λευκή σημαία και να υπογράψει ό,τι του ζητήθηκε.
Αυτή η δεύτερος γύρος του πολέμου ήταν ακόμη πιο αιματηρός και για τις δυο πλευρές. Σχεδόν 3.000 δυτικοί στρατιώτες (Άγγλοι και Γάλλοι κατά συντριπτική πλειονότητα) σκοτώθηκαν ενώ η Κίνα μέτρησε 30.000 νεκρούς, στρατιώτες και αμάχους.
Το τραγικό – για την Κίνα- τέλος των Πολέμων του Οπίου υπήρξε η αρχή για την σύγχρονη ιστορία της Κίνας και η εθνική αφύπνιση του κινεζικού λαού. Έκτοτε, οι Κινέζοι, μέχρι και σήμερα κοιτούν πάντα τη Δύση με καχυποψία και θεωρούν τους δυτικούς υποτελείς του χρήματος…
