Η ομόφωνη ανακήρυξη της πριν λίγες μέρες σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021, σηματοδοτεί την έναρξη της υλοποίησης των ιδεών που περιλαμβάνει ο φάκελος με τον οποίο κέρδισε τον τίτλο
Η Ελευσίνα των αρχαίων μυστηρίων και της βιομηχανικής ζώνης, της προσφυγιάς του 20ου αιώνα, της ανεργίας και των μεταναστών του 21ου αιώνα, ξεκινά να προετοιμάζει το άλμα της για «Μετάβαση στην EUphoria». Η ομόφωνη ανακήρυξη της πριν λίγες μέρες σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021, σηματοδοτεί την έναρξη της υλοποίησης των ιδεών που περιλαμβάνει ο φάκελος με τον οποίο κέρδισε τον τίτλο.
Όπως μετέφεραν στους δημοσιογράφους οι συντονιστές του εγχειρήματος «Ελευσίνα 21», στην πρώτη μετά το χρίσμα συνέντευξη Τύπου, στις 27/11: «Η πρόταση -πρόκληση εστιάζει στην καρδιά του ευρωπαϊκού προβλήματος: την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της έννοιας και του περιεχομένου του «ευ» - το οποίο μεταγραφόμενο στα αγγλικά ισοδυναμεί με το ακρωνύμιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης - σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Παράλληλα προβάλει μία διαφορετική από τη στερεοτυπική εικόνα της Ελλάδας του ήλιου και της θάλασσας: την Ελλάδα της παραγωγής, αφού είναι η παραγωγική μηχανή της ελληνικής οικονομίας, καθώς στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή όπου παράγεται περίπου το 30% του ΑΕΠ της χώρας».
«Οι δυσκολίες ξεκινούν όταν πετυχαίνεις έναν στόχο» παραδέχτηκε ο δήμαρχος Ελευσίνας Γιώργος Τσουκαλάς. Και εξέφρασε την πεποίθηση ότι «οι πολιτιστικές δομές που θα δημιουργηθούν θα παραμείνουν και θα αξιοποιηθούν από τους ελευσίνιους και τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής και μετά το 2021».Διαβεβαίωσε επίσης για «τον στόχο να γίνουν όλα με τις πιο διαφανείς διαδικασίες».
Οι τρεις Κεντρικές Θεματικές του προγράμματος της «Ελευσίνας 21» συνδέονται με τον κοινωνικό τομέα, τον οικονομικό και τον περιβαλλοντικό τομέα, εξήγησε η καλλιτεχνική διευθύντρια του προγράμματος, Κέλλυ Διαπούλη: «Στη Θεματική EUrbanization εστιάζουμε στις κοινωνικοπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, στην ανάγκη δηλαδή επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με τον 'Αλλο, είτε αυτός είναι ο συμπολίτης μας, είτε ο ξένος. Στη Θεματική The EU Working Classes εστιάζουμε στις οικονομικές και εργασιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, στους μετασχηματισμούς που υφίσταται σήμερα το πεδίο της εργασίας. Τέλος, στη Θεματική EUnvironment εστιάζουμε στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με το περιβάλλον».
Το αφήγημα του καλλιτεχνικού προγράμματος συμπληρώνουν δύο προγράμματα υποδομής: το «Κέντρο Ανάπτυξης Ικανοτήτων και Καινοτομίας» και το «Ζωντανό Μουσείο». Το πρώτο, με προγράμματα επιμόρφωσης τόσο για τους καλλιτέχνες, όσο και για διαχειριστές και την ομάδα της Ελευσίνας 2021, προκειμένου να ανταπεξέλθει επιτυχώς στις ανάγκες της διοργάνωσης. Το «Ζωντανό Μουσείο» είναι το βασικό πρόγραμμα παρακαταθήκης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ, και συντονιστές τους καθηγητές Βάνα Ξένου και Γιώργο Παρμενίδη επιχειρώντας να μετατρέψει όλη την πόλη σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο μουσείο, αναδεικνύοντας τα πολλαπλά της αφηγήματα.
Οι κεντρικές δράσεις ξεκινούν εντός 2017 και κορυφώνονται το 2021 ενώ κάποιες άλλες συνεχίζουν και μετά, ως παρακαταθήκη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι η «Αγορά για την Ευρώπη», ένα διεθνές φεστιβάλ παραστατικών τεχνών, το EcoCulture Festival, το διεθνές φεστιβάλ site specific City Mysteries και οι
Κάθετοι Κήποι, με τη φιλοδοξία να γίνουν εστίες πολιτιστικής δημιουργίας σε επίπεδο γειτονιάς.
Για την υπουργό Πολιτισμού, Λυδία Κονιόρδου, όπως τόνισε στον χαιρετισμό της, στη συνέντευξη τύπου, πρόκειται για έναν θεσμό που «μπορεί, επίσης, να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, αποτελώντας το εφαλτήριο προς μία κοινωνία με έμφαση στην αλληλεγγύη, στη δημοκρατία και στις ευρωπαϊκές αξίες. Στόχος του είναι να θέσει τα θεμέλια για μια πιο βιώσιμη και ανεκτική Ευρώπη, μια Ευρώπη που θα αγκαλιάσει όλες τις ανθρώπινες φυλές, ιδιαίτερα εκείνες οι οποίες βάλλονται από οικονομική ή πολεμική κρίση, όπως οι μετανάστες και οι πρόσφυγες πολέμου. Μια νέα Ευρώπη, που θα μπορούσε να προσφέρει πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά και τις αξίες της, επιτρέποντας τη δημιουργικότητα και το ταλέντο να αναπτυχθούν και να δημιουργήσουν ένα φιλόξενο παρόν και ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον για μας αλλά και για τα παιδιά μας».
Για μήνυμα ελπίδας από μια ρημαγμένη τις τελευταίες δεκαετίες πόλη, έκανε λόγο στον δικό της χαιρετισμό η Περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου. Σε ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ σχετικά με τα προβλήματα που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η πόλη, η ίδια απάντησε ότι αυτή τη φορά «δεν πήγαμε με τη γνωστή παλιά νοοτροπία να κρύψουμε κάτω από το χαλί τα όποια προβλήματα, αντιθέτως είπαμε ότι αυτά είναι είναι μέρος της συμφωνίας στην οποία θέλουμε να επέμβουμε και ελάτε να δείτε το 2021 τι θα έχουμε κάνει».
Παρόντες, μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη τύπου ο σκηνοθέτης Φίλιππος Κουτσαφτής που μετά την μνημειώδη ταινία του «Αγέλαστος Πέτρα» ετοιμάζει καινούρια ταινία για την Ελευσίνα, η Μάρθα Φριτζήλα, η οποία μίλησε για το Αττικό Σχολείο Αρχαίου Δράματος που εδώ και χρόνια πραγματοποιείται στην Ελευσίνα, κ.ά
Όλη η Πόλη Μια Σκηνή
Η περιήγηση που ακολούθησε έφερε στο προσκήνιο το μότο των διοργανωτών: Όλη η Πόλη Μια Σκηνή.
Ξεκινώντας από την οδό Δήμητρας- από τους πιο εμπορικούς δρόμους της Ελευσίνας με κατάληξη τον αρχαιολογικό χώρο και περπατώντας στον πεζόδρομο που διασχίζει στο πλάι, είναι ολοφάνερη η σύνδεση του σήμερα με το ιστορικό παρελθόν της πόλης.
Αφού περάσουμε στην παραλιακή ζώνη, με τα δεξαμενόπλοια έτοιμα να φορτώσουν και κάποιους... θαρραλέους χειμερινούς κολυμβητές, συναντάμε το θερινό σινεμά και τους τοίχους με τα αφιερωμένα στους πρόσφυγες γκράφιτι του Λεωνίδα Γιαννακόπουλου. Το παλιό εργοστάσιο της Ελαιουργικής στο παράκτιο βιομηχανικό μέτωπο λειτουργεί με επιτυχία εδώ και χρόνια σαν χώρος πολιτισμού. Είναι ο ένας από τους δύο μεγάλους κλειστούς χώρους (ο άλλος είναι το παλιό εργοστάσιο βερνικοχρωμάτων «ΙΡΙΣ») που θα διαμορφωθούν ανάλογα, προκειμένου να φιλοξενήσουν εκδηλώσεις το 2021. Εδώ θα πραγματοποιηθούν, εντός του 2017 κάποιες από τις πρώτες συναντήσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Στους χώρους της Ελαιουργικής και συγκεκριμένα στο κτίριο της διοίκησης (κτίριο του μεσοπολέμου) στεγάζεται το μουσείο νεότερης ιστορίας. Η πρώτη του έκθεση είναι αφιερωμένη στο βιομηχανικό παρελθόν της πόλης και μέσα από την ξενάγηση της Καλλιόπης Παπαγγελή (διευθύντρια της τοπικής εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων) ξεδιπλώνεται στα μάτια μας η ιστορία των ανθρώπων αυτής της πόλης: «Ανθρωποι και Εργοστάσια-Βιομηχανική Ελευσίνα» είναι ο τίτλος της έκθεσης που φέρνει το παρελθόν μπροστά μας: από τη σιδερένια σειρήνα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου που ειδοποιούσε για το διάλειμμα ή τη λήξη της βάρδιας έως τα πρόσωπα των επιχειρηματιών που αποτελούσαν τον Κύκλο της Ζυρίχης και δημιούργησαν με μια εντελώς διαφορετική από τη σημερινή, αντίληψη του επιχειρείν και από τα γράμματα των εργατών που αυτοπαρουσιάζονται λέγοντας γραπτώς αλλά και ηχητικώς τις ιστορίες τους, ως από τις στολές, τα καλώδια, τα μικροαντικείμενα που πολύ προσεχτικά έχουν μαζέψει συλλέκτες. Η πορεία του εργατικού κινήματος της πόλης, «παρελαύνει» μέσα από φωτογραφίες, μαρτυρίες και βίντεο, ιστορία παράλληλη με αυτή των εργατών σ'όλη τη χώρα, ως το ποδήλατο, μεταφορικό μέσο της εποχής, με αριθμό κυκλοφορίας που δώρισε ένας από τους παλιούς εργάτες υπενθυμίζοντάς μας τον τρόπο που γινόταν η μετακίνηση στις μέρες του.
Η διαδρομή μας περνάει από το εμπορικό λιμάνι, το τρίτο μεγαλύτερο της χώρας, στο οποίο θα γίνουν πολλές από τις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και προς τις εγκαταστάσεις του «ΙΡΙΣ» , ένας πόλος πολιτισμού κοντά στις καινούριες εργατικές κατοικίες, μέσα σε δάσος ευκαλύπτων. Προσπάθειες γίνονται να μπορέσει να διαμορφωθεί αναλόγως και το εργοστάσιο Κρόνος του Ομίλου Μποδοσάκη.
Προχωρώντας πιο κεντρικά, συναντούμε ένα τμήμα της Ιεράς Οδού, που όπως μαθαίνουμε θα την περπατήσουμε στην τελετή έναρξης. Η ιδέα είναι μια μεγάλη πορεία, σαν «γιορτή ειρήνης» που θα ξεκινήσει από την Αθήνα και θα καταλήξει στην Ελευσίνα, αναφέρουν οι ξεναγοί μας πριν συναντήσουμε τα Συμιακά. Είναι η γειτονιά όπου πρωτοεγκαταστάθηκαν νησιώτες από τη Σύμη και εκεί εστιάζει ένα μεγάλο κομμάτι του περιβαλλοντικής θεματικής «Eunvironment», μέσα από τα προγράμματα «Δήμητρα-Μητέρα Γη», «Περσεφόνη» και «Οικοπολισμός».
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Περσεφόνη», δημιουργούνται στις γειτονιές τρεις μεγάλοι κάθετοι κήποι: Ο Κήπος των Νέων, ο Κήπος των Γυναικών και ο Κήπος των Αισθήσεων, για να λειτουργήσουν ως πολιτιστικά κέντρα γειτονιάς, συμβάλοντας ταυτόχρονα στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής.
«Μέσα από τα φεστιβάλ φτιάχνουν ταυτότητα οι πόλεις», επισημαίνει η Κέλλυ Διαπούλη. «Η Αβινιόν είναι η πόλη του θέατρου γιατί έχει το ανάλογο φεστιβάλ. Στόχος μας είναι ένα σύγχρονο φεστιβάλ τέχνης στον δημόσιο χώρο, δημιουργώντας τους νέους μύθους της πόλης και καλούμε τους δημιουργούς να συνδράμουν σ'αυτό».
Τελικός προορισμός της ξενάγησής μας είναι ο Συνοικισμός, η γειτονιά όπου είχαν εγκατασταθεί οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, έξω από την πόλη, πέρα από τις γραμμές του τρένου... Τα μέλη του Συλλόγου Μικρασιατών της Ελευσίνας, μας υποδέχονται με ...χειροποίητα κεράσματα στο Μουσείο Ιστορίας και Λαογραφίας. Ένα σπίτι με μικρή αυλή και πίσω έξοδο, που βγάζει στους όμορφους πεζόδρομους, πανομοιότυπο με τα άλλα η σάλα , η κουζίνα με τα μπακίρια, η μικρή αυλή. Η ανασύσταση του περιλαμβάνει αντικείμενα που έδωσαν οι κάτοχοί τους για να διατηρήσουν τη μνήμη.
Πολλά από τα σπίτια του Συνοικισμού δεν κατοικούνται πια και στόχος είναι να μετατραπούν, ενόψει της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, σε χώρους πολιτισμού όπως ατελιέ καλλιτεχνών με μικρές εκθέσεις ή παραστάσεις κ.ά., σε μια προσπάθεια να αναζωογονηθεί η γειτονιά και να συνδεθεί άμεσα με τα τεκταινόμενα. Παράδειγμα της άμεσης σύνδεσης της γειτονιάς με «αυτό που συμβαίνει» η ξεχωριστή περφόρμανς Routes on Roots // Διαδρομές στις Ρίζες. που έδωσε το καλοκαίρι ο Ευριπίδης Λασκαρίδης με τη βοήθεια του Συλλόγου και των κατοίκων του Συνοικισμού στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δράσης «Meeting the Odyssey».
«Μπαινοβγαίναμε στα σπίτια του Συνοικισμού, πλημμύριζε η γειτονιά τραγούδια, ακούγαμε ιστορίες από τους παλαιότερους για το έθιμο του Κλήδονα», θυμούνται κάποιοι από τους κατοίκους με ενθουσιασμό που μας επιτρέπει να σκεφτούμε η «Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021» είναι μια ιστορία που αφορά και τους ίδιους.
