Σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, οι πολίτες είναι πιο ανήθικοι και ανειλικρινείς
Οι λαοί έχουν τους ηγέτες που τους αξίζουν, κατά την εγελλιανή ρήση, αλλά και οι πολιτικοί δημιουργούν κοινωνίες και πολίτες καθρέφτες προς αυτούς. Όπως διαπίστωσε μια νέα μελέτη βρετανικού Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, η διαφθορά... διαφθείρει, δηλαδή σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, με διεφθαρμένους πολιτικούς και οι πολίτες γίνονται ανήθικοι και ανέντιμοι και ανειλικρινείς.
Και αντιστρόφως, σε μία κοινωνία που οι ηγέτες της –πολιτικοί, οικονομικοί κ.α.- είναι τίμιοι και ειλικρινείς, τότε και οι πολίτες θα είναι.
Στη μελέτη διαπιστώνεται πως η ατομική τιμιότητα είναι μεγαλύτερη στις χώρες εκείνες που έχουν χαμηλό βαθμό διαφθοράς, ενώ αντίθετα η ατομική τιμιότητα είναι μικρότερη στις χώρες όπου ανθούν η διαφθορά, η φοροδιαφυγή, τα πολιτικά σκάνδαλα κ.α.
Οι ερευνητές, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Nature”, αρχικά δημιούργησαν έναν «δείκτη παραβίασης κανόνων» για 159 χώρες, που δείχνει τον βαθμό θεσμικής διαφθοράς σε μια χώρα.
Στη συνέχεια, επί μία πενταετία, οι επιστήμονες επισκέφθηκαν δειγματοληπτικά 23 χώρες και έκαναν επιτόπια πειράματα ειλικρίνειας με 2.568 άτομα με μέση ηλικία 22 ετών, για να μετρήσουν την τιμιότητα σε ατομικό πλέον επίπεδο.
Αυτό που προέκυψε, είναι ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση ανάμεσα στην ατομική και στην κοινωνική τιμιότητα, σαν να είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Σε μία κοινωνία όπου είναι διάχυτη η καταπάτηση των νόμων και των κανονισμών, ο πολίτης αυτής της κοινωνίας είναι λιγότερο τίμιος σε ατομικό επίπεδο στη συμπεριφορά του με τους γύρω του.
Ο σεβασμός στους κανόνες «κληροδοτείται» από γενιά σε γενιά
Υψηλό σχετικά βαθμό ατομικής τιμιότητας εμφανίζουν οι Βρετανοί, Αυστριακοί, Ολλανδοί, Σουηδοί και Γερμανοί, ενώ αντίθετα επιρρεπείς στο ψέμα είναι οι Τανζανοί, Μαροκινοί, Κενυάτες και Κινέζοι.
Η έρευνα ουσιαστικά επιβεβαιώνει αυτό που όλοι υποψιάζονται: ότι η τιμιότητα και ο σεβασμός στους κανόνες «κληροδοτείται» από γενιά σε γενιά. Το συμπέρασμα των επιστημόνων είναι ότι μια τέτοια κληρονομιά μειωμένης τιμιότητας εξασθενεί τους θεσμούς μιας χώρας και βάζει εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξή της, καθώς ευνοεί μια «σκιώδη» οικονομία, όπου θεωρείται αποδεκτή η δράση εκτός των παραδοσιακών ηθικών κανόνων.
Όταν υποσκάπτεται η ηθική των ατόμων, μια κοινωνία δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα λειτουργήσει σωστά. «Αν η εξαπάτηση είναι διάχυτη στην κοινωνία και συχνά μένει ατιμώρητη, τότε οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίσουν την έλλειψη τιμιότητας ως δικαιολογημένη στην καθημερινότητά τους», δήλωσε ο Γκέχτερ.
Προηγούμενη μελέτη έχει δείξει ότι οι άνθρωποι είναι πιθανότερο να καταπατούν τους κανόνες, αν γύρω τους ζουν άνθρωποι που κάνουν το ίδιο. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι αν οι άνθρωποι περιβάλλονται από «γκράφιτι» και σκουπίδια, θα αρχίσουν να πετάνε και οι ίδιοι σκουπίδια στο δρόμο.
Επίσης, αν σε μια χώρα υπάρχει οικονομική αστάθεια, τότε είναι πιο διάχυτη η έλλειψη τιμιότητας και ειλικρίνειας μεταξύ των πολιτών, καθώς ο καθένας αγωνίζεται να επιβιώσει, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τους κανόνες και την ηθική.
Από την άλλη, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, προκύπτει μια σημαντική διαπίστωση: σε καμία χώρα –ούτε στην περισσότερο, ούτε στη λιγότερο τίμια- οι πολίτες δεν είναι μόνο ηθικοί ή μόνο ανήθικοι. Πάντα αποτελούν ένα συνδυασμό και των δύο, με διαφορετικές αναλογίες ανάλογα με τη χώρα. Όμως απολύτως ηθικός ή απολύτως ανήθικος δεν είναι κανείς πουθενά. Και το ίδιο πρόσωπο –ανάλογα με την περίσταση- μπορεί να συμπεριφερθεί ηθικά ή ανήθικα.
Συνεπώς, είναι θέμα της κοινωνίας να ενισχύσει την ηθική πλευρά των ανθρώπων. Γι’ αυτό, κατά τους ερευνητές, η καλύτερη και πιο παραγωγική πολιτική μιας χώρας είναι η τιμιότητα.
Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια, η Ελλάδα βρισκόταν στη 58η θέση το 2015 μεταξύ 168 χωρών σε θέματα διαφάνειας, ενώ το 2014 βρισκόταν στη 69η θέση και το 2013 στην 80ή θέση, συνεπώς βελτιώνει συνεχώς τη θέση της.
Αλλά όμως, όπως επισημαίνουν και οι επιστήμονες, η απάτη είναι κοινό γνώρισμα στη φύση (πολλά ζώα και φυτά είναι «μετρ» στο να ξεγελούν τα άλλα) και οι άνθρωποι δεν αποτελούν εξαίρεση. Συνεπώς δεν μπορεί να έχει κανείς υπερβολικές απαιτήσεις.
