Στοιχεία για τη «χαμένη πενταετία του βιβλίου» (2009-2014), με πτώση των τίτλων κατά 50%, καταθέτει ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος σε μελέτη που δημοσιεύεται στον ετήσιο, έντυπο τόμο του ηλεκτρονικού περιοδικού «Ο αναγνώστης». Η μελέτη έχει ιδιαίτερη σημασία διότι κατά τη διάρκεια της «χαμένης πενταετίας» δεν ενέσκηψε μόνο η εκδοτική κρίση (επακόλουθο της οικονομικής), αλλά περιορίστηκαν δραματικά και οι έρευνες της αγοράς του βιβλίου λόγω έλλειψης χρημάτων. Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γ. Μπασκόζος, «έχοντας πίσω μας μια πενταετία κρίσης, διαγράφονται πλέον καθαρά ορισμένα νέα στοιχεία. Τόσο οι οικονομικές τάσεις όσο και οι πολιτικές των εκδοτών πήραν άλλες κατευθύνσεις ή ολοκλήρωσαν πράγματα τα οποία μέχρι τώρα είχαν απλώς επισημανθεί. Τα στοιχεία, παρά τις ελλείψεις, καταδεικνύουν τη διολισθαίνουσα πορεία της αγοράς».
Πού ακριβώς, όμως, βρίσκεται σήμερα η εκδοτική παραγωγή; «Σύμφωνα με στοιχεία από τη ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, η πορεία έκδοσης νέων τίτλων αγγίζει το μισό περίπου των τίτλων που εκδίδονταν το 2008, έτος που άρχισε η κρίση. Μόνο την περασμένη χρονιά, η μείωση των τίτλων ήταν κατά 16% και, φυσικά, με το που θα κλείσει το 2015, έτος των capital controls, η μείωση θα φανεί ακόμα περισσότερο». Μιλάμε μόνο για μείωση των τίτλων ή και για αλλαγή της εκδοτικής συμπεριφοράς; «Μεγάλες ανακατατάξεις υπήρξαν και στα είδη των βιβλίων που εκδόθηκαν. Από την ευτυχή χρονιά του 2008 έως τη χρονιά της κρίσης του 2014, το 39,7% των νέων τίτλων του 2014 αφορά τη λογοτεχνία έναντι 21,7% το 2008. Το παιδικό βιβλίο παραμένει σταθερό και διεκδικεί πάνω από το 1/5 της αγοράς, με ποσοστό 22,2% (21,4%, το 2008). Οι θετικές και εφαρμοσμένες επιστήμες καταλαμβάνουν το 6,1% (7,1%) ενώ οι θεωρητικές μειώνονται πολύ περισσότερο αφού πέφτουν στο 19,3% (24,8%). Τα σχολικά και ξενόγλωσσα εκπαιδευτικά βοηθήματα υφίστανται επίσης μεγάλη μείωση, κατά 50%, καθώς αποτελούν μόνον το 3,4% (7,3%) της παραγωγής. Τέλος, τα βιβλία τέχνης καταποντίστηκαν, χάνοντας το 1/3 της πίτας και έχοντας μόνον 2,4% (6,9%)».
Ένα ιδιαιτέρως κρίσιμο, βέβαια, θέμα είναι οι τιμές των βιβλίων. Λέει ο Γ. Μπασκόζος: «Βλέποντας και συγκρίνοντας τους δείκτες τιμών μεταξύ του 2005 και του 2014, θα παρατηρήσουμε, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), ότι ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή για το Βιβλίο (ΔΤΚΒ) από το 2005 μέχρι και το 2008 συμβαδίζει με τον Γενικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ). Αντίθετα, μετά το 2008, ο ΔΤΚΒ βαίνει μειούμενος, χάνοντας 2,6 μονάδες, ενώ ο ΓΔΤΚ αυξάνει κατά 7,4 μονάδες. Η αλήθεια είναι ότι όλοι οι παράγοντες προσπάθησαν να συμπιέσουν τις τιμές. Η αγορά μπήκε σε μεγάλη αρρυθμία, αθετήσεις υποσχέσεων, ακάλυπτες επιταγές, αναβολές ήταν (και είναι) στην καθημερινότητα.
Στη δίνη αυτή οι πρώτοι που την πλήρωσαν ήταν οι "φτωχοί συγγενείς" του βιβλίου: συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, τυπογράφοι. Παρέμεναν και πολλοί παραμένουν απλήρωτοι ή αρκούμενοι σε μικρές προκαταβολές. Αρκετοί συγγραφείς έδειξαν μεγάλη κατανόηση, βοήθησαν και στήριξαν τους εκδοτικούς τους οίκους».
Αν πρέπει να κάνουμε έναν πρώτο απολογισμό για τη «χαμένη πενταετία του βιβλίου», ποιος έχει χάσει τα λιγότερα;
«Είναι φανερό ότι η λογοτεχνία κερδίζει τη μερίδα του λέοντος, καθώς έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει τους περαστικούς αναγνώστες, αλλά και να ικανοποιήσει τους σταθερούς βιβλιόφιλους. Η εξάπλωση των εύκολων βιβλίων, ειδικά των αισθηματικών και των ψευδοϊστορικών, όπως και η διαδεδομένη πια (όσο κι αν την αρνούνται οι περισσότεροι εκδότες) έκδοση λογοτεχνικών βιβλίων με τη συμμετοχή του συγγραφέα, τροφοδότησαν την παραγωγή του λογοτεχνικού βιβλίου. Οι γονείς παραμένουν σταθεροί στο να αγοράζουν βιβλία για τα παιδιά τους, ακόμα και από το υστέρημά τους, στοιχείο που ανατροφοδοτεί με νέο δυναμικό την λογοτεχνία που απευθύνεται στα παιδιά».
Ο έντυπος (δεύτερος κατά σειρά) τόμος του «Αναγνώστη» θα παρουσιαστεί στην εκδήλωση «Με αφορμή ένα στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη», που διοργανώνουν ο «Αναγνώστης» και το περιοδικό «Θράκα», στις 8.30 σήμερα το βράδυ, στο Black Duck Garden (I. Παπαρρηγοπούλου 5, πλατεία Κλαυθμώνος).
