Έφυγε σήμερα από τη ζωή, ο σημαντικός μελετητής του νεοελληνικού θεάτρου, Δημήτρης Σπάθης, σε ηλικία 89 ετών. Ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επικέντρωσε την έρευνά του στο νεοελληνικό θέατρο από την Κρητική Αναγέννηση ως τον 20ό αιώνα. Υπήρξε σύντροφος στη ζωή και συνοδοιπόρος στις πνευματικές αναζητήσεις, με την διακεκριμένη φιλόλογο, Χρύσα Προκοπάκη. Η κηδεία του θα γίνει την Παρασκευή το απόγευμα, από το Νεκροταφείο Παλαιού Φαλήρου.
Ο Δημήτρης Σπάθης γεννήθηκε στο Κάιρο το 1925, φοίτησε στο Γυμνάσιο της Αμπετείου Σχολής και στη συνέχεια στο Γαλλικό Λύκειο Καΐρου. Τον Ιούνιο του 1944 κατετάγη στο Βασιλικό Ναυτικό στη Μέση Ανατολή, όπου υπηρέτησε μέχρι το 1945. Μετά την αποστράτευσή του επέστρεψε στην Αίγυπτο, όμως, το 1948 θα βρεθεί στο Γράμμο, στις γραμμές του ΔΣΕ, για να ακολουθήσει, μετά την ήττα, τη μοίρα των πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη.
Εκεί θα σπουδάσει στη Σχολή Θεατρολογίας του Κρατικού Θεατρικού Ινστιτούτου, από το 1950 έως το 1955, συμμετέχοντας παράλληλα στο θεατρικό συγκρότημα των πολιτικών προσφύγων, που είχε επικεφαλής τον Αντώνη Γιαννίδη και τον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Μετά την αποφοίτησή του θα συνεχίσει μεταπτυχιακές σπουδές στη Μόσχα, στο Ινστιτούτο Ιστορίας των Τεχνών της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, όπου θα εκπονήσει διδακτορική διατριβή με θέμα τη διαμόρφωση του ρεαλισμού στο νεοελληνικό δράμα, τέλη 19ου - αρχές του 20ού αι. Στο Ινστιτούτο θα εργαστεί ως επιστημονικός ερευνητής μέχρι τον Ιούνιο του 1965, οπότε και επαναπατρίζεται.
Στην Ελλάδα θα συνεργαστεί με την Επιθεώρηση Τέχνης ως θεατρικός κριτικός και μέλος της συντακτικής επιτροπής, αλλά και με το Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών. Μετά την κήρυξη της δικτατορίας θα καταφύγει στο Παρίσι, ενώ μετά τη διάσπαση του 1968 θα ενταχθεί στις γραμμές του ΚΚΕ εσωτερικού.
Στη Γαλλία παρακολούθησε τα μαθήματα κοινωνιολογίας της τέχνης του Πιερ Φρανκαστέλ, εργάστηκε σε έρευνες της Unesco πάνω σε θέματα πολιτιστικής ανάπτυξης και συμμετείχε στο σεμινάριο του Κ. Θ. Δημαρά στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Παράλληλα, πήρε μέρος στην ομάδα εργασίας του θεατρικού τμήματος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) για τα πρωτοποριακά ρεύματα στο ευρωπαϊκό θέατρο του μεσοπολέμου.
Τον Αύγουστο του 1974 επέστρεψε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα, διδάσκοντας Ιστορία Θεάτρου, αρχικά στις δραματικές σχολές του Λαϊκού Πειραματικού Θεάτρου (1975-78), του ΚΘΒΕ (1976-79) και του Θεάτρου Τέχνης (1981-84).
Στο ελληνικό πανεπιστήμιο βρέθηκε αρχικά ως ειδικός επιστήμονας στα Τμήματα Φιλολογίας του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Κρήτης, στη συνέχεια ως αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ (1986-91) και, τέλος, ως καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1991-93).
Με το έργο του συνέβαλε στην έρευνα πάνω στην ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, επηρεάζοντας με τη διδασκαλία του πολλούς νεότερους θεατρολόγους.
Πέρα από την σημαντική συμβολή του με τις εργασίες για τον ρεαλισμό στο ελληνικό θέατρο στο μεταίχμιο του 19ου και 20ου αιώνα, που γράφτηκαν στα ρώσικα, αλλά και οι δημοσιεύσεις του σε ρωσικά επιστημονικά έντυπα και εκδόσεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, η συμμετοχή του στο σεμινάριο του Κ. Θ. Δημαρά εγκαινίασε έναν κύκλο μελετών για τις πρώτες θεατρικές μεταφράσεις τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αι., αλλά και τη θεατρική δραστηριότητα στην Οδησσό, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και αργότερα, μετά το 1830, στην Ελλάδα. Οι μελέτες αυτής της περιόδου θα αποτελέσουν τον κορμό του τόμου" Ο Διαφωτισμός και το νεοελληνικό θέατρο", που κυκλοφόρησε το 1986.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μελέτες του για τον Βασιλικό του Μάτεση (1989), το έργο του Δημ. Βερναρδάκη (1986), τη νεοελληνική κωμωδιογραφία (Χουρμούζης, Α. Ρ. Ραγκαβής, Ηλίας Καπετανάκης, Γ. Ν. Σούτσος), τη θεατρική δραστηριότητα τον 19ο αιώνα, την παρουσία του Γκολντόνι και του Τσέχοφ στη νεοελληνική σκηνή, την καθιέρωση της σκηνοθεσίας στο ελληνικό θέατρο του 20ου αιώνα, με τις μελέτες του για τον Θωμά Οικονόμου, τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, τον Δημήτρη Ροντήρη, τον Κάρολο Κουν και τον Γιώργο Σεβαστίκογλου κ.ά.
Τέλος, αρκετά άρθρα του όπου σκιαγραφείται συνοπτικά μια συνολική ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου έχουν δημοσιευθεί σε εγκυκλοπαίδειες και λεξικά.
Πληροφορούμενοι την είδηση του θανάτου του Δημήτρη Σπάθη, η ΕΕΚΕ Πολιτισμού και το Τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ εξέδωσαν την ακόλουθη ανακοίνωση: "Ο ιστορικός του θεάτρου, ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρης Σπάθης, υπήρξε μια εξέχουσα μορφή του πνευματικού κόσμου και της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, με πλούσιο επιστημονικό έργο. Ήταν αληθινός παιδαγωγός, σεμνός, συνεπής και σταθερός στις καλλιτεχνικές του απόψεις. Δεν πρόδωσε ποτέ τα πιστεύω του και δίδαξε στους μαθητές του τη σκληρή δουλειά και την αγάπη για το θέατρο".
Επίσης ανακοίνωση εξέδωσαν τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας:
"Το Δ.Σ. των ΑΣΚΙ, αποχαιρετά με συγκίνηση και θλίψη τον Δημήτρη Σπάθη. Πρωτοπόρος στο χώρο της μελέτης της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, ο Δημήτρης Σπάθης με τις μελέτες του πρόσφερε ένα εκτεταμένο και εξαιρετικά γόνιμο έργο, στο οποίο συνυπάρχουν μοναδικά η κριτική σκέψη με την ιστορική γνώση και τις θεατρολογικές αναζητήσεις. Άνθρωπος που συνέδεσε τη ζωή του με την Αριστερά και τις δύσκολες διαδρομές της, ιδρυτικό μέλος των ΑΣΚΙ, πλούτισε με τη σκέψη του και τις πρωτοβουλίες του τις δραστηριότητές τους, συμβάλλοντας δημιουργικά στο έργο τους. Για όλους εμάς, όσους τον γνωρίσαμε και συνεργαστήκαμε μαζί του, θα είναι πάντα ενεργά παρών στη σκέψη μας".
