Η Ευρωπαϊκή Ένωση καθιέρωσε πρόσφατα το σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς (ΣΕΠΚ) είναι μια νέα πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την ανάδειξη τόπων που έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ιστορία και τον πολιτισμό της Ευρώπης και/ή στη δημιουργία και την ανάπτυξη της ΕΕ. Το σήμα θα συμβάλλει στην ενίσχυση του αισθήματος των πολιτών ότι ανήκουν στην ΕΕ, με βάση την κοινή ευρωπαϊκή ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά, και με πρωταρχικό κοινό τους νέους. Ένας περαιτέρω στόχος είναι η αύξηση του πολιτιστικού τουρισμού και τα οικονομικά οφέλη στα οποία θα οδηγήσει αυτή.
Οι τόποι που επιλέγονται για το σήμα μπορούν να ανήκουν σε οποιαδήποτε κατηγορία, εφόσον αντιπροσωπεύουν μια υλική ή άυλη κληρονομιά που συνδέεται με έναν τόπο, συμπεριλαμβανομένης της σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς. Το σήμα είναι ανοιχτό σε όλα τα κράτη μέλη σε εθελοντική βάση. Μέχρι τώρα, 23 κράτη μέλη έχουν επιβεβαιώσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν. Η Σουηδία, η Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία και η Κροατία δεν θα λάβουν μέρος προς το παρόν, αλλά μπορούν να ενταχθούν στην πρωτοβουλία αργότερα εάν το θελήσουν.
Ποιά είναι όμως η διαφορά ανάμεσα στο σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και υφιστάμενες πρωτοβουλίες, όπως είναι ο Κατάλογος Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO;
Το σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς έχει τη δική του συγκεκριμένη ταυτότητα και στόχους: δεν αφορά την ομορφιά ή την αρχιτεκτονική ποιότητα ενός τόπου, αλλά τη συμβολική του αξία. Αντί για τη διατήρηση, το σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς εστιάζει στην προώθηση των διαθέσιμων δραστηριοτήτων και της εκπαιδευτικής τους αξίας.
Πώς απονέμεται αυτό το σήμα στους διάφορους τόπους;
Η διαδικασία επιλογής περιλαμβάνει δύο στάδια: Αρχικά, προτείνονται σε εθνικό επίπεδο πιθανοί τόποι για την απονομή του ΣΕΠΚ. Στη συνέχεια, μια ομάδα από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες υπό την ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάνει την τελική επιλογή, σύμφωνα με τα εξής κριτήρια:
- τη συμβολική ευρωπαϊκή αξία του τόπου και τον ρόλο του στην ιστορία και τον πολιτισμό της Ευρώπης και/ή στη δημιουργία και την ανάπτυξη της ΕΕ
- την ποιότητα του έργου που προτείνεται από τους υπεύθυνους του τόπου για την ανάδειξη της ευρωπαϊκής του διάστασης (ενημέρωση, εκπαιδευτικές δραστηριότητες κ.λπ.)
- και την ποιότητα του προγράμματος εργασίας που ακολουθείται από τους υπευθύνους του τόπου.
Τα κράτη μέλη μπορούν να προτείνουν τόπους στους οποίους είχε απονεμηθεί παλαιότερα σήμα στο πλαίσιο της διακυβερνητικής πρωτοβουλίας. Τα νέα κριτήρια θα ισχύουν και για αυτούς τους τόπους.
Με βάση την πρόταση της ομάδας, η Επιτροπή ορίζει τους τόπους στους οποίους θα απονεμηθεί το σήμα.
Τι θα συμβεί με τους τόπους στους οποίους είχε απονεμηθεί παλαιότερα το σήμα;
Οι τόποι που έλαβαν το σήμα στο πλαίσιο της παλαιότερης διακυβερνητικής πρωτοβουλίας δεν θα το χάσουν. Ωστόσο, εάν επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα για το νέο σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, θα πρέπει να υποβάλουν νέα πρόταση.
Οι τόποι που θα λάβουν το νέο σήμα θα έχουν αυξημένη προβολή, θα λάβουν νέα πλακέτα και θα μπορούν να χρησιμοποιούν το νέο λογότυπο του ΣΕΠΚ στους δικτυακούς τους τόπους κ.λπ. Θα μπορούν επίσης να αξιοποιήσουν τη γενική επικοινωνιακή στρατηγική που εφαρμόζει η Επιτροπή σχετικά με το ΣΕΠΚ.
Τα μέλη της ομάδας που είναι αρμόδια για την αξιολόγηση των αιτήσεων είναι ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες με σημαντική εμπειρία και εξειδίκευση στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, και χωρίς καμία σύγκρουση συμφερόντων σε ό,τι αφορά τους υποψήφιους τόπους. Τέσσερα από τα μέλη ορίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τέσσερα από το Συμβούλιο, τέσσερα από την Επιτροπή και ένα από την Επιτροπή των Περιφερειών.
Οι εμπειρογνώμονες διορίζονται συνήθως για τρία έτη. Ωστόσο, η πρώτη ομάδα εμπειρογνωμόνων που θα επιλεγούν από την Επιτροπή θα υπηρετήσουν κατ' εξαίρεση μόνο για ένα έτος, ενώ οι πρώτοι τέσσερις εμπειρογνώμονες που θα επιλεγούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για 2 έτη. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται στο μέλλον η πιθανότητα να πρέπει να αντικατασταθούν ταυτόχρονα όλα τα μέλη της ομάδας, καθώς και η απώλεια πείρας και τεχνογνωσίας.
Η Επιτροπή διόρισε τους Bénédict Selfslagh, Christer Gustafsson, Jacek Purchla και Dessislava Gavrilova για το 2013.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέλεξε τους Jean Musitelli, Michele Rak, Beatrice Kelly και Roland Bernecker για τα έτη 2013 και 2014.
Το Συμβούλιο των Υπουργών επέλεξε τους Francisco Prado-Vilar, Csilla Hegedüs, Irma Grigaitiené και Michel Thomas-Penette για 3 έτη (2013, 2014 και 2015).
Η Επιτροπή των Περιφερειών διόρισε τον Matthias Ripp για 3 έτη (2013, 2014 και 2015).
Για να διασφαλιστούν η διαφάνεια και η αμεροληψία της διαδικασίας, απαγορεύεται η επαφή ανάμεσα στους υπεύθυνους των υποψήφιων τόπων ή τις αρχές των κρατών μελών και τα μέλη της ομάδας για οποιοδήποτε θέμα που συνδέεται με το σήμα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από το 2015, όλα τα κράτη μέλη θα έχουν το δικαίωμα να προτείνουν τόπους.
Ποιοί είναι οι βασικοί λόγοι που η ομάδα πρότεινε φέτος μόνο τέσσερις τόπους για το σήμα;
Η ομάδα εξέτασε προσεκτικά τους εννέα υποψήφιους τόπους σύμφωνα με τα κριτήρια που καθορίζονται στην απόφαση της ΕΕ σχετικά με το ΣΕΠΚ. Μετά από διεξοδικές συζητήσεις, οι εμπειρογνώμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τέσσερις από τους τόπους συμμορφώνονταν πλήρως με τις απαιτήσεις του σήματος. Η λεπτομερής αξιολόγηση κάθε τόπου περιλαμβάνεται στην έκθεση της ομάδας, η οποία έχει δημοσιευτεί στον δικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για πόσο διάστημα θα μπορούν να διατηρήσουν οι διάφοροι τόποι το σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς;
Το σήμα απονέμεται χωρίς χρονικό περιορισμό. Ωστόσο, κάθε τόπος θα παρακολουθείται τακτικά από την ανεξάρτητη ομάδα, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι εξακολουθεί να πληροί τα κριτήρια και να τηρεί τα προγράμματα για τα οποία δεσμεύτηκε στην αίτησή του. Η παρακολούθηση λαμβάνει χώρα κάθε τέσσερα έτη. Βάσει αρνητικής αξιολόγησης από την ομάδα, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίζει την ανάκληση του σήματος.
Οι πρώτοι τόποι που έλαβαν το Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (EHL) ορίστηκαν σήμερα από την ανεξάρτητη επιτροπή επιλογής που είχε συσταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι τέσσερις τόποι είναι:
- το Carnuntum Archaeological Park, μια ρωμαϊκή, ανακατασκευασμένη περιοχή της πόλης Bad Deutsch-Altenburg της Αυστρίας
- το μεσαιωνικό Great Guild Hall στο Ταλίν της Εσθονίας
- το ηλικίας 100 ετών Peace Palace στη Χάγη,
- και το Κamp Westerbork, ένα στρατόπεδο διαμετακομιδής των ναζί στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στο Hooghalen, επίσης στις Κάτω Χώρες.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
