Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το πώς πήρε το όνομά της
Είναι μια από τις πιο γνωστές, πολυφωτογραφημένες εκκλησίες όχι μόνο της Αθήνας αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Εκτός από το το κεντρικό στο σημείο που βρίσκεται, είναι πολύ γνωστή και λόγω της ενδιαφέρουσας ιστορίας της. Ο λόγος για την εκκλησία Καπνικαρέα στην Ερμού και τις διάφορες εκδοχές που συνοδεύουν το όνομά της καθώς επίσης και τον φόρο του καπνού που επιβαλλόταν κάποτε στους κατοίκους της Αθήνας. Σε μια περίοδο κατά την οποία γεννήθηκε και η έκφραση ότι κάποιος είναι «από μεγάλο τζάκι».
Υπάρχουν λοιπόν διάφορες εκδοχές για την διάσημη εκκλησία της Αθήνας, Καπνικαρέα και καθεμιά έχει το δικό της ενδιαφέρον.
Η διάσημη εκκλησία της Αθήνας, ο φόρος του καπνού και η έκφραση «από μεγάλο τζάκι»
Η πρώτη εκδοχή έχει σχέση με τον φόρο καπνού. Λέγεται λοιπόν ότι το 802 μ.Χ., ο Νικηφόρος, πατρίκιος και λογοθέτης, είχε επιβάλλει στους κατοίκους της Αθήνας τον φόρο του καπνού. Δηλαδή έναν φόρο που αναλογεί στον καπνό που βγαίνει από τις καμινάδες. Σύμφωνα με αυτή τη νομοθεσία κάθε πολίτης σύμφωνα με τις καπνοδόχους που είχε το σπίτι του πλήρωνε και τον ανάλογο φόρο. Εδώ λοιπόν αναφέρεται και η πολύ γνωστή έκφραση «από μεγάλο τζάκι». Ο εισπράκτορας που μάζευε τους φόρους αυτούς, κατά τη βυζαντινή ονοματολογία, ονομαζόταν «καπνικάριος». Μάλλον τελικά ένας τέτοιος καπνικάριος λέγεται ότι έχτισε την εκκλησία, η οποία πήρε το όνομα Καπνικαρέα.
Η δεύτερη εκδοχή είναι του αθηναιολόγου Καμπούρογλου. Ο ίδιος αποδίδει την ονομασία στην εικόνα της Παναγίας ειδικά και γενικότερα, βέβαια, στην ιδιότητα της Παρθένου ως μητέρας του Χριστού η οποία, όπως είναι γνωστό, είναι το πλέον λατρεμένο από τον λαό πρόσωπο. Η Παναγία της βυζαντινής εκκλησίας της οδού Ερμού των Αθηνών «έκαμε χάριτας» στους χριστιανούς όπως έλεγε. Το Κάμη-Χαρέα, όπως την ονόμαζαν τότε με τη διάλεκτο της εποχής τους, έγινε Καμουχαρέα και τέλος Καπνικαρέα.
Η τρίτη και τελευταία εκδοχή αναφέρει ότι κατά το έτος 1689 η Αθήνα πυρπολύθηκε από τους Τούρκους, η φωτιά έφτασε και στην εκκλησία, αλλά η εικόνα δεν κάηκε. Κάηκε μόνο το γύρω ξύλο και το πρόσωπο καπνίστηκε. Από τις λέξεις «καπνός» και «κάρα» (το οποίο σημαίνει πρόσωπο ή κεφάλι) είπαν πως σχηματίστηκε η λέξη «καπνικαρέα», όπως αναφέρει το exploringgreece.
