Την Κυριακή 30 Μαρτίου επανέρχεται η θερινή ώρα, με τον επαναπρογραμματισμό των ρολογιών, από τις 03:00 στις 04:00.
Χάνουμε, συνεπώς, δυστυχώς, μια ώρα ύπνου. Αυτή η... καιροσκοπική προσέγγιση δεν είναι όμως η μόνη αντίρρηση αναφορικά με τη συνέχιση της ρύθμισης περί αλλαγής της ώρας κάθε επτά μήνες.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της συζήτησης, αξίζει να σημειωθεί το εξής: Η πρώτη -σχετικά πρώιμη- σκέψη της ανθρωπότητας επί του θέματος τον 19ο αιώνα ήταν ότι, εναλλακτικά της θερινής ώρας, θα μπορούσαμε να ξυπνούσαμε μία ώρα νωρίτερα την θερινή περίοδο για να εκμεταλλευόμαστε περισσότερο το ηλιακό φως. Αυτό όμως θα προκαλούσε αντιδράσεις. Η λύση όμως προωθήθηκε μέσα στον αμέσως επόμενο αιώνα, όταν και κορυφώθηκαν οι συζητήσεις, ήταν να τυποποιηθεί το σύστημα της θερινής ώρας.
Αντιδράσεις της δεκαετίας του Millenium
Στις 30 Μαρτίου 2008 οι δείκτες των ρολογιών τέθηκαν σε τροχιά θερινής ώρας στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης την ίδια ημέρα και ώρα, παρά τις διαφορές που κατά κόρον υπάρχουν στην ακριβή εφαρμογή του μέτρου κάθε χρόνο.
Για μία ακόμη φορά από το 1981 που άρχισε να ισχύει το μέτρο, το 2008 επανήλθε στην επικαιρότητα η γνωστή διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών του μέτρου και των αντίθετων.
Από τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί επί σειρά ετών τόσο για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και από τα ίδια τα κράτη-μέλη, δεν προκύπτουν σαφή συμπεράσματα σχετικά με το συνολικό οικονομικό όφελος από την αλλαγή της ώρας. Από την άλλη, καμία μελέτη δεν δίνει αξιόπιστη εικόνα για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της αλλαγής της ώρας στο περιβάλλον και στην υγεία των πολιτών.
Τα περισσότερα κράτη-μέλη καθιέρωσαν θερινή ώρα κατά τη δεκαετία του ’60. Η πρώτη κοινοτική οδηγία άρχισε να ισχύει το 1981 και προέβλεπε κοινή ημερομηνία μόνο για την έναρξη της περιόδου της θερινής ώρας. Μετά από αλλεπάλληλες αλλαγές φτάσαμε σήμερα αισίως στην ένατη οδηγία, η ισχύς της οποίας έχει παραταθεί επ’ αόριστον με εισαγωγή της θερινής ώρας την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου και της χειμερινής την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου.
Πριν προτείνει την ένατη οδηγία η Επιτροπή είχε προβεί σε εμπεριστατωμένη εξέταση των επιπτώσεων της θερινής ώρας στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της αλλαγής της ώρας δύο φορές το χρόνο και του γεγονότος ότι είναι πιο σκοτεινό το πρωί και πιο φωτεινό το βράδυ.
Τα κυριότερα συμπεράσματα της Επιτροπής βάσει αυτής της μελέτης που περιλαμβάνονται στην πρόταση της ισχύουσας οδηγίας του 1981, συνοψίζονται στα εξής έξι:
- Πάνω από 20 χρόνια από τότε που εκδόθηκε η πρώτη οδηγία οι οικονομικοί τομείς οι οποίοι θεωρούνται ως οι πλέον ενδιαφερόμενοι, δηλαδή η γεωργία, ο τουρισμός και οι μεταφορές, έχουν εντάξει τη θερινή ώρα στις δραστηριότητές τους και δεν αμφισβητούν την αξία της.
- Η θερινή ώρα ευνοεί τις κάθε είδους δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου το βράδυ, καθώς λαμβάνουν χώρα υπό το φως της ημέρας, δηλαδή υπό πολύ πιο καλές συνθήκες.
- Λόγω των αντιφατικών μελετών ως προς αυτό το θέμα, είναι αδύνατον να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα όσον αφορά την επίπτωση της θερινής ώρας στο περιβάλλον. Η διαπίστωση αυτή αφορά κυρίως το ερώτημα κατά πόσον η θερινή ώρα προκαλεί αύξηση ή μείωση του όζοντος σε σύγκριση με τη μη αλλαγή της ώρας.
- Η θερινή ώρα συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας λόγω του γεγονότος ότι χρησιμοποιείται λιγότερο ηλεκτρικό ρεύμα για το φωτισμό το βράδυ, επειδή είναι πιο φωτεινό. Από τις οικονομίες αυτές όμως θα πρέπει να αφαιρεθούν η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση το πρωί τον καιρό της αλλαγής του ωραρίου και η κατανάλωση περισσότερων καυσίμων, που προκαλείται από την πιθανή αύξηση της κυκλοφορίας το βράδυ, που είναι πιο φωτεινό.
- Οι περισσότερες των πιθανών επιπτώσεων της θερινής ώρας στην υγεία σχετίζονται με το γεγονός ότι το σώμα πρέπει να προσαρμόζεται στην αλλαγή της ώρας τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο. Ως προς το θέμα αυτό οι ειδικοί συμφωνούν, με βάση τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της έρευνας και τις μέχρι τώρα γνώσεις, ότι οι περισσότερες δυσκολίες είναι μικρής διάρκειας και δεν θέτουν σε κίνδυνο την υγεία.
- Σε ό,τι αφορά την οδική ασφάλεια, δεν υπάρχουν επαρκή αριθμητικά δεδομένα σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στη θερινή ώρα και στον αριθμό των ατυχημάτων.
Πώς αντιδρούν οι χώρες
Φινλανδία
Το 2003 και το 2004 στο πλαίσιο δύο μελετών αναλύθηκε η επίπτωση στο σώμα από την αλλαγή της ώρας το Μάρτιο με βάση δείγμα 10 ατόμων. Από τις μελέτες προέκυψε ότι υπήρχαν ορισμένες επιπτώσεις στον ύπνο και στο φυσικό ρυθμό του σώματος κατά τη διάρκεια των τεσσάρων πρώτων ημερών μετά την αλλαγή της ώρας. Εντούτοις, οι συντάκτες της μελέτης επισημαίνουν ότι οι μελέτες δεν παρέχουν τη δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων για ολόκληρο τον πληθυσμό, λόγω του μικρού μεγέθους του δείγματος.
Γαλλία
Μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2006 είχε ως αντικείμενο τη σύγκριση, βάσει προσομοιώσεων, της σημερινής κατάστασης με μια κατάσταση «χωρίς θερινή ώρα». Η μελέτη απέδειξε ότι χάρη στη θερινή ώρα έγινε εξοικονόμηση ενέργειας η οποία ανέρχεται σε 684 GWh (φωτισμός και κλιματισμός) και υπερκατανάλωση θερμικής ενέργειας κατά 14 GWh, που σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας κατά 0,014% της συνολικής κατανάλωσης κατά το 2005. Η μελέτη απέδειξε επίσης ότι η επίσπευση κατά ένα μήνα της ισχύος της θερινής ώρας θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω εξοικονόμηση 45 GWh φωτιστικής ενέργειας.
Πορτογαλία
Διάφορες έρευνες που πραγματοποίησε ο δημόσιος οργανισμός διαχείρισης των οδικών δικτύων απέδειξαν ότι δεν υπήρχε άμεση σχέση ανάμεσα στη θερινή ώρα και την οδική ασφάλεια. Η γνώμη αυτή επιβεβαιώθηκε από πολλούς ειδικούς σε θέματα μεταφορών.
Ιταλία
Διαπιστώνεται ότι ο κατασκευαστικός τομέας και η γεωργία επωφελούνται από τη θερινή ώρα, ιδίως στο Νότο της χώρας, λόγω του γεγονότος ότι το πρωί κάνει λιγότερη ζέστη την ίδια ώρα απ’ ό,τι θα έκανε αν δεν υπήρχε το θερινό ωράριο.
Σλοβενία
Διάφορες στατιστικές αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν από εταιρίες ηλεκτρισμού δείχνουν ότι η αλλαγή της ώρας το Μάρτιο και τον Οκτώβριο δεν έχει καμία ή ελάχιστη επίπτωση στην κατανάλωση (ηλεκτρικής) ενέργειας.
Λετονία
Οι ειδικοί σε θέματα τουρισμού κρίνουν ότι η θερινή ώρα έχει θετική επίπτωση στον τουρισμό, καθώς παρατηρείται π.χ. αύξηση της ζήτησης για προϊόντα που χρησιμοποιούνται κατά τον ελεύθερο χρόνο (ποδήλατα, πλοία κ.λπ.).
Εσθονία
Οι στατιστικές δείχνουν ότι το 2000 και το 2001, που η θερινή ώρα κατ’ εξαίρεση δεν ίσχυε σ’ αυτή τη χώρα, η κατανάλωση ηλεκτρισμού κατά την περίοδο Απριλίου-Οκτωβρίου από τα νοικοκυριά ήταν υψηλότερη. Eπίσης, συγκριτική μελέτη του αριθμού των ατυχημάτων με θύματα (νεκροί και τραυματίες) 30 μέρες πριν και μετά τις αλλαγές ωραρίου κατά το διάστημα 2004-2006 δεν απέδειξε σημαντικές στατιστικές διακυμάνσεις
