Επειδή η δανειακή σύμβαση είναι μία διαρκής ενοχική σύμβαση, συνεπάγεται και τη μακροχρόνια δέσμευση του καταναλωτή, ο οποίος δικαιούται να ενημερώνεται για τα στοιχεία της συμβάσεως, τυχόν τροποποιήσεις αυτής. Αυτή η ενημέρωση του καταναλωτή απαιτείται τόσο προ συμβατικά όσο και κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο υλοποιείται.
Οι τράπεζες χρησιμοποιούν στις διάφορες δανειακές συμβάσεις τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών (Γ.Ο.Σ), οι οποίοι ουσιαστικά είναι προδιατυπωμένοι στερεότυποι όροι που προορίζονται για να διέπουν γενικά όλες τις συναπτόμενες από την Τράπεζα, συμβάσεις και είναι όροι πάντοτε ευνοϊκοί και προσαρμοσμένοι στις ανάγκες και τα συμφέροντα της Τράπεζας.
Ο καταναλωτής των τραπεζικών συναλλαγών κατά την υπογραφή μίας τραπεζικής σύμβασης, είναι υποχρεωμένος a priori να δεχθεί τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών (ΓΟΣ) της σύμβασης, χωρίς να έχει περιθώρια να τους διαπραγματευθεί. Πρέπει απλά να τους δεχθεί ώστε να μπορέσει να υπογράψει την τραπεζική σύμβαση.
Επί της ουσίας δηλαδή, η τραπεζική σύμβαση είναι μία σύμβαση προσχώρησης, στην οποία ο καταναλωτής καλείται να προσχωρήσει ενώ στερείται την ελεύθερη δικαιοπρακτική αυτοδιάθεση ως προς τη διατύπωση των ΓΟΣ. Εν ολίγοις, με τους ΓΟΣ (take it ot leave it- δέξου το ή άφησε το) τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν άνιση οικονομική, αλλά και διαπραγματευτική ελευθερία.
Γι' αυτό και είναι πολύ σημαντικό για τους καταναλωτές ότι ο Νόμος 2251/1994, όπως αυτός τροποποιήθηκε με το Ν. 3587/2007 με πρωτοβουλία του Υπουργού Ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό, καθιερώνουν την απαγόρευση καταχρηστικών ΓΟΣ που δηλαδή έχουν διαμορφωθεί και διατυπωθεί εντελώς άνισα και μη λαμβάνοντας υπόψη τη διαπραγματευτική ελευθερία των ατόμων.
Ενδεικτικά αναφέρουμε το άρθρο 2 Ν. 3587/2007 που μεταξύ άλλων ορίζει τα εξής:
1. Οι παράγραφοι 1 έως και 5 του άρθρου 2 του ν. 2251/1994 αντικαθίστανται ως εξής:
"1. Όροι που έχουν διατυπωθεί εκ των προτέρων για μελλοντικές συμβάσεις
(γενικοί όροι των συναλλαγών), δεν δεσμεύουν τον καταναλωτή, εάν κατά την κατάρτιση της σύμβασης τους αγνοούσε ανυπαιτίως, όπως, ιδίως, όταν ο
προμηθευτής δεν του υπέδειξε την ύπαρξη τους ή του στέρησε τη δυνατότητα να λάβει πραγματική γνώση του περιεχομένου τους.
2. Οι γενικοί όροι συμβάσεων και παρεπόμενων συμφωνιών που καταρτίζονται στην Ελλάδα διατυπώνονται γραπτώς στην ελληνική γλώσσα, κατά τρόπο σαφή, συγκεκριμένο και εύληπτο, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να αντιληφθεί πλήρως το νόημα τους και εκτυπώνονται με ευανάγνωστους χαρακτήρες σε εμφανές μέρος του εγγράφου της σύμβασης. Οι γενικοί όροι των διεθνών συναλλαγών που εφαρμόζονται στην ελληνική αγορά αποτυπώνονται υποχρεωτικά και στην ελληνική γλώσσα.
3. Όροι που συμφωνήθηκαν μετά από ατομική διαπραγμάτευση μεταξύ των
συμβαλλόμενων μερών (ειδικοί όροι) υπερισχύουν των αντίστοιχων γενικών όρων.
4. Κατά την ερμηνεία των γενικών όρων συναλλαγών λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη προστασίας των καταναλωτών. Γενικοί όροι συναλλαγών που διατυπώθηκαν μονομερώς από τον προμηθευτή ή από τρίτον για λογαριασμό του, σε περίπτωση αμφιβολίας ερμηνεύονται υπέρ του καταναλωτή»
Επίσης με το νόμο 3587/2007 το ενδιαφέρον εστιάζεται και στην εξασφάλιση άσκησης κρίσιμων δικαιωμάτων του καταναλωτή σύμφωνα με την κάθε κατηγορία συμβάσεων, όπως είναι η ερμηνεία ασαφών ΓΟΣ που εν αμφιβολία τελούν προς το συμφέρον του καταναλωτή και επίσης η κατοχύρωση του δικαιώματος της υπαναχώρησης ή της πρόωρης αποπληρωμής.
Όσον αφορά ειδικότερα τις δανειακές συμβάσεις, αυτές περιέχουν ΓΟΣ που ως επί το πλείστον οι καταναλωτές αγνοούν ή τους διαβάζουν μεν αλλά δεν κατανοούν τις συνέπειες που έχουν στη συναλλακτική τους ζωή στο μέλλον.
Τέτοιοι ΓΟΣ είναι ενδεικτικά οι ακόλουθοι:
Ο τρόπος υπολογισμού των τόκων του δανείου με βάση το ημερολογιακό έτος
Προσδιορισμός απεριόριστης ευθύνης του εγγυητή και παραίτησής του από προβλεπόμενες από το νόμο, ενστάσεις που θα μπορούσε να προβάλει κατά της τράπεζας.
Οι αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων εξετάζουν αυτούς τους ΓΟΣ που είναι δυσμενείς για τον καταναλωτή καθώς και άνισοι και μονομερείς και κηρύσσουν αυτούς τους όρους, καταχρηστικούς και άκυρους (π.χ υπ΄αριθμ. 1219/2001 Αρείου Πάγου). Επίσης, σύμφωνα με την ΥΑ Ζ1-798/25-6-2008 (ΦΕΚ Β’ 1353) υφίσταται απαγόρευση αναγραφής Γενικών όρων Συναλλαγών που έχουν κριθεί καταχρηστικοί με αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις.
Θα πρέπει λοιπόν οπωσδήποτε, πριν την υπογραφή της κάθε δανειακής σύμβασης, ο καταναλωτής να ζητά αντίγραφο της δανειακής σύμβασης, το οποίο και πρέπει να μελετά με έναν ανεξάρτητο από την τράπεζα και εξειδικευμένο στα ζητήματα αυτά Δικηγόρο, καθώς και Λογιστή. Θέματα που θα πρέπει να εξετασθούν επισταμένως είναι μεταξύ άλλων, το ύψος τους επιτοκίου, διάρκεια του δανείου, συνολικές επιβαρύνσεις και άλλα έξοδα, έξοδα δικηγόρων, εκτιμητών, εγγραφής προσημείωσης, κόστος ασφάλισης ακινήτου και άλλοι παράγοντες.
